ÖZEL GEREKSİNİMLİ BİREYLER İÇİN AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ

Amerikan Zihinsel ve Gelişimsel Yetersizlikler Birliği (AAIDD) zihinsel yetersizliği,
zihinsel işlevlerde ve çoğu günlük sosyal ve pratik becerileri kapsayan uyumsal davranışlarda önemli sınırlılıklarla karakterize bir bozukluk olarak tanımlamaktadır.

Zihinsel yetersizlik, zihinsel işlev ve uyumsal davranışlarda önemli sınırlılıklarla
kendini gösteren ve bireylerde 18 yaşından önce ortaya çıkan bir bozukluktur

AAIDD’nin zeka bölümünü temel alan ve yaygın biçimde kabul gören sınıflandırmasına göre, 70-50 zeka puanı hafif düzeyde yetersizliği, 55/50-35
orta düzeyde zihinsel yetersizliği, 40/35-25 ağır düzeyde zihinsel yetersizliği ve 25 ve altı ileri derecede ağır düzeyde zihinsel yetersizliği ifade etmektedir.

Zihinsel yetersizliğin doğum öncesi nedenleri arasında, kromozomal bozukluklar
(Down sendromu, frajil x, William sendromu, Prader-Willi sendromu), annenin geçirmiş olduğu hastalıklar (kızamıkçık, toksoplazma vb.), annenin alkol, madde ya da sigara kullanımı, annenin maruz kaldığı zehirlenmeler, annenin ve babanın
fenilketonüri için taşıyıcı olması gibi etkenler sayılabilir.

Zihinsel yetersizliğin doğum sonrası nedenleri ise çocuğun geçirdiği hastalıklar (menenjit vb.), çocuğun geçirdiği kazalar, çocuğun maruz kaldığı yetersiz ve dengesiz beslenme ile ihmal ve istismar olarak sıralanabilir.

Zihinsel yetersizliği olan bireyler sosyal ilişkiler kurma ve bu ilişkileri sürdürme konusunda zorlanmaktadır. Bunun nedeni çoğu zaman, bilişsel becerilerdeki
yetersizlikler, uygun olmayan iletişim ve dil kullanımı ile davranış sorunlarıdır. Sohbet konusunu sürdürememe, uygun olmayan yakınlıkta kalma, göz kontağı kurmama gibi özellikler, sosyal ilişkilerde güçlükler yaşamalarına neden olan durumlardan bazılarıdır.

Otizm spektrum bozukluğu; belirtileri yaşamın ilk üç yılında başlayıp etkileri genellikle yaşam boyu süren, diğer insanlarla etkileşimi, iletişimi ve bireyin öğrenmesini etkileyen nörogelişimsel bir bozukluktur.

Çocuk yetiştirme biçimi, sosyo-ekonomik durum, olumsuz anne çocuk ilişkisi ya da aşıların OSB’ye neden olmadığı günümüzde bilinmektedir.

Fiziksel yetersizlikler sinir sisteminin zarar görmesi, geçirilen hastalıklar, kazalar ya da genetik sorunlardan dolayı kas, iskelet ve eklemlerin görevini yerine getirememesi sonucu hareketle ilgili yetersizliklerin oluşmasıdır.

İşitme yetersizliğinin nedenleri, doğum öncesi ve doğum sonrası nedenler olarak iki grupta açıklanabilir. Doğum öncesi nedenlerden en önemlisi kalıtımsal nedenlerdir. Ayrıca annenin maruz kaldığı virüs, bakteri ve zehirlenmeler, kızamıkçık, toksoplazma ve uçuk virüsünün neden olduğu enfeksiyonlar da işitme yetersizliğine neden olabilmektedir.

Zihinsel yetersizliğin doğum öncesi nedenleri arasında, kromozomal bozukluklar (Down sendromu, frajil x, William sendromu, Prader-Willi sendromu), annenin geçirmiş olduğu hastalıklar (kızamıkçık, toksoplazma vb.), annenin alkol, madde ya da sigara kullanımı, annenin maruz kaldığı zehirlenmeler, annenin ve babanın fenilketonüri için taşıyıcı olması gibi etkenler sayılabilir. Zihinsel yetersizliğin oluşmasına neden olan doğum sırası etkenlerden en önemlisi bebeğin oksijensiz kalmasıdır. Bununla birlikte, travmadan kaynaklı beyin zedelenmesi de doğum sırası etkenlerden biridir.

Tablo 2.2 Acil sağlık bilgi kartında bulunması gereken bilgiler
Adı/Soyadı:
Adres:
Cep tel:
Sabit tel:
Doğum tarihi:
Kan grubu:
Sosyal sigorta no:
Sağlık sigortası no:
Doktorlar:
Acil bağlantılar:
Engel durumu:
İlaçlar:
Yardım gereksinimi:
Alerjiler:
İletişim yöntemi:
Kullanılan cihazlar:
Diğer gereksinimler:

Akışkan bir konuşma yetenekleri ve hatta konuşmayı sürdürme becerileri yoktur.

Düzey 3 ağır düzey destek gereksinimine karşılık gelmektedir. Bu düzeyde, bireyler çevreleriyle sözel ve sözel olmayan iletişimde ağır yetersizlikler sergileyebilir, alışık oldukları düzenin değişmesine uyum sağlayamayabilir ve bu düzeni katı biçimde sürdürmek isteyebilirler.

Fiziksel yetersizlikler sinir sisteminin zarar görmesi, geçirilen hastalıklar, kazalar ya da genetik sorunlardan dolayı kas, iskelet ve eklemlerin görevini yerine getirememesi sonucu hareketle ilgili yetersizliklerin oluşmasıdır.

Özel gereksinimli bireylerin güvenli tahliyesine yönelik bazı seçenekler bulunmaktadır. Örneğin; acil durum tahliye sandalyeleri merdivenlerden inişi kolaylaştırmak için rahatlıkla kullanılabilmektedir.

Yasal tanıma göre ise gerekli müdahalelerden sonra iyi gören gözündeki görme keskinliği en fazla 20/200 ve görme alanı en fazla 20 derece olan bireylere kör, görme keskinliği 20/70-20/200 arasında olan bireylere ise az gören denilmektedir.

Görme yetersizliği olan bireyin baston kullanma becerilerinin gelişmiş olması, onun acil bir durum olması hâlinde hızla hareket etmesine olanak tanıyacaktır. Bireyin görmesini ya da hareket etmesini sağlayan araçları (gözlük, baston
vb.) yakınında ve kolay ulaşılabilir yerlerde bırakması önemlidir.

İşitme Kaybı                                         Sınıflandırma
16-25 dB arasındaki kayıplar                  Çok hafif işitme kaybı
26-20 dB arasındaki kayıplar                  Hafif işitme kaybı
41-55 dB arasındaki kayıplar                  Orta işitme kaybı
56-70 dB arasındaki kayıplar                  Orta-ağır işitme kaybı
71-90 dB arasındaki kayıplar                  Ağır işitme kaybı
91 dB ve üstü kayıplar                           Çok ağır işitme kaybı

Bu durumlara örnek olarak diyabet, süreğen kas iskelet sistemi hastalıkları, epilepsi, süreğen kalp hastalıkları, hipertansiyon, süreğen onkolojik hastalıklar
(kanserler), astım, sarılık ve AIDS verilebilir.