ÖZEL GEREKSİNİMLİ BİREYLER İÇİN AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ - Deneme Sınavı - 11

Otizm spektrum bozukluğu (OSB), erken çocukluk döneminde başlayıp etkileri çoğu zaman yaşam boyu süren; bireyin diğer insanlarla etkileşimini, iletişimini ve öğrenmesini etkileyen nörolojik ve gelişimsel bir bozukluktur. OSB’nin temel yetersizlik alanları sosyal iletişim/ etkileşim ve sınırlı ve yineleyici davranışlardır. Doğru cevap A’dır.

Çeşitli kaynaklarda fiziksel yetersizlik ifadesi “bedensel yetersizlik” ya da “ortopedik yetersizlik” olarak da kullanılabilmektedir. Doğru cevap D’dir.

Ülkemizde nüfusunun %1,25’inin fiziksel yetersizliği olduğu bilinmektedir. Doğru cevap C’dir.

Kortikal görme yetersizliği; beyindeki görme merkezinin işlevini yerine getirmemesinden dolayı beyne giden uyaranların, olması gerektiği gibi algılanamaması sonucunda oluşmaktadır. Böyle durumlarda gözün yapısında bir bozulma yoktur. Ancak beyindeki görme merkezinde oluşan hasar sonucunda görme gerçekleşemez. Doğru cevap B’dir.

Görme yetersizliği olan bireyler düşünüldüğünde akla gelen ilk önlem, bu bireylerin maksimum düzeyde bağımsız ve güvenli hareket etmelerinin sağlanmasıdır. Bunun için görme yetersizliği olan her birey için acil durum ve afet hallerine ilişkin yaşadığı ya da çalıştığı yerde alan tanımlaması yapılmalıdır. Doğru cevap C’dir.

Türkiye İstatistik Kurumunun 2002 verileri Türkiye nüfusunun %0,37’sinin işitme yetersizliğinin olduğunu göstermektedir.  Doğru cevap E’dir.

İşitme yetersizliğinin gerektirdiği, duruma özgü gereksinimler için de bazı düzenlemeler yapılmalıdır. Örneğin; acil durumlarla ilgili uyarıların işitme yetersizliği olan bireylerin fark edebileceği ve anlayabileceği şekilde oluşturulması gerekmektedir. Nitekim, çoğu zaman acil durumlarda bireyleri uyaran alarm sistemlerinin veya talimatların sesli olarak sunulduğu görülmektedir. Ancak, işitme yetersizliği olan bireylerin de tehlikenin farkında olabilmesi için ışıklı alarm sistemleri kullanılmalıdır. Benzer biçimde, acil çıkışa giden yol için bireyi yönlendiren hem ışıklı hem de sesli yönlendirmeler bulunmalıdır. İşitme yetersizliği olan bireyler görme yetilerinden yararlanabildikleri için acil durumlarda onları yönlendirebilecek görsel, basit tabela ve resimli işaretlerinden rahatlıkla yararlanılabilir. İşitme yetersizliği olan bireyin acil durum ve afet hâlinde çevresindekilerle nasıl iletişim kuracağını önceden planlamış olması gerekir. Bunun için her zaman kullandığı bir iletişim cihazı (sözcük tahtası, yapay yutak) varsa bu cihazları her zaman yakınında ve kolay ulaşılabilir bir yerde tutması önemlidir.

Süreğen hastalığı olan bireylerin alması gereken önlemlerin; acil durum ve afet hâllerinde yetersizliği olmayan bireylerin aldığı önlemlerden en önemli farkı, hastalıklarının tedavisi için kullandığı ilaçlarla ilgilidir. Bireyin süreğen hastalığı için düzenli kullandığı ilaç ya da araçların iki hafta boyunca yetecek kadarını (ilaç şırıngaları, solunum cihazı, kateder, dolgu malzemesi, damıtılmış su vb., solunum ya da kalple ilgili sorunları varsa havlu, maske, solunum cihazı ya da nefes almaya yardımcı gereçler vb.) yakınında bulundurması gerekir. Doğru cevap C’dir.

Zihinsel yetersizlik gösteren bireyler çok farklı bireysel özelliklere sahip olabilir ve homojen bir grup oluşturmazlar. Ancak sorudaki diğer ifadeler doğrudur. Yanıt D şıkkıdır.

Soruda yer verilen ifadeler Otizm spektrum bozukluğu olan bireylerde gözlenen sorunlardır. Yanıt A şıkkıdır.

Uyumsal davranışlar bireyler tarafından günlük yaşamda öğrenilen ve sergilenen kavramsal, sosyal ya da pratik becerilerin bir toplamıdır. Kavramsal beceriler, dil ve okur yazarlık, para, zaman ve sayı kavramlarını; sosyal beceriler kişiler arası beceriler, özgüven, sosyal ilişkilerde problem çözme ve kuralları izleme gibi becerileri; pratik beceriler ise günlük yaşam etkinlikleri (kişisel bakım), mesleki beceriler, sağlığı koruma, seyahat becerileri, güvenlik, para ve telefon kullanımı gibi becerileri içermektedir.

Zeka bölümü puanı 50-70 arasında olan bireylerin hafif düzeyde zihinsel yetersizlik gösterdiği düşünülebilir. Yanıt C şıkkıdır.

Kişisel destek ağı, bireyin ailesi, arkadaşları, çalışma arkadaşları ya da komşuları gibi yakınlarından bazılarını içerecek şekilde kurulur. Kişisel destek ağındaki kişiler, acil durum ve afet hâllerinde bireyin iyi olup olmadığını ve yardıma gereksinim duyup duymadığını kontrol eder. Ancak, zihinsel yetersizliği olan birey, yakınlarıyla bir arada yaşıyorsa herhangi bir acil durum ya da afet hâli söz konusu olduğunda onların da yardıma ihtiyacı olabileceğinden ev dışından bireylerin kişisel destek ağı içinde yer alması önemlidir.

Otizm spektrum bozukluğu erkeklerde kızlara kıyasla daha sık görülür. Sorudaki diğer ifadeler doğrudur. Dolayısıyla yanıt D şıkkıdır.

Fiziksel yetersizlikler sinir sisteminin zarar görmesi, geçirilen hastalıklar, kazalar ya da genetik sorunlardan dolayı kas, iskelet ve eklemlerin görevini yerine getirememesi sonucu hareketle ilgili yetersizliklerin oluşmasıdır. Yanıt B şıkıdır.

B, C, D ve E seçeneklerinde yer alan düzenlemeler tüm özel gereksinimli bireylerin gereksinim duyabileceği düzenlemelerdir. Oysa görme yetersizliği olan bireyler duruma özgü olarak sesli uyarı sistemlerini kullanmaya diğer özel gereksinimli bireylerden daha fazla gereksinim duyabilirler. Yanıt A şıkkıdır.

Çoklu yetersizlik farklı yetersizliklerin bir arada bulunması ve bunun, yalnızca yetersizliklerden birine yönelik hazırlanmış uygulamalarla yönetilemeyecek ağır sorunları oluşturması olarak tanımlanabilir. Bu kapsamda, zihinsel yetersizlik ve görme yetersizliği ya da zihinsel yetersizlik ve fiziksel yetersizlik çoklu yetersizliklere örnek olarak verilmektedir. Yanıt A şıkkıdır.

Bireyin zihinsel işlevlerini belirlemek için genellikle zeka testleri yapılır.

Zihinsel yetersizliği olan bireyler birbirlerinden oldukça farklı olup heterojen bir topluluğu oluşturmaktadır. Yetersizlikten etkilenme düzeyine göre bireylerin gösterdikleri özellikler farklılık göstermektedir.

Uyumsal davranışlar öz bakım becerileri ve sosyal beceriler gibi günlük yaşam becerilerini içermektedir.