ÖZEL GEREKSİNİMLİ BİREYLER İÇİN AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ

Acil Numaraları Arama ve Yardım İsteme: Acil numaraları arama ve yardım isteme, ev ortamının yanı sıra diğer toplumsal ortamlarda da bilinme­si gereken önemli güvenlik becerileri arasında yer alır. Acil numaralar arasında; güvenilir bir yetişkini arama (anne, baba, kardeş, öğretmen, polis vb.) ya da diğer acil telefon numaralarını (110 Yangın, 112 Acil ve 155 Polis vb.) arama becerileri sayılabilir.

İş yerlerinde olası tehlikelerin değerlendirilmesi, işveren ve özel gereksinimli bireylerin temsilcilerinden oluşan bir değerlendirme ekibi tarafından gerçekleştirilebilir. Değerlendirme ekibi; iş yerinde tehlikeli durumları, malzemeleri ya da araç/gereçleri inceleyerek olası iş kazalarını belirlemeye çalışır. Değerlendirme sürecinde izlenmesi gereken adımlar şu şekilde sıralanabilir (CUPE, 2018):

5. Değişikliklerin takip edilmesi: İş güvenliğinin sağlanmasına ilişkin yapılan değişikliklerin çalışanları ne şekilde etkilediği takip edilmelidir. İş yerinde yeni personel alımı, yeni makinelerin ya da teknolojilerin kullanımı söz konusu olabilir. Dolayısıyla bu değişikliklerin sonucunda yeni bir değerlendirme yapılmalıdır

Yanlışsız öğretim yöntemleri; bireye öğretmek istediğimiz beceriyle ilgili sistematik olarak ipucu (sözel, fiziksel, jestsel vb.) sunmamız ve birey bu beceriyi öğrenmeye başladıktan sonra kullandığımız ipucunu yavaş yavaş azalttığımız (silikleştirilmesi) veya artırdığımız süreçtir.

Görme Yetersizliği Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Kullanılabilecek Etkili Uygulamalar

Rota öğretimiyle ilgili önemli uygulamalardan bir diğeri de dokunsal haritalardır. Dokunsal haritalar; bir ortamın belli bir orana/ölçeğe göre küçültülerek kuş bakışı görünümüyle bir düzlem üzerine çizilmiş biçimi, bir tür planıdır. Görme yetersizliği olan bireylere doğal afetlerden korunma becerilerinin öğretiminde dokunsal haritalardan yararlanılabilir.

İşitme Yetersizliği Olan Bireylere Güvenlik Becerilerinin Öğretiminde Kullanılabilecek Yardımcı Teknoloji Cihazları:

Sistematik yön ipuçları, bireyi belirli bir noktadan başka bir noktaya yönlendirmek için sistematik olarak tekrarlanan işitsel veya görsel ipuçları olarak tanımlanmaktadır.

Güvenlik becerileri "özel gereksinimli bireylerin toplumda bağımsız
birer birey olarak yaşayabilmesi, güvenli bir yaşam sürdürebilmesi, bir işte çalışabilmesi ve toplumsal ortamlara katılabilmesi için gerekli olan beceriler" olarak tanımlanabilir.

Görme yetersizliği olan bireylere yangından korunma becerisinin öğretiminde; pekiştirme, sözel ipuçları gibi uygulamaların yer aldığı öğretim paketleri, bağımsız hareket becerilerinin öğretimi ya da yardımcı teknolojilerin kullanımı gerekir.

Evde gereksinim duyulan güvenlik becerileri; temel ilk yardım becerileri, acil numaraları arama ve yardım isteme, acil durumlarda kapalı alanları tahliye etme, kapıyı çalan yabancı kişilerden korunma ve ürün uyarılarına dikkat etme becerileri olmak üzere beş grupta toplanabilir.

Davranışsal öğretim paketleri “rol-oyun, model olma, geri bildirim, fiziksel ipucu, sözel ipuçları, olumlu pekiştirme” gibi davranışçı yaklaşım ve uygulamalı davranış analizine dayalı öğretim uygulamalarının birarada kullanıldığı öğretim paketleridir.

Bireye yapmış olduğu davranışın doğruluğuna ilişkin bilgi verme süreci geri bildirim olarak adlandırılır.

Özel gereksinimli olan bireye gereksinim duyduğu becerinin doğal ortamlarda (okul, park, alışveriş merkezi, ev vb.) öğretilmesi "toplum temelli öğretim"dir.

"Davranıssal Ögretim Paketi,  Grup Çalısmaları,  Yardımcı Teknolojiler,  Yönelim ve Bağımsız Hareket Becerilerinin Ögretimi" görme yetersizliği olan bireylere güvenlik becerilerinin öğretimi sırasında kullanılabilecek öğretim stratejileridir.

Görme yetersizliği olan bireylere dokunsal haritalar kullanarak güvenlik becerilerinin öğretimini gerçekleştirmek mümkündür.

İşitme teknolojisi cihazları, uyarı cihazları ve iletişim desteği sağlayan cihazlar işitme yetersizliği olan bireylere güvenlik becerilerinin öğretiminde kullanılacak yardımcı teknolojilerdir.

Evde gereksinim duyulan güvenlik becerilerini; temel ilk yardım
gerektiren becerileri sergileyebilme, acil numaraları arama
ve yardım isteme, acil durumlarda kapalı alanları tahliye etme,
kapıyı çalan yabancı kişilerden korunma ve ürün uyarılarına
dikkat etme becerileri olmak üzere beş grupta inceleyebiliriz.

Güvenlik becerileri özel gereksinimli bireylerin toplumda bağımsız birer birey olarak yaşayabilmesi, güvenli bir yaşam sürdürebilmesi, bir işte çalışabilmesi ve toplumsal ortamlara katılabilmesi için gerekli olan beceriler olarak tanımlanabilir.

Ev ortamında basit ev kazalarının yanı sıra bazı hayati tehlikelerin de yaşanabileceği durumlarla karşılaşılabilir (örneğin, eve yabancı bir kişinin girmesi, göz, kulak veya buruna yabancı bir cisim kaçması vb.). Bu nedenle evde gereksinim duyulan güvenlik becerilerin öğretimi oldukça önemli, aynı zamanda yaşamsal bir konudur. Evde gereksinim duyulan güvenlik becerileri; temel ilk yardım becerileri, acil numaraları arama ve yardım isteme, acil durumlarda kapalı alanları tahliye etme, kapıyı çalan yabancı kişilerden korunma ve ürün uyarılarına dikkat etme becerileri olmak üzere beş grupta toplanabilir.

Kaçırma vakaları, yabancı kişiler tarafından düzenlenmiş tuzaklarla bireyin güvenli bölgeden uzaklaştırılması şeklinde gerçekleşebilmektedir. Özellikle zihinsel yetersizliği olan/otizmli bireyler normal gelişim gösteren bireylere kıyasla sosyal durumları anlamlandırmada yaşamış oldukları zorluklardan dolayı yabancı bir kişi tarafından sunulan tuzaklara (emredici tip tuzak; bireye anne/babasının geldiğini söyleyip kendisiyle beraber gelmesi gerektiğini söyleyerek kandırma, özendirici tip tuzak; dondurma, şeker vb. yiyecekler vereceğini söyleyerek kandırmaya çalışma vb.) inanma konusunda daha savunmasızdırlar. Bu nedenle özel gereksinimli bireylerin yabancı kişilerin kaçırma girişimlerinden nasıl korunabileceklerini öğrenmeleri, kaçırma vakalarının önlenmesinde önemli rol oynayabilir.