ÖZEL GEREKSİNİMLİ BİREYLER İÇİN AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ

Çocuk yaştaki bireylerde çamaşır suyu/ilaç̧ yutma, ileri yaştaki bireylerde ise yanlış̧ temizlik malzemesi ya da ilaç̧ kullanımı, son kullanım tarihi geçmiş̧ ürünleri kullanma vb. durumlar; dikkat edilmeyen ve çeşitli zehirlenmelere neden olabilen durumlardır. Doğru cevap A’dır.

Okul ortamında gereksinim duyulabilecek güvenlik becerileri, yabancı kişilerin kaçırma girişimlerinden korunma, cinsel istismardan korunma ve fiziksel/duygusal istismardan korunmadır. Doğru cevap D’dir.

Davranışsal öğretim paketlerini “rol-oyun, model olma, geri bildirim, fiziksel ipucu, sözel ipuçları, olumlu pekiştirme” gibi davranışçı yaklaşım ve uygulamalı davranış analizine dayalı öğretim uygulamalarının bir arada kullanıldığı öğretim paketleri olarak tanımlayabiliriz. Doğru cevap D’dir.

Yanlışsız öğretim yöntemleri; bireye öğretmek istediğimiz beceriyle ilgili sistematik olarak ipucu (sözel, fiziksel, jestsel vb.) sunmamız ve birey bu beceriyi öğrenmeye başladıktan sonra kullandığımız ipucunu yavaş yavaş azalttığımız (silikleştirilmesi) veya artırdığımız süreçtir.  Doğru cevap B’dir.

Görme yetersizliği olan bireylere güvenlik becerilerinin öğretiminde kullanılabilecek uygulamaları dört başlık altında inceleyebiliriz. Bunlar: davranışsal öğretim paketi, grup çalışmaları, yardımcı teknolojiler, yönelim ve bağımsız hareket becerilerinin öğretimi. Doğru cevap C’dir.

Rota, A noktasından B noktasına gitmek için başlangıç̧ ve bitiş̧ noktaları arasındaki yol ya da yön olarak tanımlanabilir. Doğru cevap E’dir.

Görme yetersizliği olan bireyleri deprem, yangın vb. acil durumlarda binadan tahliyelerini kolaylaştırmak için duvarlarda Braille alfabesi yer alabilir. Bunun yanında konuşan işaretler diğer adıyla sesli levhalar, elektronik seyahat cihazları ve radyo frekans tanımlama ayrıca pusula, lazer baston ve mesafe büyüteçleri gibi cihazlar sayılabilir. Doğru cevap A’dır.

Uyarı Cihazları, işitme yetersizliği olan bireylerin dikkatini çekmek için kullanılan yükseltilmiş̧ ses ve/ veya görsel bir sinyal ve titreşim sağlayan cihazlar olarak tanımlanabilir. Doğru cevap C’dir.

Davranışsal öğretim paketleri “rol-oyun, model olma, geri bildirim, fiziksel ipucu, sözel ipuçları, olumlu pekiştirme” gibi davranışçı yaklaşım ve uygulamalı davranış analizine dayalı öğretim uygulamalarının bir arada kullanıldığı öğretim paketleridir. Soruda yer verilen tüm uygulamalar bu paketlerde yer alabilir. Yanıt E şıkkıdır.

Bireye yapmış olduğu davranışın doğruluğuna ilişkin bilgi verme süreci geri bildirim sunma olarak adlandırılır. Yanıt B şıkıkdır.

Sözel ipucu bireyin hedef davranışı doğru bir biçimde yerine getirme olasılığını arttıran sözel yardımdır. Yanıt D şıkkıdır.

Model Olma bir becerinin sergilenmesi için gerekli beceri basamaklarını adım adım sözlü/sözsüz olarak bireye gösterilmesi ve daha sonra bu davranışı bireyin kendi başına gerçekleştirmesine fırsat verilmesidir. Yanıt A şıkkıdır.

Yanlışsız öğretim yöntemlerinde bireyler öğretim sırasında yaptıkları hatalarla değil gerçekleştirdikleri olumlu yanıt ve alıştırmalarla beceriyi öğrenirler. Yanıt C şıkıdır.

Sosyal öykülerin olabildiğince açık ve anlaşılır ifadelerle öğretilmesi istenen davranışı betimlemesi beklenir. Uygulanması için açık bir süre limiti konmasa da uzun sürecek kadar yoğun bir içerik taşıması beklenmez. Dolayısıyla 5 numaralı ifade doğru değildir. Yanıt D şıkkıdır.

Soruda yer alan unsurların tümü otizmli bireylere öğretim sunarken kullanılabilecek görseller arasında yer alabilir. Yanıt E şıkkıdır.

Görme yetersizliği olan bireylerin toplumda bağımsız birer birey olarak yaşayabilmesi ve sosyal gereksinimlerini karşılaması, büyük oranda hareket özgürlüğüne bağlıdır. Hareket özgürlüğünün “yönelim” ve “bağımsız hareket” olmak üzere iki temel boyutu vardır. Bağımsız hareket becerileri, görme yetersizliği olan bireyin güvenli bir şekilde hareket edebilmesini sağlayan beceri ve etkinliklerin tümünü kapsar. Yönelim becerileri “Ben neredeyim?”, “nereye gideceğim?”, “gideceğim yere nasıl ulaşabilirim?” gibi sorulara cevap bulmayı sağlayan becerilerdir. Yanıt D şıkıkdır.

Görme yetersizliği olan birey bu cihazı yolda yürürken bir baston gibi kullanabilir. Diğer beyaz bastondan farklı olarak lazer baston, sensörü sayesinde yolda bir engel tespit ettiğinde titreşerek bireye sinyal verir ve olası kazaları önler. Yanıt A şıkkıdır.

Rota öğretimiyle ilgili önemli uygulamalardan biri dokunsal haritalardır. Dokunsal haritalar; bir ortamın belli bir orana/ölçeğe göre küçültülerek kuşbakışı görünümüyle bir düzlem üzerine çizilmiş biçimi, bir tür planıdır. Görme yetersizliği olan bireylerle kullanılır.

Uyumsal beceriler arasında kişisel hijyen ve bakım becerileri, boş zaman etkinlikleriyle meşgul olma ya da bir iş yerinde çalışma gibi toplumsal beceriler sayılabileceği gibi yabancı kişilerin kaçırma girişimlerinden korunma, trafikte karşıdan karşıya geçme ya da acil telefon görüşmeleri yapabilme gibi güvenlik becerilerini de saymak mümkündür.

Şekil 6.1 Özel Gereksinimli Bireyler İçin Güvenlik Becerilerinin Sınıflandırılması