ÖZEL EĞİTİM

Değerlendirme, uygun eğitsel kararlar alabilmek için öğrenci davranışlarına ya da performansına ilişkin çeşitli test ya da ölçümlerin yapılması olarak ele alınabilir. Değerlendirme için çeşitli tanımlar yapılmıştır. Örneğin değerlendirme, bir karara varabilmek için bilgi toplama süreci olarak tanımlanabilir. En kabul gören tanıma göre değerlendirme, çocuk hakkında eğitsel bir karar alabilmek için gerçekleştirilen bilgi toplama sürecidir.

En geniş anlamda değerlendirme, çocuğun davranış ve performansına ilişkin bilgi toplama olarak ele alınır. Bu amaçla sıralanan altı alanda bilgi toplanarak çocuk ve uygulanacak olan eğitime ilişkin karalar alınır. Bu alanlar; tarama, tanılama, özel eğitime uygunluğu belirleme, program planlanma, gelişimi kaydetme ve son değerlendirmedir.

Tarama, çocuğun herhangi bir yetersizliğe sahip olup olmadığını ve derinlemesine bir değerlendirme gerekip gerekmediğini ortaya koymak için başlangıçta yapılan bir değerlendirmedir.

Tarama testi kullanılmaya karar verildiğinde şu özelliklere dikkat edilmelidir: Testi kullanacak olan kişinin bu konudaki uzmanlık düzeyi, testin psikometrik özellikleri testin geçerlik ve güvenirliği, test maddelerinin temel işlevsel bilgi toplama özelliğine sahip olması, norm geliştirmek üzere testin uygulandığı grup ile tarama yapılacak olan çocukların benzerliği, maliyet ve zaman etmenleri.

Tanılama, çocuğun bir yetersizlik ya da gelişimsel bir gecikmeye sahip olup olmadığını ortaya koymak üzere gerçekleştirilen ve tarama aşamasından daha yoğun olan aşamadır.

Değerlendirme aşamaları dikkate alınarak uygulanmalıdır. Değerlendirme farklı bilgi kaynakları, farklı ortam ve bileşenlerden yararlanılarak yapılmalıdır. Çocuğun en çok etkileşim kurduğu kişiler, anne baba, bakıcı ya da öğretmen, değerlendirmenin merkezinde yer almalıdır. Değerlendirme, iş birlikçi yaklaşım benimsenerek gerçekleştirilmelidir. Değerlendirme belli bir gelişim alanına yönelik değil tüm gelişim alanlarını kapsayan gelişimsel bir model benimsenerek yapılmalıdır.

Değerlendirme araçları öncelikle iki grupta toplanmıştır:
(a) testler,
(b) alternatif değerlendirme yöntemleri. Testler, norm dayanaklı testler ve ölçüt dayanaklı testler olmak üzere iki grupta toplanırken alternatif değerlendirme yöntemleri ise belli başlıcaları gözlem, görüşme ve portfolyo değerlendirmesi (özgün değerlendirme) olmak üzere üç grupta toplanabilir.

Bir testte geçerlik, testin ölçmek istenen değişkeni ölçüp ölçmediği olarak tanımlanır.

Tüm öğretmen nitelikleri ve öğretmenin sahip olduğu ayrıcalıklar dikkate alındığında okulöncesi öğretmeni iyi bir gözlemci olmalıdır. Çoğunlukla öğretmenler, çocuğu akranları ve diğer yetişkinlerle etkileşim halindeyken en fazla gözleyebilme olanağına sahip kimselerdir ve bu anlamda öğretmenin formal ve formal olmayan gözlemleri, çocuğun durumuna ilişkin en iyi bilgi kaynağıdır.

Okulöncesi dönemdeki çocukların değerlendirilme sürecinde büyük ölçüde normal gelişim normları kullanılarak değerlendirme yapılır. Bu değerlendirme, disiplinler arası bir yaklaşım benimsenerek bir ekiple yapılmalıdır. Aile, değerlendirme sürecine katılım konusunda teşvik edilmeli ve ailenin istemesi durumunda bu ekipte yer almasına özen gösterilmelidir.  Program uygulandıktan sonra belirli aralıklarla çocuk değerlendirilmeli, diğer bir deyişle yeniden değerlendirme yapılmalıdır. Değerlendirme sırasında çocuk davranışları nedeniyle uygun biçimde pekiştirilmelidir.

Değerlendirme için çeşitli tanımlar yapılmaktadır. En kabul gören tanıma göre değerlendirme, çocuk hakkında eğitsel bir karar alabilmek için gerçekleştirilen bilgi toplama sürecidir.

Değerlendirme amaçları/aşamaları; tarama, tanılama, özel eğitime uygunluğu belirleme, program planlanma, gelişimi kaydetme ve son değerlendirmedir.

Tarama testi kullanılmaya karar verildiğinde sıralanan dikkat edilmesi önerilen özellikler şunlardır; Testi kullanacak olan kişinin bu konudaki uzmanlık düzeyi, Testin psikometrik özellikleri- testin geçerlik ve güvenirliği , Test maddelerinin temel işlevsel alanlarda bilgi toplama özelliğine sahip olması, Norm grubundaki çocukların özelliği, Maliyet ve zaman etmenleri.

Program planlamasında, çocuğun güçlü ve zayıf yönleri ve buna bağlı olarak çocuğa uygun öğretimsel amaçlar belirlenir.

Testler, norm dayanaklı testler ve ölçüt dayanaklı testler olmak üzere iki grupta toplanırken alternatif değerlendirme yöntemleri ise belli başlıcaları gözlem, görüşme ve portfolyo değerlendirmesi (özgün değerlendirme) olmak üzere üç grupta toplanabilir.

Geçerlik, bir testin ölçmek istenen değişkeni ne derecede ölçtüğüdür.

Alternatif değerlendirme yöntemlerinde, çocuğun doğal ortamlarda gözlenmesi esas alınır.

Formal gözlem; yapılandırılmış ortamlarda kontrol listesi, dereceleme ölçeği ya da diğer ölçü araçları kullanılarak yapılırken informal gözlem, doğal ortamlarda ve çeşitli kaynaklarla yapılır.

Fark gözetmeksizin değerlendirmede; değerlendirme yaparken çocukların etnik, kültürel ve dil açısından farklılıkları dikkate alınmalı ve bu özellikleri kapsayacak biçimde değerlendirme yapılmalıdır.

Yetersizlikten etkilenen ya da özel gereksinimleri olan çocuk ya da çocuklar programlara dahil edildiğinde bu çocuklar için belirlenen öğretim amaçlarının ne ölçüde karşılandığını görebilmek, çocukların programdan yararlanma düzeylerini ortaya koymak, programda gerektiğinde değişiklik ve uyarlamalar yapmak, gerektiğinde bu bilgileri aile ve ilgili uzmanlarla paylaşabilmek için çocuğun performansına ilişkin kayıt tutulmalıdır.