ÖZEL GEREKSİNİMLİ BİREYLER VE BAKIM HİZMETLERİ - Deneme Sınavı - 1

Özbakım becerilerinin öğretimine başlamadan önce öğretiminin planlanması gerekir. Bunun için öncelikle hangi özbakım becerisinin öğretileceğine karar verilmesi gereklidir ve buna bağlı olarak o beceriye ilişkin beceri analizi oluşturmadır. Hazırlanan beceri analizi kullanılarak çocuğun performans düzeyi belirlenir.

Beceri analizi ileriye doğru zincirleme ve geriye doğru zincirleme yoluyla analiz edilebilir. İleriye doğru zincirleme yöntemi ile yaparken becerinin basamakları yapılış sırasına göre önce yapılan basamaktan sonra yapılan basamağa doğru sıralanır. Geriye doğru zincirleme yoluyla beceri analizi yapılırken ise, becerinin basamakları yapılış sırasına en son yapılandan en önce yapılan basamağa doğru sıralanır.

Yemek yeme becerilerinin kazanılmasını etkileyen etmenleri şöyle sıralayabiliriz:
• Küçük kas becerilerinin gelişimindeki yetersizlikler sinir sistemi ile ilgili yetersizlikleri ağız boşluğu ve kas yapısındaki bozukluklar (örn., tavşan dudak, yarık damak) ve diyet yapılmasını gerektiren durumlar yemek yeme becerilerinin kazanılmamasına ya da geç kazanılmasına yol açmaktadır.
• Görme ya da işitmedeki yetersizlikler ve uygun olmayan öğrenme çevreleri de (örn., aşırı koruyucu ebeveynler, öğretmen başına düşen öğrenci sayısının fazlalığı) yemek yeme becerilerini olumsuz etkileyebilir.
• Ayrıca, yemek yeme ile bazı davranışsal sorunlar da yemek yeme becerilerinin kazanılmasını olumsuz olarak etkileyebilir. Yemek yemeyi reddetme, çok hızlı yemek yeme, yediklerini çıkarma, yemek kokusuna duyarlılık davranış sorununa örnek verilebilir.

Yetersizliği olan çocuğun bakım sürecinde anne babaların sorumluluklarını şu şekilde sıralayabiliriz;
-Yetersizliği olan çocuğun bakımını üstlenme
-Çocuklarının öğrenme ve davranış sorunlarına karşı destek alma
-Yetersizliği olan çocukları için psikolojik danışmanlık desteği alma
-Yetersizliği olmayan çocukları ile ilgilenme
-Çocuklarının eğitimiyle ilgili yasalar hakkında bilgi sahibi olma
-Çevresindeki kişileri bilgilendirme

Uzmanların yapabilecekleri sorumlulukları şu şekilde sıralayabiliriz:
• Yetersizliği olan çocukların ailelerin duygusal ve sosyal destek sağlamak,
• Çocukların ve ailelerinin üzüntülerini ve sıkıntılarını uyumsuzluğa yol açmayacak biçimde yaşamaları için yardımcı olmak. Özellikle okula devam eden yetersizliği olan çocukların sorunlarını gidermek için rehberlik etmek,
• Bakım hizmetleri konusunda bakıcı aile fertlerine yönelik rehberlik, danışmanlık ve eğitim hizmeti vermek,
• Ailelere okula devam eden çocuklarının yetersizlikleri yerine başarıları ve yeterlilikleri üzerinde odaklaşarak onları güçlendirmek,
• Gerektiğinde normal gelişim gösteren yetişkin ve bireylerin çocuklarındaki yetersizlik durumunu kabullenmeleri için çaba göstermek,
• Yetersizliği olan okul çağı çocuklarına kendini yönetme, yetersizliği hakkında görüş
kazandırmak için bilgisel ve sosyal destek sağlamak,
• Gerektiğinde yetersizliği olan çocukların bakımı, eğitimi, rehabilitasyon hizmetleri hakkında aile yada öğretmenlere bilgi vermek,
• Yetersizliği olan çocukların yaşamlarını kendi başlarına idare edecekleri becerilerin neler olduğunu, kendini yönetmek ve kendini savunmak konusunda gerekli bilgileri aktarmak,
• Ailelere yetersizliği olan çocuklarının durumu ile ilgili ortaya çıkabilecek sıkıntıları ile baş etmede kullanacak yöntemleri ve yardım alacakları meslek grupları ile ilgili bilgi vermek,
• Gerektiğinde aileye ya da çocuğa cihaz, para, ilaç vb elle tutulabilir desteklerin sağlanması için yönlendirmeler yapmak.

Bağımsız yaşam becerilerinin öğretimi sürecinde yapılacak düzenlemelerde; özel eğitimciler, sosyal hizmet uzmanları, sağlık eğitimcileri, iş-uğraşı terapistleri, fizyoterapistler, psikologlar, çocuk gelişimcileri, hemşireler görev alır.

İlköğretimin başlangıcında çocukların bilek ve parmak kemikleri ile ince motor kas gelişimleri tamamlamamıştır. İlkokulun ilk üç yılında yürüme ve koşma gibi kaba motor kontrolünü gerektiren becerilerin gerçekleştirilmesinde hiçbir sorun olmamasına karşılık, erkek çocukların ince motor kasların koordinasyonunda sorunları vardır.  İlköğretim döneminde birinci kademenin ikinci yarısına (ilköğretim 4. ve 5. sınıflar) gelindiğinde ise ince motor kasların kontrolü büyük ölçüde başarılır. Doğru cevap B'dir.

Piaget’in bilişsel gelişim modeline göre somut işlemler dönemine karşılık gelen okul çağı dönem çocuğun işlemleri muhakeme edişi mantıklı hale gelir. Nesnelerin fiziksel yapılarında ve mekân konumlarındaki değişimlerden dolayı miktar, hacim, sayı vb özelliklerinde değişme meydana gelmeyeceğini anlarlar. Algılanan görüntüye göre değil gerçeği anlayarak tepkide bulunurlar. Çocuklar bu dönemde sıralama, renk, uzunluk, yapıldığı madde gibi farklı özelliklerine bağlı olarak sınıflandırabilirler. Mantıksal işlemleri somut problemlere uygularlar. Olayları ve dünyayı başkaları açısından görebilirler. Ancak bu dönemde düşünme süreçleri çocuklar tarafından gözlenebilen gerçek olaylara yöneliktir. Doğru cevap E'dir.

Yetersizlik bir şeyi yapmada yeterli olmamayı, belli bir şekilde davranmada sınırlı kapasiteyi tanımlamaktadır.

Yetersizliği olan çocuğa gerekli bilgi ve beceriler kazandırıldığında sosyal ve
gerektiğinde fiziksel çevrede bazı değişikliklere gidildiğinde yetersizliğin engele dönüşmesi engellenebilir. Yetersizlikleri olan çocuklar kendi içlerinde de önemli farklılıklar göstermektedir. Dolaysıyla, eğitim gereksinimleri de bu doğrultuda farklılaşmaktadır. Yetersizliği olan bireylere yönelik yapılan sınıflandırmalar farklı bakış açıları ve değerlendirmeler yapılarak gerçekleştirilmektedir. Alanyazın incelendiğinde sınıflandırmalar yetersizlik adına göre, yaygınlık oranına göre (sık ya da seyrek rastlanılmasına göre), toplumsal yaşama katılabilmesi için duyulan yardım düzeyine göre yapılmaktadır. Ancak, unutulmamalıdır ki, sınıflandırma bireyin gereksinimine uygun bir öğretim planlanması için sadece bir yol gösterir. Yetersizliği olan çocuklar günlük yaşamını devam ettirebilecek becerileri doğal ortam içerisinde kendiliklerinden öğrenemezler. Bu becerilerin öğretimi için sistematik öğrenme ortamlarına, tekniklerine ve araçlarına gereksinim vardır. Doğru cevap C'dir.

Özel eğitim özel gereksinimi olan bireylerin bağımsız yaşama olasılığını en üst düzeye çıkarmayı hedefleyen, bireysel olarak planlanan sistematik olarak uygulanan ve dikkatli biçimde değerlendirilen öğretim hizmetlerinin bütünüdür. Doğru cevap D'dir.

Kaynaştırma

Özel eğitim sınıfı

Gündüzlü özel eğitim okulu

Yatılı özel eğitim okulu

Okul dışı kurumlar Doğru cevap E'dir.

Bireyselleştirilmiş eğitim programı (BEP) yetersizliği olan bireyin gelişimi ve ona uygulanan programın gerektirdiği disiplin alanlarında (örn., özbakım, akademik beceriler, sosyal beceriler, iletişim) eğitsel gereksinimleri karşılamak üzere uygun eğitim ortamlarından (örn., okul, özel eğitim sınıfı, ev, mesleki eğitim merkezi) ve destek hizmetlerden (örn., kaynak oda, sınıf içi yardım, dil konuşma terapisti, sosyal hizmet uzmanı fizyoterapist) en üst düzeyde yararlanması sağlayacak dökümandır. Doğru cevap A'dır.

Beceri analizi ileriye doğru zincirleme ve geriye doğru zincirleme yoluyla analiz edilebilir. İleriye doğru zincirleme yöntemi ile yaparken becerinin basamakları yapılış sırasına göre önce yapılan basamaktan sonra yapılan basamağa doğru sıralanır. Geriye doğru zincirleme yoluyla beceri analizi yapılırken ise, becerinin basamakları yapılış sırasına en son yapılandan en önce yapılan basamağa doğru sıralanır. Doğru cevap B'dir.

Çocuk günde 6-7 kez çiş, 1-2 kez kaka yapıyorsa ortalama 1,5-2 saatlik kuruluk süresine sahipse tuvalet öğretimi planlanabilir. Doğru cevap A'dır.

Çevresindeki kişileri bilgilendirme: Anne baba ve kardeşler dışında özel gereksinimli çocuğun çevresinde bulunan kişilerin çocuk üzerinde önemli etkileri vardır. Bu kişiler anneanne, babaanne, amca, teyze hala gibi akrabaların yanı sıra komşular, servis şoförü gibi pek çok kişi olabilir. Anne babalar ev ve iş yaşantılarına ilişkin sorumluluklarının yanında çevrelerinde bulunan kişileri çocuklarının yetersizlikleri, genel davranış özellikleri hakkında bilgilendirmeleri gerekmektedir. Doğru cevap D'dir.

Down sendromlu yetişkin ve yaşlı bireylerde gözlenen genel sağlık sorunları, Hormonal yetersizlikler (örn., tiroid fonksiyon bozuklukları), Kalp sorunları (örn., kalp kapak hastalıkları, koroner arter hastalığı, aort kapak yetmezliği), Solunum hastalıkları (örn., uykuda solunum durması), Düşük aktivite düzeyi ve hipotiroidizm’e bağlı obezite, Cilt hastalıkları, diş çevresi enfeksiyonları, Kanser (örn., kan, testis), İşitme sorunları (örn., kulak kiri nedeniyle daralmış kulak kanalı), Göz hastalıkları (örn., katarakt, iris bozuklukları, retina ve optik sinir sorunları, şaşılık, göz titremesi), Kas-iskelet sorunları (örn., boyun 1. ve 2. omur arasında eklem gevşekliği), Alzheimer hastalığıdır (örn., ilerleyici bilişsel kayıp, halüsinasyon, yanılsamalar, psikososyal sorunlar). A, B, D ve E seçeneklerinde görülen sağlık sorunları, Serebral palsi, otizm spektrum bozukluğu gibi hastalıkları olan yetişkin ve yaşlılarda gözlenen sağlık sorunlarıdır.

Ülkemizde sunulan sağlık ve sosyal hizmetlerden vatandaşların yararlanması amacıyla devlet bazı kurallar getirmiş ve bunlara ilişkin yasal düzenlemeler çıkarmıştır. Bu düzenlemelerdeki eksiklikler veya bazı maddelerde sık değişikliğe
gidilmesi özel gereksinimli bireylere sunulan sağlık ve bakım hizmetleri için bir sınırlılık oluşturmaktadır. Yine bu bireylere yönelik nakdi yardım sağlanması konusunda getirilen düzenlemelerde yapılan sık değişiklikler, sağlık alanında çalışan uzmanların bu bireylerin gereksinimleri ve özür derecesi gibi tespitleri yapmalarında güncel mevzuatı takip etme açısından güçlük çekmelerine
neden olmaktadır. Doğru cevap Sağlık ve Sosyal Güvenlik Sistemindeki Bürokratik Güçlüklerdir.

Toplum temelli bakım, kurum altında ya!ama nedeniyle yalnızlık, psiko-sosyal gereksinimlerin karşılanamaması, eski aile yaşamına duyulan özlem, depresyon ve yabancılaşma gibi olumsuzlukları özel gereksinimli bireylerin üzerinden kaldırmayı hedefleyerek kendi yaşam alanı içerisinde aile veya arkadaşlarıyla birlikte farklı sağlık ve bakım gereksinimleri dışarıdan desteklenerek bulunduğu sosyal çevreye dahil olmasını amaçlayan bir bakım modelidir. Toplum temelli bakımın bir parçası olan Evde Bakım, özel gereksinimli bireyin kendi yaşadığı çevrede gereksinimleri doğrultusunda tıbbi, psiko-sosyal ve özlük hizmetleri içeren bir bakım modelidir. Evde bakım kapsamında, evde yardım, evde takip, evde tıbbi bakım ve süreli bakım gibi hizmetler sunulmaktadır.