ÖZEL GEREKSİNİMLİ BİREYLER İÇİN AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ

Engellilerin insan hak ve temel özgürlüklerinden bütünüyle yararlanabilmesi amacıyla Birleşmiş Milletler Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme (EHİS) 13 Aralık 2006 yılında BM Genel Kurulu’nda oylama yapılmadan kabul edilmiş ve 3 Mayıs 2008’de yürürlüğe girmiştir. 159 ülke tarafından imzalanan bu sözleşmeye ülkemizde 30 Mart 2007 tarihinde taraf olmuş, sözleşme 25 Mayıs 2009 tarihinde bakanlar kurulu tarafından kabul edilmiştir. EHİS’i imzalayan devletlerden sözleşme ile ilgili yargı sürecini yerine getirirken şu prensipler çerçevesinde hareket etmeleri beklenmektedir: (a) Engelli bireylerin insanlık onuruna ve bireysel farklılıklarına saygı gösterilmesi, (b) ayrımcılık yapılmaması, (c) tüm engellilerin topluma eksiksiz ve aktif katılımlarının sağlanması, (d) fırsat eşitliği, (e) erişilebilirlik.

EHİS Ek İhtiyari Protokolü BM Genel Kurulunda 13 Aralık 2006 tarihinde kabul edilmiş ve 3 Mayıs 2008’de ise yürürlüğe girmiştir. Türkiye İhtiyari Protokol’ü 28 Eylül 2009 tarihinde imzalamıştır. Protokolün onaylanması ise 3 Aralık 2014 tarihinde ve 6574 sayılı kanunla olmuştur. Protokolün onayına ilişkin 26 Ocak 2015 tarih ve 2015/7230 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ve resmî Türkçe çevirisi 10 Şubat 2015 tarihinde 29263 sayılı Resmî Gazetede yayımlanmıştır.

EHİS Ek İhtiyari Protokolü engelli bireye ya da engelliler adına faaliyet gösteren STK’lara sözleşme hükümlerinin ihlali durumunda BM Engelli Hakları Komitesine doğrudan şikâyette bulunma olanağı tanımaktadır.

Sosyal devletin hayata geçirilmesine yönelik izlenecek hukuki yollar; (a) tüm vatandaşlara insan onuruna yakışır minimum bir hayat standardı sağlamaya yönelik tedbirler, (b) vergi adaleti, (c) kamulaştırma ve devletleştirme, (d) ekonomik kalkınmayı sağlamak için bilimsel planlama yapılması, (e) sosyal hakların temini ve muhafazasıdır. Ülkemizde anayasada yer aldığı gibi bir sosyal devlet olması gerekliliğini yerine getirebilmek için yıllar içinde gerekli düzenlemeleri gerçekleştirmeye çalışmaktadır.

5378 Sayılı Engelliler Kanunu bugüne kadar engelli bireylere yönelik ülkemizde yapılmış en geniş kapsamlı kanunudur.

Ülkemizde engelli bireyleri koruma ve kurumsal bakım hizmetlerinin dayanağını 1983 yılından 2011 yılına kadar 2828 sayılı Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu oluşturmuştur. 2011 yılından itibaren ise bu sorumluluğu 633 sayılı KHK ile Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname devralmıştır. Bu KHK ile birlikte yukarıda da ifade edildiği gibi Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığına bağlı olarak Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü kurulmuştur. Bu müdürlüğün amacı, engelli bireylerin toplumda bağımsız olarak yaşayabilmeleri ve topluma tam katılımlarının sağlanabilmesi için gereksinimi olan engelli bireyleri koruma altına almak, bakım ve rehabilitasyonu gibi hizmetleri planlamak, aynı zamanda engelli bireylerin ihtiyaçlarına bağlı olarak sürekli bakım hizmetlerini yürütmektir.

Ülkemizde Engelliler Kanunu’nda da erişilebilirlik, mesleki habilitasyon ve rehabilitasyona ilişkin maddelerinde belediyelere de sorumluluk verilmiştir. Habilitasyon; küçük çocuklarda iş, çalışma ve topluma yararlı bir üye olma fırsatlarını kalıcı olarak kaybetmeye neden olan hastalıkların önlenmesine yönelik bir sistemdir. Rehabilitasyon ise herhangi bir nedenle oluşan engelin etkilerini mümkün olan en az düzeye indirerek engelli bireyin hayatını bağımsız bir biçimde sürdürebilmesini amaçlayan fiziksel, sosyal, zihinsel ve mesleki beceriler geliştirmeye yönelik hizmetlerdir.

STK’lar farklı amaçlar için kurulsalar da genellikle aşağıda sıralanan beş temel özelliği taşımaktadırlar. Bunlar: kâr amacı gütmemek, özerklik (otonomi), çoğulculuk, gönüllülük, vizyona ve bir ideale sahip olmak olarak sıralanmaktadır.

BM’ye bağlı birimler dışında engelli bireyler için çalışan uluslararası nitelikte farklı STK’lar vardır. Engelli bireyler için çalışan diğer uluslararası örgütlenmeler arasında şunlar yer almaktadır: Uluslararası Engelli Halkları (Disabled Peoples International-DPI), Uluslararası Rehabilitasyon (Rehabilition International-RI), Uluslararası Engelliler (Handicap International-HI), Uluslararası Engelliler ve Kalkınma Konsorsiyumu (International Disability and Development Consortium-IDDC), Avrupa Engelliler Forumu (European Disability Forum-EDF), Avrupa Engelliler Parlamentosu (European Parliament of Disabled People-EPDP).

Dünya Sağlık Örgütü 2011 yılında yayımladığı raporda dünya nüfusunun yaklaşık %15 (yüzde on beş)’nin engelli olduğu belirtilmektedir.

EHİS’i imzalayan devletlerden sözleşme ile ilgili yargı sürecini yerine getirirken şu prensipler çerçevesinde hareket etmeleri beklenmektedir:

-Engelli bireylerin insanlık onuruna ve bireysel farklılıklarına saygı gösterilmesi
-Ayrımcılık yapılmaması
-Tüm engellilerin topluma eksiksiz ve aktif katılımlarının sağlanması
-Fırsat eşitliği
-Erişilebilirlik

Ayrımcılık Yapılmaması ve Eşitlik: Taraf devletler tarafından engelli bireylerin ayrımcılığa uğramaksızın her türlü hak ve özgürlüklere
sahip olabilecek düzenlemelerin gerçekleştirilmesi gerekir.

Madde 29-30- Siyasal ve Toplumsal Yaşama Katılım-Kültürel Yaşama, Dinlenme, Boş Zaman Etkinlikleri ve Spor Faaliyetlerine Katılım: Taraf
devletler engelli bireylerin seçme ve seçilme hakkı da dahil olmak üzere tüm siyasal ve kültürel yaşama, boş zaman etkinliklerine ve spor faaliyetlerine katılımlarının sağlanması için gerekli tedbirleri alması.

Madde 32- Uluslararası İşbirliği: Sözleşmedeki hükümlerin hayata geçirilebilmesi için taraf devletlerin gerektiğinde uluslararası ve bölgesel örgütler ve engellilere yönelik çalışan sivil toplum kuruluşları ile işbirliği sağlamaları gerektiği ifade edilmektedir.

Ülkemizde engelli bireylere sunulan hizmetler farklı bakanlıklar tarafından yürütülmektedir. Ancak Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı'na bağlı olarak kurulan Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü (EYHGM) EHİS ile ilgili çalışmaları koordine etmektedir.

Birleşmiş Milletler Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme (EHİS)'nin taraf devletlerce uygulanma sürecinin uluslararası düzeyde denetlenebilmesi için EHİS’in 34. Maddesine dayalı olarak bağımsız uzmanlardan oluşan Engelli Hakları Komitesi kurulmuştur.

Sendai Afet Risk Azaltma Çerçevesi, 14-18 Mart 2015 tarihinde Japonya’nın Sendai kentinde düzenlenen BM Afet Risklerinin Azaltılması 3. Dünya Konferansı’nda kabul edilmiştir. Ülkemizin
de temsil edildiği bu konferansta kabul edilen Sendai Afet Risk Azaltma Çerçevesi, 2015-2030 yıllarını kapsar.

Birçok Sivil Toplum Kuruluşu (STK)’nun da katılımıyla 5378 Sayılı “Özürlüler ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde
Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” önerisi hazırlanmış ve bu öneri kanun olarak 01.07.2005 tarihinde 5278 Sayılı Engelliler Kanunu TBMM’de kabul edilmiştir.

Sivil Toplum Kuruluşlarının beş özelliği bulunur: Kar amacı gütmemek, çoğulculuk, özerklik, gönüllülük ve vizyona ve bir ideale sahip olmak.

Doğru cevap B dir. Örgütü 2011 yılında yayımladığı raporda dünya nüfusunun yaklaşık %15’nin engelli olduğunu ifade etmektedir.