ÖZEL GEREKSİNİMLİ BİREYLER İÇİN AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ

Özel gereksinimli bireylerin de dahil olduğu afet öncesi planlamalarda kullanılan stratejiler:

Özel gereksinimli bireylerin tanımlanması, numaralandırılması ve yerlerinin belirlenmesi,

Planlama aşamasında özel gereksinimli bireyin kendisinin de bulunması,

Özel gereksinimli bireylere yönelik organizasyonlara katılım sağlama,

Acil durum planları ve müdahale süreçlerinde ilgili kuruluşlarla koordinasyon sağlama,

Acil durum planlamasının bir parçası olarak özel gereksinimli bireylerin oluşturduğu örgütleri daha dirençli olmaları konusunda destekleme.

Arama ağaçları, sivil toplum örgütlerinin de desteğiyle, afet ve acil durumlarda görme yetersizliği olan bireylere yine görme yetersizliği olan bireyler tarafından telefon aracılığıyla sağlık desteklerinin sunulmasıdır.

İşitme yetersizliği olan bireyler için afet ve acil durum planlamalarında kullanılacak risk-iletişim mesajları, duyurular ve uyarılar işitsel olmayacak şekilde görsel desteklere dayalı olarak hazırlanmalıdır. Bu tür farklı biçim ve teknolojileri kullanan mesaj ve uyarılar, bu bireylerden oluşan topluluklara erişimi önemli ölçüde artırabilir. Bu amaçla afet öncesi planlamalarda, temel sağlık, ilkyardım, barınma gibi konuları içeren, altyazı ve işaret dili bulunan video materyalleri hazırlanmalı ve tüm toplum üyelerinin kolay erişebileceği şekilde konumlandırılmalıdır. Buna ek olarak, alarm mesajlarını e-posta ve çağrı cihazları vasıtasıyla dağıtacak biçimde hazırlanacak olan uzaktan bildirim sistemi, kamu sağlık mesajlarını işitme yetersizliği olan bireylere dağıtılacak şekilde uyarlanabilir.

Bu tür mesajlara ilişkin resimli uyarı kartları, kullanım kolaylığı sağlaması açısından acil durum personeli tarafından hazırlanabilir. Burada dikkat edilecek noktalar ise şunlardır:
a. Her resimli kart yalnızca tek bir mesaj içermelidir.
b. Resimli kartlar mümkün olduğunca sade ve anlaşılır olmalıdır
c. Resimli kartlar taşınamayacak kadar büyük veya görünmeyecek kadar küçük olmamalıdır.
d. Uyarı amaçlı olarak sık bilinen işaretler (örneğin; ünlem işareti) kullanılmalıdır.
e. Resimli kartlar uyarı konusuna ilişkin resim ve yazı içermelidir.

Özel gereksinimli bireylerin acil durum anlarında tahliye edilmesini kolaylaştırmak için önerilebileceklerden bazıları şunlardır:
a) Kişisel yönlendirmeye ve korunmaya gereksinim duyan, ailelerine ya da destek kuruluşlarına ulaşamayan zihinsel yetersizliği olan bireyler ve otizmli bireylere mutlaka
destek ve koruma hizmetleri sunulmalıdır.
b) Özel gereksinimli bireylerin hangi uyarılara nasıl cevap vereceklerini ve nereye gideceklerini bildiklerinden emin olmak için sık sık tatbikatlar yapılmalıdır.
c) Alarm sistemleri, işitme yetersizliği gösteren bireyler için görsel sinyaller ve görme
yetersizliği olan bireyler için sesli sinyaller ile donatılmalıdır.

d) İşaretler veya alarmlar, ofisler veya banyolar gibi daha küçük odalarda bile duyulabilir ve hissedilebilir olmalıdır.
e) Tahliye uyarıları konusunda işitme yetersizliği olan bireyleri kişisel olarak bilgilendirmek için SMS bilgilendirmeler, tek tuşla 112 arayabilen acil durum iletişim cihazları (örneğin çağrı cihazı, GSM saat veya cep telefonu) gibi alternatif araçlar kullanılmalıdır.
f) Görme yetersizliği olan bireylere tahliye planlarının açık ve anlaşılır biçimde açıklanması önemlidir. Ayrıca bu bireylerin çıkış yolları ve güvenli toplanma noktalarını bağımsız olarak bulabilmeleri için sıkça tatbikat uygulamaları yapılmalıdır.
g) Özellikle otizmli bireyler gibi çevresel değişikliklere aşırı hassas olan bireyler için uyum sağlama ve/veya hızlı boşaltma planları yapılmalıdır.

Triyaj:Acil yardım birimine başvuran bireylerin, hastalık veya yaralanmalarının şiddetinin tanımlanması ve yaşam risklerinin düzeyine göre sınıflanması işlemidir.

Hastane

Avrupa yıllar içerisinde incelendiğinde, (a) hava koşulları, (b) deprem, (c) sel, (d) orman yangınları ve (e) insan kaynaklı afetler olmak üzere beş afet türünün sıkça yaşandığı görülmektedir.

Asya’da 2000-2012 yılları arasında ölüme neden olan yaklaşık 2,620 afet meydana gelmiştir.

Acil durum anında acil durum ekibi ya da vatandaşlar, durumlarının diğer bireylerden farklı olduğunu düşündükleri kişilerle karşılaşılabilir. Bu ve benzeri durumlarda yapılması gerekenlerden bazıları aşağıdaki gibi sıralanabilir:
• Öncelikle sakin olun.
• Bireyi tedirgin edici davranışlarda bulunmayın.
• Derhal 112‘yi arayın
• Bireye dokunmaya veya onu fiziksel olarak kontrol altına almaya çalışmayın. Özellikle
otizmli bireylerin bazıları dokunma veya sarılma durumlarında aşırı uyarılmaktadırlar. Bu durum size ve kendisine zarar vermesine neden olabilir.
• Üzerinde tanıtıcı bir nesne (etiket, bileklik, takip cihazı) olup olmadığını kontrol edin.
• Bireyde herhangi bir yaralanma ve hasar olup olmadığını uzaktan gözlemleyin.
• Sakince adını sorun.
• Cevap verirse farklı sorular sorarak acil müdahale ekibi olay yerine ulaşıncaya kadar onunla sohbet edin ve o bölgede kalmasını sağlayın.
• Sizi duymuyormuş gibi davranırsa birkaç defa tekrar etmeyi deneyin ancak cevap verme konusunda üstelemeyin.
• Eğer cevap vermezse sorularını yazılı olarak sormayı deneyin.
• Yazdığınız soruları anladığını belli ederse, iletişimi yazılı olarak sürdürün.

Özel gereksinimli bireyleri temsil eden bireyler ve organizasyonlar şu konularda önemli bilgiler verebilir:
a) Özel gereksinimli bireylerin ihtiyaçları hakkında bilgi ve fikirler,
b) Özel gereksinimli bireylerin ortak endişelerine ilişkin bilgiler
c) Risk iletişim mesajlarının ve uyarıların uygun içeriği ve biçimi ile ilgili öneriler
d) Müdahale edenlerin ve sığınak sağlayıcılarının ihtiyaç duyduğu ekipman ve
malzemelerin sağlanması

Yer belirleme işleminde ise;
özel gereksinimli bireylerin yoğun olarak bulunduğu, ev, okul, hastane, bakım ve rehabilitasyon merkezi gibi alanlar haritada işaretlenebilir ya da coğrafi bilgi sistemi kayıtlarına dahil edilerek yerleri belirlenebilir.

Dışlanma: Uygun olmayan afet yönetimi politikaları ve uygulamaları nedeniyle, özel gereksinimli bireylerin afet planlamalarına dahil edilmemesi,
bu bireylerin ve ailelerinin toplumdan dışlanmasına ve toplum sağlığı uygulamalarından yeterince
yararlanamamalarına neden olabilmektedir.

Afet ve acil durum planlamalarında görme yetersizliği olan bireyler için kullanılacak stratejilerden birisi arama ağaçlarının oluşturulmasıdır. Arama
ağaçları, sivil toplum örgütlerinin de desteğiyle, afet ve acil durumlarda görme yetersizliği olan bireylere yine görme yetersizliği olan bireyler tarafından telefon aracılığıyla sağlık desteklerinin sunulmasıdır.Arama ağaçlarının oluşturulması bu bireylerin afet ve acil durum anlarında, sağlık hizmetlerinden daha iyi yararlanmalarını sağlayabilir.

resimli uyarı kartları, kullanım kolaylığı sağlaması açısından acil durum personeli tarafından hazırlanabilir. Burada dikkat edilecek noktalar ise şunlardır:
a. Her resimli kart yalnızca tek bir mesaj içermelidir.
b. Resimli kartlar mümkün olduğunca sade ve anlaşılır olmalıdır
c. Resimli kartlar taşınamayacak kadar büyük veya görünmeyecek kadar küçük olmamalıdır.
d. Uyarı amaçlı olarak sık bilinen işaretler (örneğin; ünlem işareti) kullanılmalıdır.
e. Resimli kartlar uyarı konusuna ilişkin resim ve yazı içermelidir.

Triyaj
Acil yardım birimine başvuran bireylerin, hastalık veya yaralanmalarının şiddetinin tanımlanması ve yaşam risklerinin düzeyine göre sınıflanması işlemidir.

Özel gereksinimli bireylerin acil durum anlarında tahliye edilmesini kolaylaştırmak için önerilebileceklerden bazıları şunlardır:
a) Kişisel yönlendirmeye ve korunmaya gereksinim duyan, ailelerine ya da destek kuruluşlarına ulaşamayan zihinsel yetersizliği olan bireyler ve otizmli bireylere mutlaka destek ve koruma hizmetleri sunulmalıdır.
b) Özel gereksinimli bireylerin hangi uyarılara nasıl cevap vereceklerini ve nereye gideceklerini bildiklerinden emin olmak için sık sık tatbikatlar yapılmalıdır.
c) Alarm sistemleri, işitme yetersizliği gösteren bireyler için görsel sinyaller ve görme yetersizliği olan bireyler için sesli sinyaller ile donatılmalıdır.
d) İşaretler veya alarmlar, ofisler veya banyolar gibi daha küçük odalarda bile duyulabilir ve hissedilebilir olmalıdır.
e) Tahliye uyarıları konusunda işitme yetersizliği olan bireyleri kişisel olarak bilgilendirmek için SMS bilgilendirmeler, tek tuşla 112 arayabilen acil durum iletişim cihazları (örneğin çağrı cihazı, GSM saat veya cep telefonu) gibi alternatif araçlar kullanılmalıdır.
f) Görme yetersizliği olan bireylere tahliye planlarının açık ve anlaşılır biçimde açıklanması önemlidir. Ayrıca bu bireylerin çıkış yolları ve güvenli toplanma noktalarını bağımsız olarak bulabilmeleri için sıkça tatbikat uygulamaları yapılmalıdır
g) Özellikle otizmli bireyler gibi çevresel değişikliklere aşırı hassas olan bireyler için uyum sağlama ve/veya hızlı boşaltma planları yapılmalıdır.

Yerinde sığınma, özel gereksinimli bireyin var olduğu noktayı terk etmemesi ve afetten korunma sürecini burada geçirmesi anlamına gelmektedir.

Güvenlik amaçlı yardımcı teknoloji sistemleri kullanımı
Bugünkü teknolojik gelişmeler özel gereksinimli bireylerin güvenliklerinin sağlanması amacıyla üretilmiş farklı yardımcı teknoloji cihazlarının ortaya çıkmasını sağlamıştır. Örneğin birey izleme sistemlerinin gelişmesiyle özel gereksinimli bireyler, bileklerine takılan saat biçimindeki bir takip cihazıyla
acil durumlarda haber verebilmekte, gerektiğinde konumunu aile bireyleri ve üçüncü bir şahsa gönderebilmekte ve ebeveyn/ bakım verenler özel gereksinimli bireylerin bulundukları yeri gerçek zamanlı olarak takip edebilmektedirler. Bu ve benzeri teknolojiler mümkün olan düzeyde özel gereksinimli bireylerin ebeveyn/bakım verenleri tarafından sağlanmalı ve aktif olarak kullanılmalıdır. Bu cihazlar afet ve acil durum anlarında bireylerin kaybolmalarını yada bulundukları bölgeden uzaklaşmalarını önleme, bireyleri sığınaklarda koruma altına
alma ve izleme açısından hayati önem taşımaktadır. Acil durum planlamaların bu
teknolojik cihazlar, planın sorumluluk alanında bulunan özel gereksinimli kişi sayısı kadar bulundurulmalı ve mümkünse acil müdahale ekipleri tarafından bireylere uygulanması sağlanmalıdır.

Afrika ülkelerinde özel gereksinimli bireyler için afet ve acil durum düzenlemelerinin yapılabilmesi için
atılması önerilen adımlar şunlardır:
1. Özel gereksinimli bireylerin temel ihtiyaçlarının karşılanması,
2. Afetlere müdahale ile ilgili personele, özel gereksinimli bireylerle iletişim konusunda eğitim verilmesi,
3. Kullanılan ekipmanın (örneğin araçların) özel gereksinimli bireylere uygun olması,
4. Acil durumlarda nasıl davranması gerektiği konusunda özel gereksinimli bireylere erişilebilir şekilde bilgi sağlanması,
5. Afet yönetiminden sorumlu kurumların personeline eğitimli ve deneyimli sosyal hizmet uzmanlarının dahil edilmesi.
6. Özel gereksinimli bireylere uygun erken uyarı sistemlerinin kurulması.