ÖZEL GEREKSİNİMLİ BİREYLER İÇİN AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ

Yer değiştirme cihazları, bireyin vücudunun bir noktadan başka bir noktaya taşınmasını sağlayan cihazlar olarak tanımlanmaktadır. Bu cihazların en bilinen örnekleri tekerlekli sandalye, yürüteç (walker), akülü araba, koltuk değneği olarak sıralanabilmektedir. Doğru cevap B'dir.

Yardımcı teknoloji cihazları işlevlerine göre pozisyonlama, yer değiştirme, alternatif ve destekleyici iletişim, bilgisayar erişimi, uyarlanmış oyun ve oyuncaklar, günlük yaşam yardımcıları ve öğretimsel destekler olmak üzere yedi grupta sınıflandırılmaktadır. Bir diğer sınıflandırma sisteminde ise yardımcı teknoloji türleri, çalışma biçimleri, kullandıkları sistemler ve yapılarına göre; düşük teknolojili, orta düzey teknolojili ve yüksek teknolojili cihazlar olarak üç grupta incelenmektedir. Doğru cevap A'dır.

Düşük teknolojili cihazlar arasında en bilinenlerinden birisi, otizmli çocuklara iletişim becerileri kazandırma amacıyla kullanılan resim değiş tokuşuna dayalı iletişim sistemi yani PECS (Picture Exchange Communication System)’dir. Bu sistemde bireyin iletmek istediği mesajları (nesne veya etkinlik talep etme, nesneler arasında tercih yapma vb.) içeren resimli kartlardan oluşan bir iletişim klasörü hazırlanır. Bireyin iletmek istediği mesajın olduğu resimli kart ya da kartları klasörden bulması ve iletişim partnerine vermesi sağlanır. Doğru cevap C'dir.

Görme yetersizliği olan bireylerde kullanılan düşük teknolojili cihazlar, optik ve optik olmayan cihazlar olarak iki grupta yer almaktadır. Optik olmayan cihazlar arasında en bilineni beyaz bastondur. Beyaz baston bireylerin bağımsız hareket etmelerini kolaylaştırması ve herhangi bir karmaşık sistem içermemesi nedeniyle süreğen şekilde kullanılabilen ve nispeten ucuz bir cihazdır. Doğru cevap D'dir.

İşitme yetersizliği gösteren bireyler tarafından kullanılan alt yazılı telefon, kullanıcıların birbirlerine hem sesli hem de yazılı mesajlar ulaştırarak görüşme yapmalarına olanak sağlayan orta düzey teknolojili cihazlardandır. Alt yazılı telefonların bir diğer örneği de işitme yetersizliği olan bireyin kullanımını kolaylaştırmak için önceden belirlenmiş kullanıcı ve mesajların resimlerinin bulunduğu resim tuşlu telefonlardır. Resim tuşlu telefonlarda kullanıcı önce konuşmak istediği kişinin resminin olduğu tuşa basarak arama gerçekleştirir. Karşı tarafın telefonu açtığına ilişkin lamba yandıktan sonra ise karşı tarafa iletmek istediği mesajı içeren tuşa basarak mesajı göndermektedir. Doğru cevap B'dir.

Otizmli bireylerde sıklıkla kullanılan bir diğer düşük teknolojili cihaz ise etkinlik çizelgeleridir. Etkinlik çizelgesi bireyin bir etkinliği yerine getirmesi için gereken adımların resimli kartlardan oluşan bir sıralamayla kendisine sunulmasıdır. Günümüzde farklı türleri olmasına karşın etkinlik çizelgeleri özellikle orta ve ağır düzeyde otizmli bireylerin bağımsız olarak günlük yaşamlarını sürdürebilmelerinde önemli rol oynamaktadır. Doğru cevap B'dir.

Fiziksel yetersizliği olan bireylerde kullanılan düşük teknolojili cihazların başında tekerlekli sandalye, yürüteç ve koltuk değneği gelmektedir. Tekerlekli sandalye ve koltuk değneği bireylerin sınırlılık yaşadığı uzuvlarını destekleyerek, bağımsız hareket etmelerine olanak sağlamaktadır. Düşük teknolojili cihazların bilinen diğer örneği ise yemek araç gereçlerine uygulanan tutma ve kontrol etmeyi kolaylaştıran desteklerdir. Fiziksel yetersizliği olan bireylerde özellikle eğitim ortamlarında kullanılan düşük teknolojili cihazların bir diğer örneği ise demir at denen cihazlardır. Demir at özellikle serebral palsili bireyleri belirli bir pozisyonda sabit tutmak amacıyla kullanılmaktadır. Bu cihazda birey tüm eklemleri, bel kısmı ve gövdesinden özel aparatlarla bağlanarak bireyin pozisyonunun sabit kalması sağlanmaktadır. Bunların dışında fiziksel yetersizliği olan bireylerde kullanılan düşük teknolojili cihazlara kalem aparatları, klavye destekleri de örnek olarak gösterilebilir. Doğru cevap C'dir.

Yön bulma amacıyla kullanılan ve en sık görülen yardımcı teknoloji cihazlarından biri beyaz bastondur. Yaklaşık 1-1,50 mt. boyutunda ve katlanabilir plastik veya ahşaptan üretilen beyaz baston, görme yetersizliği olan bireylerin günlük yaşamlarını sürdürme ve bağımsız hareket edebilmelerini sağlamak amacıyla üretilmiştir. Beyaz bastonun temel kullanım amacı, kullanan kişinin iki omuzu genişliğindeki bir hareket alanında bulunan engellerin tespit edilmesidir. Günümüzde beyaz bastonun düşük düzeyde teknoloji içeren türünün kullanılmasıyla beraber; daha kısa boyutlarda olan ve ucunda bir lazer işaretleyici ışık bulunan lazer veya ultrasonik sesnsörlü beyaz bastonlar, lazerli bastona benzer şekilde bir lazer işaretleyici ile yol üzerinde bulunan engelleri tarayabilen baston saatler ve kullanıcıya yalnızca önündeki, engelleri değil harita üzerinde bulunduğu konum hakkında da bilgiler verebilen GPS destekli bastonlarda kullanılmaya başlanmıştır. Doğru cevap A'dır.

İlaç kutuları: Bu tip ilaç yönetim cihazlarının asıl amacı, farklı amaçlar için kullanılan ilaçların bir arada bulundurulması ve kullanıcı tarafından kolaylıkla kullanılmasını sağlamaktır. Bu cihazlar tipik olarak, belirli bir dozaj aralığını temsil eden değişen sayıda bölme içeren ve sıklıkla üzerinde haftanın günleri yazılı olan kutu şeklinde cihazlardır. Bu cihazların boyut ve şekilleri, farklı dozaj aralıklarını ve değişen ilaç düzeylerini karşılamak amacıyla değişkenlik gösterebilmektedir. Doğru cevap D'dir.

Özel gereksinimli bireylere yönelik ulaştırma sistemlerinden biri de Akıllı Ulaşım Sistemi (AUS) dir. Akıllı ulaşım sistemi; seyahat emniyeti ve araç verimliliğini (yakıt tüketimini ve sera gazı emisyonlarını azaltmak) artırmak amacıyla araçların; altyapı sistemlerinin (örneğin; trafik yoğunluğu bilgileri, meteroloji bilgileri) ve yaya cihazlarının (örneğin akıllı telefon, tablet, navigasyon cihazı) birbirleriyle bilgi paylaşmalarını sağlayan uygulamalara verilen genel bir isimdir. Doğru cevap B'dir.

Yardımcı teknoloji hizmetleri özel gereksinimli bireylere yardımcı teknoloji araçlarının seçimi, edinilmesi veya kullanımı için sunulan hizmetlerin bütününü kapsamaktadır. Özel gereksinimli bireylerde yardımcı teknolojilerin temel amacı, bireylerin ve yakınlarının yardımcı teknoloji cihazları ve yardımcı teknoloji hizmetleri aracılığıyla daha yüksek bir yaşam kalitesine ulaşmasını sağlamaktır.

Doğru cevap B‘dir.

Düşük teknolojili ve yüksek teknolojili cihazlar arasında olan ve kullanımları günden güne azalmaya başlayan orta düzey teknolojili cihazlar, daha basit elektronik elemanlar içeren ve yüksek teknolojili cihazlara kıyasla kullanımı için çok daha az eğitim gerektiren cihazlardır. Orta düzey teknolojili cihazlar kasetçalarlar, cd çalarlar, ses kayıt cihazları, elektronik sözlükler ve hesap makinaları örnek olarak gösterilebilir. Orta düzey teknolojili cihazlar görme yetersizliği olan bireyler tarafından sıklıkla kullanılmaktadır.

Doğru cevap A‘dır.

Görme yetersizliği olan bireyler için uygun yardımcı teknoloji cihazı/hizmetini belirmenin anahtar noktaları; bireylerin yetersizliğinin türü, şiddeti ve birincil duyu kanalının belirlenmesidir. Birincil duyu kanalının belirlenmesi, görme yetersizliği olan bireyin görme duyusunun yerine ağırlıklı olarak kullandığı (görme, işitme, dokunma, vb.) duyunun belirlenmesidir. Birincil duyu kanalının belirlenmesinden sonra, bireyin gereksinimleri doğru olarak değerlendirilmeli ve uygun yardımcı teknoloji cihazları kullanılmalıdır.

Doğru cevap C‘dir.

İşitme yetersizliği gösteren bireylerde kullanılacak yardımcı teknolojilerin değerlendirilmesinde dikkat edilecek noktalar ise var olan işitme eşiğinin ve bireyin bağımsız yaşama düzeyinin doğru olarak tespit edilmesidir. İşitme yetersizliği gösteren bireylerde yardımcı teknolojilerin kullanımının amacı, bireylerin var olan işitme eşiklerini etkin şekilde kullanmak ve bireylerin iletişim sınırlılıklarını gidermektir. Ayrıca bireylerin çevresel uyarıları fark edebilmelerini ve gereken önlemleri alabilmelerini sağlamak amacıyla çeşitli görsel uyarı sistemleri geliştirilmiştir. Doğru cevap E‘dir.

Zihin yetersizliği olan bireylerde kullanılan düşük teknolojili cihazların en bilinen örnekleri yazı şablonu, görsel zamanlayıcılar, kalem tutma destekleri, fosforlu kalemler, okuma kılavuzları gibi araçlardır. Yazı şablonu bireylerin harf ve rakamları daha kolay çizmelerini sağlayan cetvele benzeyen bir araçtır. Bireyler bu şablonda yazmak istedikleri harf kalıbının üzerinde kalemi hareket ettirerek harfleri dolayısıyla cümleleri oluşturabilirler. Görsel zamanlayıcılar; bireylere bir etkinliğin başlangıcını, bitişini veya toplam süresini hatırlatmak amacıyla kullanılan, çeşitli boyut ve türlerde olabilen saat benzeri cihazlardır.

Doğru cevap C‘dir.

Artırılmış sanal gerçeklik uygulamaları, fiziksel yetersizliği olan bireylerin hareket etmeye yönelik motivasyonlarını artırmak amacıyla kullanılan, üç boyutlu görüntü ve görüntüleme cihazlarından oluşan yüksek teknolojili cihazlardandır. Son olarak aktif video oyunları ise genellikle eğlence ve basit ev içi hareketlerin yapılmasını amaçlayan, tarayıcı bir kamera, oyun konsolu ve ekrandan oluşan cihazlardır. Cihazın üzerinde bulunan tarayıcı kamera aracılığıyla birey herhangi bir kumanda ya da kontrol sistemi olmadan, yalnızca vücut hareketlerini kullanarak ekrandaki karakteri hareket ettirebilmekte; oyun veya spor etkinliğini ev ortamında tamamlayabilmektedir.

Doğru cevap D‘dir.

Yaklaşık 20 yıldır kullanılan yaya erişim cihazlarının birinci nesil olanları, kullanıcıları titreşimler ve sinyal sesleriyle rotaları üzerinde bulunan engellere yönelik bilgi sunmayı amaçlamıştır. İkinci nesil yaya erişim cihazları GPS ve mobil internet verisi desteği kullanan cihazlardır. İkinci nesil cihazların iki temel kullanım amacı bulunmaktadır. Bunlardan birincisi kullanıcıya başlangıç ve hedef konum arasında yön bilgisi sunmaktır. İkinci amacı ise kullanıcının konumu ile ilgili bilgileri merkeze aktarmak ve kullanıcıyı takip etmektir.

Doğru cevap C‘dir.

Özel gereksinimli bireyler için erişilebilir ulaştırma hizmetlerinin temel noktası, ulaştırma sürecine engel olan sorunların ortadan kaldırılmasıdır. Afet ve acil durum anlarında ulaştırma hizmetleri sıklıkla toplu taşım araçlarıyla sürdürülmektedir. Bu nedenle farklı türden yetersizliği olan bireyler için toplu taşım araçlarının tekerlekli sandalye rampası, çarpışma korumalı koltuklar, korumalı kompartıman sistemleri gibi yardımcı teknoloji cihazlarını içerecek şekilde hazırlanması gerekmektedir.

Doğru cevap C‘dir.

Konuşma tanıma sistemlerinin temel amacı, cihaz veya yazılım aracılığıyla insan konuşmasının metne dönüştürülmesini sağlamaktır. Konuşma tanıma sistemleri günümüzde bağımsız cihazlarla kullanılabildiği gibi mobil cihazlar için üretilmiş yazılım ve uygulamalar aracılığıyla kullanılmaktadır. Özellikle işitme engellilerde kullanılan konuşma sistemleri, afet ve acil durumlarda özel gereksinimli bireylerin kendilerine söylenen yönergeleri anlamaları, yönlendirme ikazlarına cevap verme ve acil durum personeliyle karşılıklı iletişim kurmalarını kolaylaştırabileceği düşünülmektedir.

 Doğru cevap E‘ dir.

İzleme cihazları: İzleme cihazlarının temel amacı, ilaç yönetimiyle ilgili olarak ev ortamının dışında ilaçların yönetim rejimi ile ilgili hastaların aktivitelerini incelemektir. Bu cihazlar genellikle, hastaların ilaca ilişkin tüm faaliyetlerinin kayıt altına alınması ve birebir/uzaktan denetim yoluyla hastanın izlenmesi amacıyla kullanılmaktadır. Cihazlarda toplanan veriler, hastanın sağlık danışmanı veya diğer ilgili kişilere uyarıların iletilebileceği merkezi bir depoya gönderilir. Hastanın ihtiyaçlarına bağlı olarak, bu tür cihazlar gerçek zamanlı olarak izlenebilmekte ve acil durum uyarı sinyali gönderebilmektedir.

Doğru cevap B‘dir.