ÖZEL GEREKSİNİMLİ BİREYLER VE BAKIM HİZMETLERİ - Deneme Sınavı - 16

İleri derecede görme yetersizliği ya da tam körlük, bireylerde sıklıkla motor gelişmede gerilik olmasına neden olmaktadır. Bunun nedeni olarak, ilk bebeklikten itibaren bebeklerin nesneleri görerek onlara ulaşmak için hareketlenmeleri, ulaştıklarında onları alabilmek için farklı tutuş şekillerini kullanmaları ile motor gelişimlerini sürdürmelerine rağmen, görme yetersizliği olan ya da tamamen göremeyen bebeklerin bu hareketleri yapmamaları nedeniyle motor gelişimlerinde bebeklikten itibaren gerilik olduğu savunulmaktadır.

Bireyin işitme yetersizliğine sahip olabileceğini gösteren bazı belirtiler aşağıda sıralanmıştır (Akçamete, 2003; Avcıoğlu, 2011): • Çevresine karşı ilgili görünmeme • Konuşulduğunda tepki göstermeme • Annesinin sesini tanımama/ayırt edememe • Doğrudan iletişim girişimlerine tepki vermeme • Çok yüksek ya da çok yavaş sesle konuşma • Söylenilenlerin tekrar edilmesini isteme • Sözel istekleri anlayamama • Konuşan kişinin dudaklarına dikkatlice bakma • Sınırlı sözcük dağarcığına sahip olma • Derse ve tartışmalara katılmama • Dil gelişiminde gecikme • Arkasından seslenildiğinde cevap vermeme

Koklear İmplant duyma sinirini elektronik olarak uyararak iç kulağın fonksiyonunu yerine getiren bir cihazdır.

Spina Bifida: Ülkemizde yaklaşık olarak her 1000 çocuktan üçünde görülen spina bifida, gebeliğin ilk ayında omuriliği çevreleyen omurganın kapanmaması olarak tanımlanabilir. Bebeğin bel ya da sırtında omurilik ve omurilik sıvısının bir kese şeklinde dışarıya doğru fıtık oluşturması şeklinde görülür ve bireyin bacaklarında tek ya da çift taraflı değişen derecelerde felce neden olur (Uysal, 2011, ss.263).

Şeker Hastalığı: Tip I ve Tip II olarak gruplandırılabilecek şeker hastalığında pankreasın çok az ya da hiç insülin üretmemesi ya da üretilen insülini doğru kullanamamasından kaynaklanan bir hastalıktır. Tip I’de hasta insüline bağımlıdır. Uzun süren açlık durumunda, aşırı spor yapmadan sonra, fazla miktarda insülin alınmasıyla birey diyabetik şoka girebilir.

Alıcı dil becerilerinde sorun yaşanması durumunda şu tür davranışlar gözlenebilir: • Sorulara uygun cevaplar verememe • Sözlü olarak sunulan bilgiyi kullanamama • Sözlü yönergeleri takip edememe
• Nitelik, sıralama, karşılaştırma bildiren kavramları anlamada zorlanma • Karmaşık cümleleri anlamada zorlanma

uygusal ve davranışsal bozukluğu olan bireyler heterojen bir grubu oluşturmaktadırlar. Bu gruptaki bireylerin özellikleri şu şekilde sıralanabilmektedir: • Bakımını sağlayan kişiye sağlıklı bağlanma gerçekleştiremeyen, • Genellikle düşük sosyo-ekonomik geliri ancak yüksek stres düzeyi olan ailelerden gelen, • Yakın çevresinde okula ve başarıya önem verilmeyen, • Başkalarını rahatsız edici ve karşı gelen davranışları sıklıkla sergileyen, • Saldırganlık, kural tanımama davranışları gösteren, • İçe kapanıklık, depresyon, kaygı davranışları sergileyen, sık sık hayallere dalarak kendi başına kalmayı tercih eden, • %50’sinden fazlasında öğrenme güçlüğü görülen, • Akranlarından daha düşük düzeyde sosyal becerilere sahip olan, akademik başarısı düşük seyreden öğrencilerdir (Heward, 2009; Kaner, 2003; Özdemir, 2011).

Öğrenme güçlüğü olan birey, dili yazılı ya da sözlü anlamak ve kullanabilmek için gerekli olan bilgi alma süreçlerinin birinde veya birkaçında ortaya çıkan ve dinleme, konuşma, okuma, yazma, heceleme, dikkat yoğunlaştırma ya da matematiksel işlemleri yapma güçlüğü nedeniyle özel eğitim ile destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan birey olarak tanımlanmaktadır.

Sosyal hizmet uzmanının görevlerine baktığımızda çok çeşitli görevler üstlendiğini görmek mümkündür. Bunları sıraladığımızda bazıları şöyle görülebilir: • Çocuğunun yetersizliğinden dolayı suçluluk duyan ailelerin suçluluk duygularını hafifletmek ya da ortadan kaldırmaya çalışır. • Yetersizliği olan çocuğu olan ailelerin “kendine yardım grupları” oluşturmalarını ve böylece birbirlerini desteklemelerini sağlar. • Yetersizliği olan çocuğun sosyal yalnızlıktan kurtulması ve toplumlu sosyal bütünleşmesinin sağlanması için normal gelişim gösteren akranlarla birlikte sosyalleşmesinin önemini ailelere aktarır. Bu konudaki sorunlarını dinler, çözüm için aile ile ortak hareket ederek girişimde bulunur. • Yetersizliği olan bireylerin aile içi ve rehabilitasyon merkezlerindeki eğitimini geliştirici etkinlikler düzenler ve bu doğrultuda toplumu, kamu görevlilerini bilinçlendirir. • Rehabilitasyon merkezlerinde bireysel ya da grup olarak gönüllü çalışma yapmak isteyenlere yönelik özel organizasyonlar geliştirir. Bunun için gönüllü ihtiyacını belirleyerek çağrıda bulunur. Seçilenlerin eğitimlerini sağlar ve çalışmalarını izler. • Yetersizliği olan bireylerin boş zamanlarını değerlendirerek etkinlikler düzenler (http://www.sosyalhizmetuzmani.org, Erişim tarihi: 09.01.2012).

Öğrenme güçlüğü gösteren öğrencilerde görülebilen ortak özellikler şöyle sıralanabilir: • Çalışma becerilerini kullanmada yetersizlik, • Okumada, yazmada, matematikle ilgili becerilerde sorunlar, • Görsel ve işitsel algılamada bozukluklar, • Algısal-motor becerilerde gelişim geriliği, • Dilin kullanımında sorun, • Dikkat bozuklukları ve aşırı hareketlilik sergileme, • Düşünme ve bellek problemleri, • Öğrendiklerini farklı yerlere, farklı kişilere genellemede sorun ya da yetersizlik, • Sosyal becerilerde yetersizlik, • Genellikle duygusal bozukluk gösteren bireylerin davranış özelliklerini gösterirler. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Konuşulduğunda tepki göstermeme, Sınırlı sözcük dağarcığına sahip olma, Dil gelişiminde gecikme, Sözel istekleri anlayamama, Doğrudan iletişim girişimlerine tepki vermeme işitme yetersizliğine sahip bireylere ilişkin belirtilerdir. Sorunun doğru yanıtı A seçeneğidir.

Dil ve konuşma güçlüğünün nedenleri organik bozukluklar ve işlevsel bozukluklar olmak üzere iki grupta toplanabilir. Organik bozukluklar bireyin sinir-kas mekanizmasındaki tanımlanabilir bir soruna bağlı olan bozukluklardır. İşlevsel bozukluklar ise, ne organik ne de sinir sistemine bağlı olarak tanımlanan bozukluklardır. Organik bozukluklara örnek olarak serebral palsili ya da dudak damak yarıklığı olan bireylerdeki dil ve konuşma güçlükleri verilebilir. İşlevsel bozukluklara örnek olarak kekemelik ve ses kaybı verilebilir. Dolayısıyla sorunun doğru yanıtı A seçeneğidir.

Genişletme stratejisinde ise, yetişkin çocuğun söylediği sözcükleri genişleterek tekrar eder (çocuk “bak balon” dediğinde annesinin “bak kırmızı balon uçuyor” demesi gibi). Sorunun doğru yanıtı B seçeneğidir.

Duygusal ve davranışsal bozukluğu olan bireylerin çevresinde olan ailesi, öğretmenleri ve akranlarına şu öneriler sunulabilir: • Bireyin çevresinde olumlu bir atmosfer oluşturma, • Bireyin sosyal ve akademik yeterliliğini destekleme, • Olumlu davranışları için somut pekiştireçler (ödüller) kullanma, • Bireyin olumsuz davranışlarını görmezden gelme ve yönlendirme, • Bireye planlı olarak sosyal beceri öğretimi yapma. Sorunun doğru yanıtı E seçeneğidir.

Sosyal rehabilitasyon hizmetleri: Yetersizliği olan bireylerin sosyal yaşama katılımını artırmak amacıyla düzenlenen sanatsal ve sportif etkinliklerdir. Sorunun doğru yanıtı B seçeneğidir.

Cevap A şıkkıdır. Çünkü bireysel gelişim özelliği ve eğitsel yetersizlikler tanımın temelini oluşturur.

Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’nin (ÖEHY) tanımlar bölümünde özel gereksinimli bireylerin özellikleri aşağıda verilmiştir. • Çok ağır düzeyde zihinsel yetersizliği olanlar • Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olanlar • Dil ve konuşma güçlüğü olanlar • Duygusal ve davranış bozukluğu olanlar • Görme yetersizliği olanlar • Hafif düzeyde zihinsel yetersizliği olanlar • İşitme yetersizliği olanlar • Orta düzeyde yetersizliği olanlar • Ortopedik yetersizliği olanlar • Otistikler • Özel öğrenme güçlüğü olanlar • Serabral palsililer • Süreğen hastalığı olanlar • Üstün yetenekli olanlar E şıkkı bu özelliklerin dışındadır.

Genetik miras ve özellikler özel gereksinimli olarak doğmanın nedenlerini açıklamak için önemli bir kaynak olarak ele alınmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü ve bu konuda çalışan pek çok uzman yetersizliğe yol açan nedenleri yapısal nedenler ve edinilmiş nedenler olarak iki başlıkta ele almaktadır. Yapısal nedenler genetik bozukluklar, kalıtsal metabolizma bozuklukları ve kromozon bozuklukları olarak ele alınabilir.

Okul çağındaki çocuklara evde hizmetler sunulmakta ancak evde eğitim sunumu yapılmamaktadır.

Erken Dönemdeki Bakım Geç Dönemdeki Bakım Kurumsal Bakım Toplum Temelli Bakım Evde Bakım Alanyazınında bakım hizmetlerinin hizmet sunumuna göre bakımlarıdır. Orta dönemdeki bakım bu hizmetlerin dışındadır.