ÖZEL GEREKSİNİMLİ BİREYLER İÇİN AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ - Deneme Sınavı - 10

İşitme teknolojisi cihazları, uyarı cihazları ve iletişim desteği sağlayan cihazlar işitme yetersizliği olan bireylere güvenlik becerilerinin öğretiminde kullanılacak yardımcı teknolojilerdir.

Evde gereksinim duyulan güvenlik becerilerini; temel ilk yardım
gerektiren becerileri sergileyebilme, acil numaraları arama
ve yardım isteme, acil durumlarda kapalı alanları tahliye etme,
kapıyı çalan yabancı kişilerden korunma ve ürün uyarılarına
dikkat etme becerileri olmak üzere beş grupta inceleyebiliriz.

Güvenlik becerileri özel gereksinimli bireylerin toplumda bağımsız birer birey olarak yaşayabilmesi, güvenli bir yaşam sürdürebilmesi, bir işte çalışabilmesi ve toplumsal ortamlara katılabilmesi için gerekli olan beceriler olarak tanımlanabilir.

Ev ortamında basit ev kazalarının yanı sıra bazı hayati tehlikelerin de yaşanabileceği durumlarla karşılaşılabilir (örneğin, eve yabancı bir kişinin girmesi, göz, kulak veya buruna yabancı bir cisim kaçması vb.). Bu nedenle evde gereksinim duyulan güvenlik becerilerin öğretimi oldukça önemli, aynı zamanda yaşamsal bir konudur. Evde gereksinim duyulan güvenlik becerileri; temel ilk yardım becerileri, acil numaraları arama ve yardım isteme, acil durumlarda kapalı alanları tahliye etme, kapıyı çalan yabancı kişilerden korunma ve ürün uyarılarına dikkat etme becerileri olmak üzere beş grupta toplanabilir.

Kaçırma vakaları, yabancı kişiler tarafından düzenlenmiş tuzaklarla bireyin güvenli bölgeden uzaklaştırılması şeklinde gerçekleşebilmektedir. Özellikle zihinsel yetersizliği olan/otizmli bireyler normal gelişim gösteren bireylere kıyasla sosyal durumları anlamlandırmada yaşamış oldukları zorluklardan dolayı yabancı bir kişi tarafından sunulan tuzaklara (emredici tip tuzak; bireye anne/babasının geldiğini söyleyip kendisiyle beraber gelmesi gerektiğini söyleyerek kandırma, özendirici tip tuzak; dondurma, şeker vb. yiyecekler vereceğini söyleyerek kandırmaya çalışma vb.) inanma konusunda daha savunmasızdırlar. Bu nedenle özel gereksinimli bireylerin yabancı kişilerin kaçırma girişimlerinden nasıl korunabileceklerini öğrenmeleri, kaçırma vakalarının önlenmesinde önemli rol oynayabilir.

İş yerlerinde olası tehlikelerin değerlendirilmesi, işveren ve özel gereksinimli bireylerin temsilcilerinden oluşan bir değerlendirme ekibi tarafından gerçekleştirilebilir. Değerlendirme ekibi iş yerinde tehlikeli durumları, malzemeleri ya da araç/gereçleri inceleyerek olası iş kazalarını belirlemeye çalışır. Değerlendirme sürecinde izlenmesi gereken adımlar şu şekilde sıralanabilir: Çalışanlara zarar verebilecek olası tehlikelerin belirlenmesi, çalışanların olası iş kazalarında ne şekilde zarar görebileceklerinin belirlenmesi, iş yerinin daha güvenli hale getirilmesi için atılması gereken adımlar, iş yerinde özel gereksinimli bireylerin güvenliğinin sağlanmasıyla ilgili birtakım öneriler geliştirilmesi, değişikliklerin takip edilmesi.

Doğal afetlerden korunma becerilerini deprem, yangın, sel, fırtına vb. durumlardan korunma becerisi olarak insan kaynaklı afetlerden korunma becerisini de savaş/seferberlik vb. durumlardan korunma becerisi olarak tanımlayabiliriz. Doğal afetlerden ve insan kaynaklı afetlerden korunma becerilerinin öğretiminde kullanılabilecek etkili öğretim uygulamalarının yanı sıra doğal afetler öncesinde alınabilecek önlemler de son derece önemlidir. Dolayısıyla bu becerilerin özel gereksinimli bireyler tarafından farklı ortamlarda sergilenip sergilenmediği incelenmelidir.

Bireye yapmış olduğu davranışın doğruluğuna ilişkin bilgi verme sürecidir. Örneğin özel gereksinimli bireye cep telefonuyla bir kişiden yardım istemeyi denemesini istediğinizde, cep telefonunun açma/kapama tuşu yerine ses açma/kapama tuşuna basıyorsa “Telefona erişim sağlamak için açma/kapama tuşunu kullanmalısın” şeklinde geribildirim verebilirsiniz.

Yanlışsız öğretim yöntemlerinde bireyler öğretim sırasında yaptıkları hatalarla değil gerçekleştirdikleri olumlu yanıt ve alıştırmalarla beceriyi öğrenirler. “Yanlışsız öğretim” olarak adlandırılan bu yaklaşımda pek çok yöntem yer almaktadır.

Sosyal öyküler belirli bir formatta yazılan, sosyal bilgiyi doğrudan ve kolay anlaşılır bir biçimde sunan, kısa, kurallı yazılan cümleleri (betimleyici, yansıtıcı, yönlendirici, doğrulayıcı, kontrol cümlesi, işbirlikçi cümle) içeren, fotoğraf veya resimlerle desteklenen öğretim uygulamasıdır.

Özel gereksinimli bireylere iş güvenliği becerilerinin öğretimiyle ilgili uygun ortamlar sağlanmasının yanı sıra çeşitli kamu kuruluşlarının da desteğine gereksinim vardır. Özel gereksinimli bireylere yönelik iş istihadamı ve iş güvenliğiyle ilgili okuldan yetişkinlik hayatına geçiş programları oluşturulmalıdır. Geçiş programlarını oluştururken somut, görsel desteklerin kullanıldığı, eğlenceli etkinliklerin yer aldığı, temel mesleki güvenlik ve sağlık becerilerinin öğretimi üzerinde yoğunlaşılmalıdır.

Yönelim becerileri “Ben neredeyim?”, “Nereye gideceğim?”, “Gideceğim yere nasıl ulaşabilirim?” gibi sorulara cevap bulmayı sağlayan becerilerdir.

Toplumunun genelinin özel gereksinimli bireyler için hazırlanan acil durum planlarına ve müdahale etkinliklerine katılımının teşvik edilmesi için çeşitli stratejiler kullanılması özel gereksinimli bireylere yönelik organizasyonlara katılım sağlama stratejisi altında yer alan bir strateji iken diğer şıklarda yer alan stratejiler özel gereksinimli bireylerin tanımlanması, numaralandırılması ve yerlerinin belirlenmesine ilişkin yapılabilecekler arasında yer alır. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Dışlanma: Uygun olmayan afet yönetimi politikaları ve uygulamaları nedeniyle, özel gereksinimli bireylerin afet planlamalarına dahil edilmemesi, bu bireylerin ve ailelerinin toplumdan dışlanmasına ve toplum sağlığı uygulamalarından yeterince yararlanamamalarına neden olabilmektedir.

Doğru yanıt A seçeneğidir.

Hassas sağlık durumları: Özel gereksinimli bireyler, afet ve acil durumlar gibi olağan dışı olaylarda ek sağlık sorunları geliştirme konusunda daha hassastırlar. Örneğin temel bakım veya beslenme konusundaki küçük değişiklikler bile özel gereksinimli bireyler üzerinde tahmin edilenden daha fazla sorun (örneğin öfke nöbetleri, saldırganlık, ağır depresyon, yeme bozukluğu vs.) yaşanmasına neden olabilir.

Doğru yanıt C seçeneğidir.

Afet ve acil durum planlamalarında görme yetersizliği olan bireyler için kullanılacak stratejilerden birisi arama ağaçlarının oluşturulmasıdır. Arama ağaçları, sivil toplum örgütlerinin de desteğiyle, afet ve acil durumlarda görme yetersizliği olan bireylere yine görme yetersizliği olan bireyler tarafından telefon aracılığıyla sağlık desteklerinin sunulmasıdır. 

Doğru yanıt E seçeneğidir.

İşitme yetersizliği olan bireyler için afet ve acil durum planlamalarında kullanılacak risk-iletişim mesajları, duyurular ve uyarılar işitsel olmayacak şekilde görsel desteklere dayalı olarak hazırlanmalıdır. Bu tür farklı biçim ve teknolojileri kullanan mesaj ve uyarılar, bu bireylerden oluşan topluluklara erişimi önemli ölçüde artırabilir. Bu amaçla afet öncesi planlamalarda, temel sağlık, ilkyardım, barınma gibi konuları içeren, altyazı ve işaret dili bulunan video materyalleri hazırlanmalı ve tüm toplum üyelerinin kolay erişebileceği şekilde konumlandırılmalıdır.

Doğru yanıt B seçeneğidir.

Otizmli birey ise tahliye esnasındaki seslerden, çok fazla rahatsız olabilir. Bu nedenle deprem öncesi tahliye planlaması yapılırken iletişimin farklı biçimlerine (örneğin, resimli kartlar, kabartma alfabeler, büyük puntolu yazılar, tahliye durumunu açıklayan yazılı belgeler vb.) sahip olmak yararlı olabilir.

Bazı afet ve acil durum hallerinde, özel gereksinimli bireyler için yerel yöneticiler yerinde sığınma talimatlarını verilebilmektedir. Yerinde sığınma, özel gereksinimli bireyin varolduğu noktayı terk etmemesi ve afetten korunma sürecini burada geçirmesi anlamına gelmektedir.

Doğru yanıt E seçeneğidir.

Yüzme öğrenme ve su güvenliği sağlama afet ve acil durum yönetiminin özel gereksinimli bireylerde afet öncesi güvenlik planlamaları arasında yer alır.

Doğru yanıt A seçeneğidir.