ÖZEL GEREKSİNİMLİ BİREYLER VE BAKIM HİZMETLERİ - Deneme Sınavı - 21

Otizm teriminin ilk defa 1910’lu yıllarda psikiyatri alanında Avrupa’da kullanıldığı düşünülmektedir. ‘Otizm’ ve ‘otistik’ sözcükleri Yunanca benlik, öz, kendi gibi anlamlar taşıyan ‘otos’ sözcüğünden türetilmiştir. Otizme ilişkin ilk makaleler 1940’ların başlarında Amerika Birleşik Devletleri ve Avusturya’da yayımlanmıştır. 1960’lı yıllara kadar otizme ilgisiz, soğuk ve entelektüel özellikler gösteren annelerin neden olduğu görüşü hâkim olmuştur. 1960’lı yıllarda ise bu görüş tamamen çürütülerek otizmin biyolojik nedenlerden kaynaklanabileceğine ilişkin ilk çalışmalar yapılmaya başlanmıştır. Otizm spektrum bozukluğu alanında ilk kapsamlı eğitim çalışmaları 1960’lı yılların sonunda başlamıştır. 1990’lı yıllar otizm spektrum bozukluğu alanında tanılama ve sınıflama çalışmalarında önemli gelişmelerin sağlandığı yıllardır. Otizm spektrum bozukluğuna ilişkin tıbbi ve eğitsel nitelikli çalışmalar 1990 ve 2000’li yıllarda artarak devam etmiştir (Kırcaali-İftar, 2007). Dr. Gaspard Itard zihinsel yetersizliğin çevresel faktörlerine ilişkin önemli çalışmalar yapmış ancak otizm terimini hiç kullanmammıştır. Bu bilgilerden yola çıklıdığında D şıkkı doğru cevaptır.

Amerikan Psikiyatri Birliği (2000) tarafından yayımlanan Ruhsal Bozukluklara İlişkin Tanı ve İstatistik El Kitabı (DSM-IV-TR) otistik özellikler gösteren bireylerin tanılanmasında en sık başvurulan kaynaklardan biridir. Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından yayımlanan bu kılavuzda otizm spektrum bozukluğu beş ayrı alt kategoride ele alınmaktadır: • Otizm ya da otistik bozukluk • Asperger sendromu • A-tipik otizm • Çocukluk dezentegratif bozukluğu • Rett sendromu Yukarıdaki kateforiler incelendiğinde Çocukluk Şizofrenisinin bu kategoride yer almadığı görülmektedir. bu durumda sorunun doğru yanıtı E şıkkıdır.

Asperger sendromu tanısı alan çocuklar otizm kategorisinde yer alan bireylerin gösterdiği sosyal etkileşim sorunları ile birlikte sınırlı/yinelenen ilgi ve davranışları gösterirler. Ancak, asperger sendromu tanısı almış çocuklar otizm tanısı almış çocuklardan farklı olarak dil gelişiminde gerilik göstermezler. Ayrıca, asperger sendromu tanısı almış çocukların çok önemli bir bölümü ortalama ya da ortalamanın üzerinde zekâ gelişimi gösterirler. Kitabınızın hem otizm hem de asperger bölümünde iki tanı grubunun özellikleri açıkça belirtilmektedir. Ayrıca yukarıda yer alan ifadeler incelendiğinde doğru ifadenin a şıkkı olduğu görülmektedir.

Rett sendromu neredeyse yalnızca kızlarda görülen; genellikle çocukların 5-30 aylık dönemi içinde ortaya çıkan ve giderek ilerleyen bir gelişimsel yetersizlik türüdür. Bu gelişimsel yetersizlik türünde doğum öncesinde ve sonrasında bir sorun ortaya çıkmamasına ve görünüşte normal gelişimin devam etmesine rağmen; genellikle beşinci aydan sonra gelişimde yavaşlama ve gerileme başlar. Bebeğin başındaki büyümenin yavaşladığı; ellerini amaca uygun biçimde kullanan çocuğun ellerini kullanmakta güçlük çektiği; elleri birbirine vurmak, sürtmek gibi kendini uyarıcı davranışlar sergilemeye başladığı; yürüme ve dengeyle ilgili güçlükler yaşadığı gözlenebilir. Kısaca, rett sendromu dil ve iletişim becerileri ile zihinsel gelişim de dâhil olmak üzere birçok gelişimsel alanda gerileme ve yetersizlikle sonuçlanır. Rett sendromuna eşlik edebilecek diğer belirtiler soluk alıp vermede sıra dışılık ve diş gıcırdatmadır. Rett sendromu otizm spektrum bozukluğu alanında yer alan alt gruplar içerisinde genetik temeli belirlenmiş olan tek kategoridir. Bu bilgiler ışığında doğru yanıt B şıkkıdır.

Zihinsel yetersizlik gösteren bireyler ve bu alanda gerçekleştirilen çalışmalar ilk çağlardan bugüne değin çok çeşitli sosyo-politik faktörlerden etkilenmiştir. Eski Yunan, Roma, Antik Mısır Uygarlığı gibi uygarlıklara ilişkin kaynaklardan edinilen bilgilere göre bu dönemlerde zihinsel yetersizlik gösteren bireylerin satıldıkları, dilendirildikleri, kötü işlerde çalıştırıldıkları ya da değişik biçimlerde istismar edilebildikleri; orman, çöl gibi yerlere terk edildikleri ya da doğar doğmaz öldürüldükleri gibi bilgiler elde edilmektedir. Daha sonraki dönemlerde Hristiyanlık, Müslümanlık gibi tek Tanrılı dinlerin etkisiyle farklı toplumlarda zihinsel yetersizlik gösteren bireylere ilişkin acıma duygularının arttığı ve bu bireylerin evlerde ya da dini kurumlarda bakılmak gibi yollarla korunduğu görülmektedir. Avrupa’da 15. ve 16. yüzyılda yaşanan Rönesans hareketleri hümanizm felsefesinin gelişmesine temel hazırlayan bir ortam yaratmış bu da zihinsel yetersizlik gösteren bireylere bakış açısında önemli etkiler yaratmıştır. 1700’lü yıllardan önce zihin özürlü bireylere yönelik sistemli eğitim çalışmalarına rastlanmamıştır. Ancak, dini kurumların çalışmalarıyla zihin özürlülerin barınma, beslenme, sağlık gibi konulardaki gereksinimlerinin karşılanması için yurtların açıldığı bilinmektedir. Yukarıdaki bilgiler incelendiğinde E şıkkının doğru yanıt olduğu görülmektedir.

MEB ÖEHY’de (2009) zihinsel yetersizlik gösteren bireyler dört ayrı başlık altında sınıflandırılmaktadır. Bu sınıflandırmaya göre: • Hafif düzeyde zihinsel yetersizliği olan birey: Zihinsel işlevler ile kavramsal, sosyal ve pratik uyum becerilerinde hafif düzeydeki yetersizliği nedeniyle özel eğitim ile destek eğitim hizmetlerine sınırlı düzeyde ihtiyaç duyan bireyi, • Orta düzeyde zihinsel yetersizliği olan birey: Zihinsel işlevler ile kavramsal, sosyal ve pratik uyum becerilerindeki sınırlılık nedeniyle temel akademik, günlük yaşam ve iş becerilerinin kazanılmasında özel eğitim ile destek eğitim hizmetlerine yoğun şekilde ihtiyaç duyan bireyi, • Ağır düzeyde zihinsel yetersizliği olan birey: Zihinsel işlevler ile kavramsal, sosyal ve pratik uyum becerilerindeki eksiklikleri nedeniyle öz bakım becerilerinin öğretimi de dâhil olmak üzere yaşam boyu süren, yaşamın her alanında tutarlı ve yoğun özel eğitim ve destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan bireyi, • Çok ağır düzeyde zihinsel yetersizliği olan birey: Bireyin zihinsel yetersizliği yanında başka yetersizlikleri bulunması nedeniyle öz bakım, günlük yaşam ve temel akademik becerileri kazanamaması nedeniyle yaşam boyu bakım ve gözetime ihtiyacı olan bireyi ifade eder. Bu açıklama ve sınıflandırmada çok hafif düzeyde zihinsel yetersizliği olan birey tanımı söz konusu değildir. Bu nedenle doğru yanıt A şıkkıdır.