ÖZEL EĞİTİM

Sosyal ve duygusal gelişim; çocuğun duygusal olarak kendisini güvende hissetme, kendisine ilişkin olumlu bir benlik kavramına sahip olma ve kendisini sosyal Dünya’nı bir parçası› olarak algılama gereksinimlerinin karşılanmasını sağlayan gelişimdir. Doğru cevap B’dir. Sayfa 133

Sosyal ve duygusal sorunlar; genetik, nörolojik ya da biyokimyasal etmenlerle ilişkili olabilmektedir. Örneğin, ailesinde baz› psikolojik rahatsızlıklar görülen kişilerin bu rahatsızlıklara yakalanma olasılıkları daha yüksek olmaktadır. Anne karnında uyuşturucu ya da alkol gibi belli maddelere maruz kalmak da çocukta sosyal ve duygusal sorunlar görülme riskini artırmaktadır. Ayrıca, merkezi sinir sisteminin zedelenmesi de bu tür sorunlara yol açabilmektedir. Ancak, biyolojik etmenler ile sosyal ve duygusal sorunlar arasında net bir ilişkilendirme henüz yapılamamaktadır.

Aile yapısı ve aile üyelerinin kişilik özellikleri, çocuklarda sosyal ve duygusal sorunlar görülmesinin önemli belirleyicilerinden biridir. Belirli aile özellikleri, belirli tür sosyal ve duygusal sorunlarla yakından ilişkilidir. Örneğin; geçimsizlik, işsizlik, ekonomik sorunlar, alkol ya da uyuşturucu kullanımı çocuk ihmali ve istismarı gibi olumsuz durumlar, ailede yoğun stres yaşanmasına yol açmaktadır

Toplumun ekonomik ve sosyal özellikleri, doğrudan ya da dolaylı› olarak aile, okul vb. aracılığıyla çocukları etkilemektedir. Örneğin, ekonomik bunalım ve işsizlik gibi sorunlar pek çok aileyi olumsuz etkilemektedir. Ailesinde işsizlik ya da parasızlık sorunu olan çocukların da az ya da çok, bu koşullardan etkileneceği bir gerçektir.

Yine günümüzde TV haberlerinden çizgi filmlere varıncaya kadar pek çok yayında şiddet, acı› çekme, mutsuzluk gibi kişiler üzerinde son derece olumsuz etkiler yapan ögelere rastlanmaktadır. Tüm maddeler sosyal ve duygusal sorunların olası nedenlerindendir. Doğru cevap C’dir. 134

Çocuğun içinde bulunduğu eğitim ortamının ikliminin olumlu olması, pek çok çocuğun sosyal ve duygusal sorun yaşama olasılığını azaltıcı bir rol oynayacaktır. Tutarlılık, çocukta kendini güvende hissetme duygusunun gelişimi açısından büyük önem taşımaktadır. Kurallar, yukarıda sözü edilen tutarlılığın sağlanabilmesi açsından büyük önem taşımaktadır. Öğretmenler, öğrencilerine kazandırmak istedikleri baz› davranışlar için kendileri model olabilirler. Ancak alan yazında akran modellerin daha etkili olduğundan söz edilmektedir. Yapılan araştırmalar, çocuklara çeşitli etkinlikler ya da araçlar arasından seçim fırsatları› sunulmasının, onların etkinlikle ilgili olma davranışlarında önemli artışlara yol açtığını göstermektedir (Ülke-Kürkçüo¤lu, 2007). Doğru cevap B’dir. Sayfa 135-136-137

Saldırganlık; çocuğun sosyal çevresine, fiziksel çevresine ya da kendisine yönelttiği çeşitli davranışları içeren bir sorundur. Bu davranışların belli başlılarılar; vurma ya da tükürme gibi fiziksel saldırlar; el hareketleri ya da yüz ifadeleri gibi jestsel saldırılar ve küfürler ya da tehditler gibi sözel saldırılar olarak üç grupta toplanabilir.

Doğru cevap D'dir.

Sayfa 133

Okulöncesi öğretmenleri, aşırı hareketlilikle başa çıkmak için şu önerilerden yararlanabilirler:

Doğru cevap A'dır.

Sayfa 137

Doğru cevap B'dir.

Sayfa 138

Duygu Çarkı oyunu sırasında her çocuk sırayla kolu çevirerek kendisine çıkan duyguyu en son hangi olayda yaşadığını anlatır. Çocuğun anlattığı duygu, öfke ya da üzüntü gibi olumsuz bir duyguysa o duyguya eşlik eden davranışların neler olduğuna ve bir dahaki sefere o duygunun daha olumlu şekilde dışa vurulabilmesi için neler yapılabileceğine ilişkin olarak öğretmen çocuğu yönlendirir. Çocuğun anlattığı duygu, sevinç ya da onur gibi olumlu bir duyguysa bu duyguya eşlik eden davranışların neler olduğu ve başkalarıyla bu olumlu duygunun nasıl paylaşılabileceğine ilişkin de yönlendirmeler yapılır. Ayrıca aynı konuda söz almak isteyen başka çocuklar olması durumunda, onların da deneyim ve görüşlerini grupla paylaşmalarına olanak tanınır.

Doğru cevap C'dir.

Sayfa 139

Uygun Davranışları Artırma

Çocukta artırılmak istenen davranışların neler olduğunun belirlenmesi, bu davranışları artırmanın ilk adımıdır. Bu davranışlar belirlendikten sonra, önem sırasına dizilmelidir. Listenin en başlarında yer alan davranışlar, gözlenebilir ve ölçülebilir şekilde tanımlanmalıdır.

Doğru cevap A'dır.

Sayfa 139

Olumlu davranışsal destek, geleneksel davranış yönetiminin bir uyarlaması olup sorunlu davranışların işlevlerini belirleyip değiştirerek davranış sorunlarını azaltmayı, bunların yerine ise uygun alternatif davranışlar kazandırmayı hedefleyen disiplindir.

Doğru cevap E'dir.

Sayfa 139

Olumlu davranışsal destek yaklaşımına göre sorunlu davranışların işlevleri dört grupta toplanmaktadır:

Doğru cevap D'dir.

Sayfa 139-140

Okulöncesi eğitim ortamlarında yaygın olarak gözlenen sosyal ve duygusal gelişim sorunları üç başlık altında toplanabilir: saldırganlık, içe dönüklük ve aşırı hareketlilik-dikkat dağınıklığı. Fiziksel saldırı, jest ve mimiklerle saldırı ve sözel saldırılar saldırganlık; yalnızlık ve başkaları ile ilişki kurmama içe dönüklük; çok konuşma, çok hareket etme dikkat sürdürememe ise aşırı hareketlilik ve dikkat dağınıklığına örnek olarak verilebilir.

Fiziksel saldırı, jest ve mimiklerle saldırı ve sözel saldırılar saldırganlık; yalnızlık ve başkaları ile ilişki kurmama içe dönüklük; çok konuşma, çok hareket etme dikkat sürdürememe ise aşırı hareketlilik ve dikkat dağınıklığına örnek olarak verilebilir.

Sosyal ve duygusal sorunlar; genetik, nörolojik ya da biyokimyasal etmenlerle iliş- kili olabilmektedir. Örneğin, ailesinde bazı psikolojik rahatsızlıklar görülen kişilerin bu rahatsızlıklara yakalanma olasılıkları daha yüksek olmaktadır. Anne karnın- da uyuşturucu ya da alkol gibi belli maddelere maruz kalmak da çocukta sosyal ve duygusal sorunlar görülme riskini artırmaktadır. Ayrıca, merkezi sinir sisteminin zedelenmesi de bu tür sorunlara yol açabilmektedir. Ayrıca aile yapısı, sosyal ortamdaki stress durumu da sosyal ve duygusal sorunlara neden olabilmektedir.

Sosyal ve duygusal ortamı desteklemesinde olumlu iklim, tutarlılık, kurallar, uygun modeller ve seçim fırsatlarının sunulması gerekmektedir. Verilen örnek öğretmenin tüm öğrencilere eşit davranmasına örnek olarak verilebilir ve bu da olumlu iklime örnek olarak verilebilir.

Sosyal ve duygusal gelişim; çocuğun duygusal olarak kendisini güvende hissetme, kendisine ilişkin olumlu bir benlik kavramına sahip olma ve kendisini sosyal dünyanın bir parçası olarak algılama gereksinimlerinin karşılanmasını sağlayan gelişimdir.

Okulöncesi öğretmenleri, dikkat dağınıklığıyla başa çıkmak için şu önerilerden yararlanabilirler: yönergelerin öğrenciler tarafından anlaşılıp anlaşılmadığını kontrol etmek, etkinlikler sırasında öğrencilere arada bir bireysel dönüt vermek, etkinliklerin çok yavaş tempoda sürmesini önlemek; böylece öğrencilerin dikkatlerini canlı tutmak, etkinlikler sırasında görsel desteklerden, ayrıntıları belirginleştiren işaretlerden ve anımsatıcılardan yararlanmak.

Sınıftaki öğrenci davranışlarının yönteminde birçok teknikten yararlanılabilir. Bunların başlıcaları uygun davranışları artırma, uygun olmayan davranışları görmezden gelme ve olumlu davranışsal destek olarak sıralanabilir. Davranış arttırmada istendik davranış sergilendiğinde ödüllendirme yapılırken, görmezden gelmede istenmeyen davranışlar sergilendiğinde tepki verilmemektedir. Olumlu davranışsal destekte ise davranışların işlevleri belirlenerek bunun üzerine farklılaştırmalar yapılır.

Fırsat Olumlu davranışsal destek, geleneksel davranış yönetiminin bir uyarlaması olup sorunlu davranışların işlevlerini belirleyip değiştirerek davranış sorunlarını azaltmayı, bunların yerine ise uygun alternatif davranışlar kazandırmayı hedefleyen disiplindir.

Sosyal ve duygusal gelişimin en önemli etmenlerinden biri, çocuğun çevresindeki kişilerin ve kuralların tutarlılık göstermesidir. Kurallar, yukarıda sözü edilen tutarlılığın sağlanabilmesi açısından büyük önem taşımaktadır.

Gözleyerek öğrenme, özellikle sosyal becerilerin kazandırılmasında çok yararlı olmaktadır. Öğretmenler, öğrencilerine kazandırmak istedikleri bazı davranışlar için kendileri model olabilirler.