ÖZEL GEREKSİNİMLİ BİREYLER VE BAKIM HİZMETLERİ - Deneme Sınavı - 33

Duygusal ve davranışsal bozukluklar gösteren bireylere uygulanabilecek müdahale yöntemleri birincil, ikincil ve üçüncül müdahaleler olmak üzere üç boyutta ele alınmaktadır. Birincil müdahale, belirtilerin ilk görüldüğü erken yaşlardaki çocuklara uygulanan tamamen önleme çalışmalarıdır. İkincil müdahale, duygusal ve davranışsal bozukluk olan çocuklarda bozukluğun daha da ilerlemesini engellemek üzere yapılan düzeltme çalışmalarıdır. Üçüncül müdahale ise duygusal ve davranışsal bozukluğun iyice yerleşmiş olan çocuk ve gençlerde bozukluğun belirtilerinin kontrol altına alınması üzerine yapılan çalışmalardır.

Sosyal rehabilitasyon hizmetleri, yetersizliği olan bireylerin sosyal yaşama katılımını artırmak amacıyla düzenlenen sanatsal ve sportif etkinliklerdir.

Görme yetersizliği olan birey görme gücünün kısmen ya da tamamen kaybından dolayı özel eğitim ve destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan birey şeklinde tanımlanmaktadır. Tanımda da belirtildiği gibi görme yetersizliği olan bireyler görme kalıntısı olan ve bundan yararlanan bireyler ve görme kalıntısı hiç olmayan, yani hiç görmeyen (kör) bireyler olarak iki gruba ayrılmaktadır. Eğitsel açıdan bakıldığında ise, kör birey, ileri derecede görme keskinliği kaybı olan, öğrenmesini dokunarak, işiterek ve konuşan kitapları dinleyerek sürdürmeye gereksinimi olan bireyler olarak tanımlanmaktadır. Bu tanımda da görülebileceği gibi sorunun doğru yanıtı D seçeneğidir.

Görme yetersizliğinin nedenleri yapısal yetersizlik (doğum öncesinde meydana gelebileceği gibi doğumdan sonraki yaşlarda da oluşabilir), katarakt, kırılma hataları (miyop, hipermetrop, astigmat) ve kortikal görme yetersizliğidir (beyindeki görme merkezinin çalışmamasından dolayı beyne iletilen uyaranların istenilen şekilde algılanmamasıyla oluşur). Bu nedenler arasında yoksun aile çevresinin görme yetersizliğinin nedenleri arasında sayılmadığı görülebilir. Buna göre sorunun doğru yanıtı C seçeneğidir.

Görme yetersizliği çoğunlukla anne babalar ya da çocuğun çevresinde bulunan diğer bireyler tarafından fark edilen bir durumdur. Görme yetersizliğinin belirtileri fark edildiğinde, bireyin en kısa sürede bir tıbbi değerlendirmeden geçmesi sağlanmalıdır. Öğretmenlerin dikkat etmeleri gereken bu belirtiler şöyle sıralanabilir:

Bu açıklamalardan da görülebileceği gibi sorunun doğru yanıtı B seçeneğidir.

İleri derecede görme yetersizliği ya da tam körlük, bireylerde sıklıkla motor gelişmede gerilik olmasına neden olmaktadır. Bunun nedeni olarak, ilk bebeklikten itibaren bebeklerin nesneleri görerek onlara ulaşmak için hareketlenmeleri, ulaştıklarında onları alabilmek için farklı tutuş şekillerini kullanmaları ile motor gelişimlerini sürdürmelerine rağmen, görme yetersizliği olan ya da tamamen göremeyen bebeklerin bu hareketleri yapmamaları nedeniyle motor gelişimlerinde bebeklikten itibaren gerilik olduğu savunulmaktadır. Bu açıklamada da görülebileceği gibi sorunun doğru yanıtı A seçeneğidir.

İşitme yetersizliği olan birey, işitme duyarlılığının kısmen ya da tamamen kaybından dolayı konuşmayı edinme, dili kullanma ve iletişimde yaşadığı güçlükler nedeniyle özel eğitim ve destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan birey olarak tanımlanmaktadır (MEB ÖEHY, 2009). Tıpkı görme yetersizliğinde olduğu gibi, işitme yetersizliğinde de işitme duyusunu farklı düzeylerde kullanabilen bireyler ayrı gruplarda yer almaktadır. İşitme duyusunu neredeyse hiç kullanamayan, çok yüksek sesleri bile duyup anlamada zorluk yaşayan bireyler sağır ya da ileri derecede işitme yetersizliği olan bireyler olarak gruplandırılmaktadır. İşitme duyusunu çeşitli cihazlar yardımıyla en üst düzeyde kullanarak konuşulanları ve diğer sesleri anlayan ve kendisi de aldığı eğitime bağlı olarak konuşabilen bireyler ise hafif derecede işitme yetersizliği olan bireyler olarak sınıflandırılmaktadır. Bu açıklamalardan da görülebileceği gibi işitme duyusunu işitme cihazları aracılığı ile kullanabilen bireyler hafif derecede işitme yetersizliği olan bireyler şeklinde sınıflandırılmaktadır. Soruda bu bağlamdaki değişikliği A seçeneği göstermektedir.

Bireyin işitme yetersizliğine sahip olabileceğini gösteren bazı belirtiler aşağıda sıralanmıştır:

Bu açıklamalarda da görülebileceği gibi soruda yer alan II. madde işitme yetersizliği ile ilgili bir belirtti değildir. Bu maddede yer alan sınırlı/yinelenen davranışlar gösterme belirtisi otizm spektrum bozukluğunu işaret etmektedir. O halde sorunun doğru yanıtı B seçeneğidir.

Sosyal olmak genellikle dil becerilerinin kullanımıyla gerçekleşmektedir. İşitme yetersizliği olan bireylerin sosyalleşmesi bu nedenle diğer akranlarından daha geri düzeyde görülmektedir. İşitme yetersizliği gösteren bireyler kendi aralarında etkileşirlerken dahi, genellikle kendi düzeylerinde dil becerisine sahip olan işitme yetersizliği olan arkadaşlarıyla birlikte olmayı tercih ettikleri görülmektedir. Bu açıklamalardan da görülebileceği gibi sorunun doğru yanıtı E seçeneğidir.

İlk ve orta öğrenimini tamamlayan işitme yetersizliği olan bireyler sadece işaret yoluyla eğitim almışlarsa üniversiteye geçişleri hem konuşma hem de işaret eğitimi alan akranlarına oranla daha zor olmaktadır. İşitme yetersizliğinden hafif ya da orta düzeyde etkilenmiş bireyler, tanısı çok erken yaşta konulmuş ve yoğun eğitim almış bireyler ve en önemlisi de uygun işitme cihazı ile cihazlandırılmış ya da Koklear İmplant yapılarak sesleri almaları sağlanmış bireylerin yükseköğrenime devam etmeleri diğer işitme yetersizliği olan bireylere oranla daha mümkün görünmektedir. Bu açıklamalar doğrultusunda örnek olayda yer alan öğrencinin sadece işaret diline dayalı eğitim aldığı anlaşılabilir. Bu bağlamda sorunun doğru yanıtının D seçeneği olduğu görülebilir.

Süreğen hastalığı olan bireyler yasal dokümanlarda “sürekli ya da uzun süreli bakım ve tedavi gerektiren hastalığı nedeniyle özel eğitim ve destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan bireyler” olarak tanımlanmıştır. Bu açıklamalardan da görülebileceği gibi sorunun doğru cevabı Süreğen Hastalığı olan bireylerdir ve doğru yanıt C seçeneğidir.

Sorunda verilen Şeker Hastalığı ve Epilepsi durumları tıp literatüründe hastalık olarak tanımlanmıştır. Bu hastalıklara sahip olan bireyler; sürekli ya da uzun süreli bakım ve tedavi gerektiren hastalığı nedeniyle özel eğitim ve destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan bireyler şeklinde tanımlanmaktadır. Oysa ki, Spina Bifida ve Serebral Palsi durumları ortopedik yetersizlikler sınıflamasına girmektedir. Asperger Sendromu ise Otizm durumu ile ilgilidir. Dolayısıyla sorunun doğru yanıtı D seçeneğidir.

Görme yetersizliğinin belirtileri fark edildiğinde, bireyin en kısa sürede
bir göz doktoruna giderek tıbbi değerlendirmeden geçmesi sağlanmalıdır. Bu belirtiler şöyle sıralanabilir:

Bireyin işitme yetersizliğine sahip olabileceğini gösteren bazı belirtiler aşağıda sıralanmıştır:

Koklear İmplant 2 yaş ve sonrası çocuklara ve özellikle de işitme cihazlarından yararlanamayanlara uygulanır.

Başbakanlık Özürlüler İdaresi’nin 2000 yılı verilerine göre yetersizliği olan bireyler içinde  %1,25’lik grubu ortopedik yetersizliği olan bireyler ve %9,7’lik grubu süreğen hastalığı olan bireyler oluşturmaktadır.

Doğumun olağandan daha uzun sürmesi, zor olması, bebeğin doğum sırasında oksijensiz kalması, doğumda bebeğin anormal geliş pozisyonlarında olması nedeniyle oksijensiz kalması, erken doğum, çoğul gebelik gibi nedenler doğum sırasında etkili olabilecek etmenler olarak sayılabilir.

Çocukluk Çağı Romatizması (Juvenil romatoid artrit-JRA), eklemlerde iltihapların meydana gelmesine neden olan bir hastalıktır ve kızlarda erkeklere oranla 4-5 kat daha fazla görülmektedir. Kesin nedeni bilinmemektedir. Sabahları hareket etmede zorluk, eklem hareketlerinde kısıtlılık, eklem yerlerinde kızarıklık, eklemlerde ağrılar hastalığın belirtileridir.

Alıcı dil becerilerinde sorun yaşanması durumunda şu tür davranışlar gözlenebilir:

Duygusal ve davranışsal bozukluğu olan bireyler heterojen bir grubu oluşturmakla beraber bu bireylerin %50’sinden fazlasında öğrenme güçlüğü görüldüğü belirtilmektedir.