ÖZEL GEREKSİNİMLİ BİREYLER VE BAKIM HİZMETLERİ - Deneme Sınavı - 19

Halihazırda herhangi bir yetersizliği belirlenemeyen, ancak ileride yetersizlik gösterme olasılığı beklenenden daha fazla durumu bireyin özel gereksinimli olma riski taşıyabileceğini gösterir. Örneğin alkolik bir annenin bebeği özel gereksinimli olma riski taşır. Bir başka örnek verecek olursak, gebeliğin ilk üç ayında Rubella (kızamıkçık) geçirmiş olan bebek risk taşır.

Kromozom bozuklukları yapısal nedenlerden biridir. Dolayısıyla edinilmiş nedenler arasında yer almaz.

Bireyselleştirilmiş, diğer anlatımla her öğrencinin kendi performansını ve özelliklerini dikkate alan bir plan çerçevesinde sistematik biçimde ve sık değerlendirmelerle yapılan özel eğitim bu noktalarda genel eğitimden ayrılır.

Akademik beceri öğretimi hatta planlı bir şekilde pek çok becerinin öğretimi sosyal hizmet uzmanlarının değil, özel eğitim öğretmenlerinin görevlerindendir. Sosyal hizmet uzmanları eğitim olanak ve fırsatları konusunda aileleri yönlendirmelidirler.

Okulöncesi yıllar özel gereksinimli çocuklar için kaynaştırmadan en fazla yararlanabilecekleri yıllar olarak görülmektedir (Batu, 2008). Bu gerekçeyle, 2009-2010 öğretim yılının başında 32 ilde “Okulöncesi Dönemde Kaynaştırma Eğitimin Yaygınlaştırılması Projesi” başlatılmış ve kaynaştırma eğitiminden yararlanamayacak düzeyde olan özel gereksinimli çocuklar için özel eğitim okullarında ana sınıflarının açılması hız kazanmıştır.

Özel eğitim sınıfları, genel eğitim okullarının ya da özel eğitim okullarının bünyesinde açılan belirli bir yetersizlik grubundaki (görme, işitme, zihinsel yetersizlik gibi) öğrencilerin birlikte eğitim gördükleri sınıflardır. Bu sınıfların bazılarında ilköğretim programları, bazılarında ise farklı eğitim programları uygulanmaktadır.

Genel eğitim programlarının temel alındığı özel eğitim sınıflarını ve özel ilköğretim okullarını bitiren öğrencilere ilköğretim diploması verilmektedir.

Toplum temelli bakımla bireye, yaşadığı sosyal çevreden uzaklaştırmadan yaşamını kendi evinde sürdürmesi için gereksinim duyduğu destek ve yardım sunulmaktadır. Aynı zamanda, bireyin bağımsız yaşama geçebilmesi için gerekli olan bilgi ve sosyal yaşam becerilerini kazandırmayı ve bireyin rekreasyon ve diğer olanaklardan yararlanmasını sağlamayı hedeflemektedir. Toplum temelli bakım, pek çok destek hizmeti bir arada sunduğu için farklı disiplinlerden gelen doktor, hemşire, sosyal hizmet uzmanı, psikolog, diyetisyen, fizyoterapist, iş-uğraşı terapisi, ev ekonomisi ve diğer sosyal hizmet alan uzmanlarının aktif olarak yer aldığı disiplinler arası bir ekip çalışmasını kapsamaktadır. Toplum temelli bakım, bakıma gereksinim duyan bireylere evde bakım, işyerinde bakım, okulda bakım, kamusal ve sosyal alanda bakım gibi farklı hizmetler sunmaktadır. Ancak ülkemizde evde bakım hizmetleri yaygın olarak kullanılmaktadır.

Bireyin yetersizliğini kabulünün sağlanması, bir psiko-sosyal destek hizmetidir. Kişisel bakımla ilgili değildir.

Görme yetersizliğinin nedenleri yapısal yetersizlik (doğum öncesinde meydana gelebileceği gibi doğumdan sonraki yaşlarda da oluşabilir), katarakt, kırılma hataları (miyop, hipermetrop, astigmat) ve kortikal görme yetersizliğidir (beyindeki görme merkezinin çalışmamasından dolayı beyne iletilen uyaranların istenilen şekilde algılanmamasıyla oluşur). Yukarıda sıralanan bilgiler ışığında doğru yanıt E şıkkıdır.

Görme yetersizliğinin belirtileri fark edildiğinde, bireyin en kısa sürede bir göz doktoruna giderek tıbbi değerlendirmeden geçmesi sağlanmalıdır. Bu belirtiler şöyle sıralanabilir (Gürsel, 2011): • Gözlerini sıklıkla ovuşturma ve kaşıma • Gözlerde sulanma ve kızarma • Işıktan rahatsız olma • Sık sık göz kırpma • Çevredeki nesneleri fark edememe • Çevredeki nesnelere çarpma • Çevredeki nesnelerin hareketini takip edememe • Renkleri ayırt edememe • Odaklanmada sorun yaşama vb Yukarıda sıralanan belirtiler fark edildiğinde, bireyin bir göz doktoruna başvurarak değerlendirmeden geçmesi sağlanmalıdır. Yukarıda görme yetersizliğinin nedenleri sıralanmaktadır. Bu bilgiler ışığında doğru yanıt "a" şıkkıdır

Görme yetersizliği olan bireylerin eğitimlerinde kullanılan Braille alfabesi bu bireylerin eğitim- öğretim yaşantılarını oldukça kolaylaştıran bir sistemdir. Braille alfabesi, kendisi de görme yetersizliğine sahip Louis Braille tarafından 1825’te altı noktadan oluşturulmuş bir yazı sistemidir. Bu yazı sistemiyle görme yetersizliği olan bireylerin önündeki büyük bir engel kalkmış ve hem günlük yaşamda hem de eğitim yaşantısında okur-yazar olarak daha nitelikli bir yaşam sürdürmelerine yol açmıştır. 1825’te geliştirilen bu sistem, ancak 1918’de çeşitli ülkeler arasında yapılan bir anlaşmayla alfabe sistemi olarak kabul edilmiştir. Braille alfabesi yalnız görme yetersizliği olan bireylerin eğitimi için oldukça önemli yer teşkil etmekte ancak bu durum işitme yetersizliği için geçerli değildir. Bu nedenle doğru yanıt "e" şıkkıdır.

Otistik spektrum bozukluğu ya da otizm spektrum bozukluğu alanyazında yaygın gelişimsel bozuklukla eş anlamlı olarak kullanılmaktadır.

Otizm spektrum bozukluğu beş ayrı alt kategoride ele alınmaktadır: • Otizm ya da otistik bozukluk • Asperger sendromu • A-tipik otizm • Çocukluk dezentegratif bozukluğu • Rett sendromu

Sosyal etkileşim sorunları, Sınırlı/yinelenen ilgi ve davranışları, Diğer otizm spektrum bozukluğu türlerinden daha hafiftir, Sosyal etkileşim becerilerinde sorunlar Asperger Sendromu tanısı almış bireylerin özelliklerindendir.

Çocukluk dezentegratif bozukluğunun en belirgin özelliği en az 2 yaşına kadar devam eden normal gelişim sürecinin ardından bireyin farklı gelişimsel alanlarda gerileme göstermesidir. Başka bir deyişle, en az 2 yaşına kadar süren normal gelişimin ardından çocuk önceden edindiği yetileri ve becerileri kaybetmeye başlar.

Rett sendromu neredeyse yalnızca kızlarda görülen; genellikle çocukların 5-30 aylık dönemi içinde ortaya çıkan ve giderek ilerleyen bir gelişimsel yetersizlik türüdür. Bu gelişimsel yetersizlik türünde doğum öncesinde ve sonrasında bir sorun ortaya çıkmamasına ve görünüşte normal gelişim devam etmesine rağmen; genellikle beşinci aydan sonra gelişimde yavaşlama ve gerileme başlar.

Öğrenilen becerilerin farklı koşullar altında da sergilenmesi (örneğin, farklı araç-gereçleri kullanarak, farklı ortamlarda ve farklı kişilerin varlığında) otizm spektrum bozukluğundan etkilenmiş bireylerin güçlük çekebildiği alanlardan birisi olabilir.

Otistik özellikler gösteren bireyler duyusal uyaranların bazılarına karşı aşırı duyarlı ya da duyarsız davranabilirler. Örneğin, kendisine ismiyle seslenildiğinde duymuyormuş gibi görünen bir çocuk evin dışından ve uzaktan gelen motosiklet sesine hıçkırıklarla ağlayarak tepki verebilir.

Otizm spektrum bozukluğu alanında yer alan alt gruplar içerisinde genetik temeli belirlenmiş olan tek kategori rett sendromudur.