ÖZEL GEREKSİNİMLİ BİREYLER İÇİN AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ - Deneme Sınavı - 16

Bireyin psikolojik, fizyolojik veya anatomik özelliklerinde meydana gelen geçici ya da kalıcı
türden bir kayıp, görev bozukluğu veya yapı bozukluğu olarak tanımlanabilir. Aynı zamanda, zedelenmenin “organların yapısındaki biyofiziksel ve kimyasal bozukluklar” olarak tanımlandığı görülmektedir. Bireyin felçli olması, kollarının olmaması, göz sinirlerinde oluşan tahribat gibi durumlar bozukluk/zedelenmeye örnek olarak verilebilir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Bireyin bozukluk/zedelenme sonucunda yapması gereken bir etkinliği yerine getirmede yeterli olmaması, kapasitenin sınırlanması ya da bir organın işlevini yitirmesi olarak tanımlanabilir. Örneğin; göz sinirlerinde oluşan tahribat sonucu bireyin görememesi ya da bacaklarını kaybeden bir bireyin yürüyememesi bozukluk/zedelenmenin yetersizlik/güçlük durumuna dönüştüğü anlamına gelir. Bireyde oluşan bozukluk/zedelenme her zaman yetersizlik/güçlük durumlarına neden olmamaktadır. Bir diğer deyişle, kişide bozukluk/ zedelenme olmasına karşın birey, herhangi bir yetersizlikle karşılaşmayabilir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Zihinsel yetersizlik zeka testleri ile iletişim, etkileşim ve günlük yaşam becerilerinin değerlendirildiği araçlar yardımıyla belirlenmektedir. Zeka testleri sonucunda belirlenen zeka bölümü puanına göre zihinsel yetersizlik hafif, orta, ağır ve çok ağır zihinsel yetersizlik olarak sınıflandırılmaktadır. 50/55-70 hafif, 35/50-55 orta, 25/35-40 ağır, 20 ve altı zeka bölümü puanı ise çok ağır zihinsel yetersizliği ifade etmektedir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Otizm spektrum bozukluğu düşünme, hissetme, dil ve başkalarıyla ilişki kurmada sorunlara yol açan karmaşık bir nörogelişimsel bozukluktur. Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’nde (2012) ise otizm spektrum bozukluğu olan birey “sosyal etkileşim, sözel ve sözel olmayan iletişim, ilgi ve etkinliklerdeki sınırlılığı erken çocukluk döneminde ortaya çıkan ve bu özellikleri nedeniyle özel eğitim ile destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan birey” olarak tanımlanmıştır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Dil bozuklukları dilin yapısında (fonoloji, morfoloji, sentaks), dilin içeriğinde (anlam) ve dilin işlevindeki sorunları içermektedir. Fonolojik sorunlar seslerin yer değiştirmesi, düşürülmesi, söz öbeklerinin karıştırılması gibi sorunları içerir (Örn; “kitap” yerine “kipat” demek gibi). Doğru cevap D seçeneğidir.

Dil bozuklukları dilin yapısında (fonoloji, morfoloji, sentaks), dilin içeriğinde (anlam) ve dilin işlevindeki sorunları içermektedir. Konuşma bozukluğu içinde değerlendirilen sesletim (artikülasyon) bozuklukları konuşma seslerinin çıkarılmasındaki hataları (Örn; “r” yerine “y” demek), akıcılık bozuklukları konuşmanın akışındaki bozulmaları (Örn.; kekemelik, hızlı konuşma vb.) ve ses bozuklukları ise ses niteliği, tonu, süresi gibi özelliklerin yaş ve/veya cinsiyete uygun olmamasını içermektedir (Örn.; bağırarak konuşma, çok ince bir ses tonuyla konuşma vb.). Doğru cevap B seçeneğidir.

TS 9111: “Özürlüler ve Hareket Kısıtlılığı Bulunan Bireyler İçin Binalarda Ulaşılabilirlik Gerekleri” TS 9111’e göre binalar için temel erişilebilirlik konuları Engelliler için Evrensel Standartlar Kılavuzu’nda
aşağıdaki gibi belirtilmiştir. Buna göre binalara girme, binaları kullanma ve tahliye etmenin tüm bireyler açısından güvenli ve rahat olması için binaların bu standartta yer alan özelliklere sahip olması gerekmektedir. Doğru cevap A seçeneğidir.

TS ISO 23599: “Görme Özürlü veya Az Görenler İçin
Yardımcı Mamuller- Hissedilebilir Yürüme Yüzeyi İşaretleri” Bu nedenle doğru cevap A seçeneğidir.

Doğum öncesi etkenlerden bazıları anne yaşı, annenin kullanmış olduğu ilaçlar, annenin geçirdiği hastalıklar, sigara, alkol ve radyasyon gibi etkenler, annenin geçirdiği gıda zehirlenmeleri olarak sayılabilir. Annenin 17 yaşın altında ve 35 yaşın üstünde çocuk sahibi olması, çocuğun yetersizliği olma olasılığını artırmaktadır. Annenin hamilelik döneminde düzenli ve dengeli beslenmesi, çocuğun gelişiminin sağlıklı ilerlemesi için önemli bir etkendir. Anne adayının geçirdiği ve bebeğe de geçen rubella gibi enfeksiyonlar bebeğin anomali ile doğmasına neden olabilmektedir. Yapısal ve genetik bozukluklar, annenin maruz kaldığı ilaçlar ve kimyasallar, vitamin eksikliği, annenin şeker ya da epilepsi gibi kronik hastalıkları, doğum kanalının yapısal bozuklukları ve anne ile baba arasındaki kan uyuşmazlığı da bireyin yetersizliğe sahip olmasında etkili olabilen doğum öncesi etkenler arasında sayılmaktadır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Bebeğin doğumunun ardından ilk yıllarda maruz kaldığı bazı durumlar yetersizliğe sahip olmasına neden olabilmektedir. Bunlar; çocuğun yetersiz ve dengesiz beslenmesi, geçirdiği ateşli hastalıklar, sağlıksız koşullarda yetişmesi, çevresinde bulunan bireylerle etkileşimin azlığı, gerekli sağlık kontrollerinin yapılmaması, aşılarının düzenli yaptırılmaması, zehirlenmeler ile ihmal ve istismar doğum sonrası özel gereksinimli olma nedenleri arasında sayılabilir. Ayrıca, çocukluk ya da sonrasında geçirilebilecek kazalar gibi etkenler de fiziksel yetersizlik gibi yetersizlik türlerine neden olabilir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Acil ve durum ve afet yönetimi açısından değerlendirildiğinde özel gereksinimli bireyler; afet ya da acil durumlara karşı hazırlıklı olma, bu durumlar sırasında uygun becerileri sergileyip gerekli girişimlerde bulunma, afet ve acil durumlar sonrasında gereksinimlerini karşılayabilme gibi konularda ek ya da özelleştirilmiş hizmet ya da uyarlamalara gereksinim duyan bireyler olarak tanımlanabilir. Doğru cevap B’dir.

Bozukluk ve zedelenme terimleri birbiri yerine kullanılmaktadır. Doğru cevap C’dir.

Zihinsel yetersizliği olan bireylerde görülen bazı özellikler, sonradan ortaya çıkan farklı yetersizlik durumlarından kaynaklanabilmektedir. Dolayısıyla zihinsel yetersizliğin diğer sorunlarla karıştırılmaması açısından söz konusu sınırlılıkların 18 yaşından önce görülmesi gerekmektedir. Doğru cevap A’dır.

Otizm spektrum bozukluğu, belirtileri erken çocukluk döneminde ortaya çıkan, başkalarıyla etkileşimde güçlükler ile sınırlı ilgi alanları ve tekrarlanan davranışlar ile kendini gösteren nörogelişimsel bir bozukluktur. Doğru cevap D’dir.

Özel eğitim hizmetleri yönetmeliğinde dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan bireyden “yaşına ve gelişim seviyesine uygun olmayan dikkat eksikliği, aşırı hareketlilik, hiperaktivite ve dürtüsellik belirtilerini en az iki ortamda ve altı ay süreyle gösteren, bu özellikleri yedi yaşından önce ortaya çıkan, özel eğitim ile destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan birey” olarak söz edilmiştir. Doğru cevap E’dir.

Öğrenme güçlükleri okumada güçlük (disleksi), yazmada güçlük (disgrafi), matematik öğrenmede güçlük (diskalkuli), görsel ve işitsel işleme bozukluğu ve sözel olmayan öğrenme güçlüğü alt kategorilerini içermektedir. Doğru cevap B’dir.

Bina ve açık alanlara erişilebilirlik çalışmaları genel olarak şu başlıklarda gerçekleştirilmektedir. Konut, iş ve alışveriş̧ merkezleri, eğitim, sağlık vb. binalar; kent, şehir, bölge vb. ölçekteki açık alanlar. Doğru cevap C’dir.

Türkiye’de ulaşılabilir açık alanlara ilişkin kurallar ve standartlar temel olarak TS 12576 ile belirlenmiştir. Bu standartlarda kaldırım, rampa, merdiven, yaya geçidi, taşıt park yeri ve kent mobilyası başlıklarından ayrıntılı olarak söz edilmiştir.  Doğru cevap E’dir.

Doğum anında meydana gelen birtakım durumlar, çocuğun yetersizliğe sahip olmasına neden olabilmektedir. Bebeğin doğum anında fazla basınca maruz kalması, doğum kanalının enfeksiyonları, erken ya da geç̧ doğum, doğum anında çocuğa frengi, verem ya da çeşitli mikroorganizmaların bulaşması, kordon komplikasyonları, travma, doğum sırasında bebeğin yeterli oksijen almaması ve doğumun olumsuz koşullarda gerçekleşmesi ve bebeğin düşük ağırlık ile doğması bebeğin yetersizliğe sahip olmasına neden olabilmektedir. Doğru cevap A’dır.

Bireyin psikolojik, fizyolojik veya anatomik özelliklerinde meydana gelen geçici ya da kalıcı türden bir kayıp, görev bozukluğu veya yapı bozukluğu bozukluk olarak adlandırılır. Zedelenme terimi ile eşanlamlı kullanılabilir. Yanıt A şıkkıdır.