ÖZEL EĞİTİM

Okul yöneticisi, özel eğitim öğretmeni, rehber öğretmen, program geliştirmeci, sınıf öğretmeni, öğrencinin anne babası ve öğrenciden (uygunsa) oluşan bireyselleştirilmiş eğitim programı hazırlama ekibinin görevleri arasında; özel gereksinimli olan bireylerin gelişim performanslarını değerlendirme, eğitim programı hazırlama, programın uygulanması, izlenmesi ve değerlendirilmesinden sorumludur. Ancak bireyselleştirilmiş aile hizmet planının hazırlanması gerekmesine rağmen yasal olarak zorunlu değildir.

Planın geliştirilmesinde gerçekleştirilebilecek beş anahtar etkinlik vardır ve bunlardan ilk yapılması gereken özel gereksinimi olan çocukları değerlendirme ve özel eğitime uygunluğunu belirlemedir.

Şıklarda ifade edilen planların bireyselleştirilmiş aile hizmet planı dışında tamamında özel gereksinimi olan çocuklara odaklanılmaktadır. Bu planlardan yalnızca bireyselleştirilmiş aile hizmet planında ailenin tüm gereksinim ve ihtiyaçları göz önünde bulundurulmaktadır.

Özel gereksinimi olan çocuk ve aile için başarılması gereken amaçların yazılmasında tüm ekip üyelerinin dikkat etmesi gereken noktalar şunlardır:
(a) Amaçların çocuğa ve aileye yönelik olması,
(b) Amaçların ölçülebilir ve gözlenebilir olması,
(c) Beklenen değişikliğin kabul edilebilirlik ölçütünün olması ve
(d) Amaçlara ulaşılması için zaman çizelgesinin hazırlanmasıdır. Amaçlar geliştirilirken ailenin beklentileri, çocuğun zayıf ve güçlü yönleri ile uyumlu olmayabilir.

Eğitimsel değerlendirme evresinde, öğrenme ve yaşam kalitesini değerlendirmek amacıyla formal testler, çevresel değerlendirme, çoklu disiplinler arası değerlendirme, informal değerlendirme tekniklerinden yararlanılmaktadır.

Öğrenciyi uzun dönemli amaçlara götüren alt amacalar olan kısa dönemli amaçların dört ögesi vardır. Bunlar, birey, koşul, ölçüt ve davranıştır.

İfade edilen amaçta davranışın kimin öğreneceği, “birey” bellidir. Bireyden beklenen davranış, hayvanın adını söylemesidir. Davranışın gerçekleşeceği koşul hayvanın resminin gösterilmesidir. Ancak kazanılması istenen davranışa ilişkin 10 denemenin 9’unda gibi kabul edilebilir ölçüt ifade edilmemiştir.

Öğrencilerden uzun bir zaman içinde kazanması beklenen davranışlara uzun dönemli amaç adı verilir.

Özel gereksinimleri olan çocukların yıllık ve kısa dönemli amaçların yazımında dikkat edilmesi gereken öğeler arasında I-II-IV
yer almaktadır.

Öğrencinin davranışlarının yeterliliği hakkında karar verebilmek için kullanılan standartta davranış için ölçüt belirleme adı verilir.

1997 yılında yayımlanan 573 sayılı Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamede (KHK), BEP’in hazırlanması ve uygulanması esastır hükmü yer almaktadır. Erken çocukluk döneminde özel eğitim hizmetlerinde ise ailenin daha yoğun bir biçimde eğitime katılması nedeniyle bireyselleştirilmiş aile hizmet planlarının (BAHP) hazırlanması gerekmektedir.

Erken çocukluk özel eğitim hizmetlerinin gerçekleştirilmesinde yer verilmesi gereken ilkeler şunlardır;
Özel eğitim hizmetleri çocuk merkezli olmalı
Programlar aile üzerine de odaklanmalı
Ekip üyeleri arasında iş birliğine dayanmalı Değerlendirme ve hizmet sunma disiplinler arası yaklaşımı gerektirmeli
Programlar hizmet sunanların gelişimi için fırsatlar sağlamalı
Program sürekli olarak izlenmeli ve değerlendirilmeli

BAHP geliştirme süreci; çocuğun hizmetlere uygunluğunu değerlendirme, ailenin ve çocuğun yeterliklerini ve gereksinimlerini değerlendirme, bireyselleştirilmiş aile hizmet planı geliştirme, uygulama ve izleme geçiş hizmetlerinin planlanmasından oluşmaktadır.

BAHP’de, çocuğun fiziksel gelişim (görme, işitme ve sağlık), bililsel gelişim, dil ve konuşma gelişimi, sosyal/duygusal gelişim ve öz bakım becerilerindeki var olan performans düzeyleri ile ilgili özet bilgiler yer almalıdır. Bu bilgiler, ailenin de dahil olduğu ekip üyeleri tarafından çeşitli değerlendirme teknikleri kullanılarak toplanmalıdır.

Amaçlar, şu özellikleri içermelidir:
-Amaçlar çocuğa ve aileye yönelik olmalı.
-Amaçlar ölçülebilir ve gözlenebilir olmalı.
-Beklenen değişikliğin kabul edilebilirlik ölçütü yer almalı.
-Amaçlara ulaşılması için gerekli koşullar, işlemler ve zaman çizelgesi tanımlanmalı.

Anne babanın çocuklarının okulöncesi eğitim programlarına başarılı geçiş yapabilmesi için gereksinim duyduğu bilgiler Şunlardır:
-Çocuğun okulöncesi eğitimde gereksinim duyacağı beceriler
-Mevcut okulöncesi eğitim kurumları ya da programları
-Çocuk için uygun olan okulöncesi eğitim kurumları ve programları

3-6 yaş grubundaki özel gereksinimi olan çocuklar için geliştirilecek BEP öğeleri;
-Çocuğun eğitimsel performans düzeyi
-Performans düzeyine dayalı yıllık amaçlar
-Kısa dönemli amaçlar
-Çocuğa sağlanacak özel eğitim ve ilişkili hizmetler
-Genel okulöncesi eğitim programlarına katılım düzeyi
-Kısa dönemli amaçlar için başlama ve bitiş tarihleri
-Amaçlardaki ilerlemelerin değerlendirilmesi
-Ana sınıfına ya da ilköğretime geçişi kolaylaştıracak özel plan.

Bireyselleştirilmiş eğitim planı hazırlarken eğitimsel performans düzeyi ifadesi yazmada dikkat edilmesi gereken ilkeler şunlardır:
-Ayrıntılı değerlendirme verilerine göre oluşturulmalı
-Öğrencinin yapabildikleri ve yapamadıkları yansıtılmalı
-Öğrencinin güncel bilgilerini içermeli
-Açık ve anlaşılır bir dille yazılmalı
-Öğrencinin yetersizliğinin eğitimsel performansı üzerindeki etkileri açıklanmalı
-Özel etmenler göz önünde bulundurulmalı
-Özel istekleri göz önünde bulundurmak bu ilkelerden biri değildir.

Uzun dönemli amaç, öğrenciden uzun bir zaman içinde kazanmasını beklediğimiz davranışlardır.

Kısa dönemli amaçların ögeleri; birey, davranış, koşul, ölçüt olarak belirtilmektedir.