ÖZEL EĞİTİM

Aile sistemi, kendisini oluşturan parçaların toplamıyla ortaya çıkan dört alt sistemden oluşur: (a) Evlilik, (b) anne babalık, (c) kardeş olma ve (d) geniş aile olma. Dolayısıyla çekirdek aile olmak alt sistem parçaları arasında yer almamaktadır.

Aile sistemi, dört aile özelliğiyle açıklanmaktadır. Bunlar
(a) ailenin kaynakları,
(b) ailenin etkileşimleri,
(c) ailenin işlevleri ve
(d) ailenin yaşam döngüsüdür. Ailenin tükenmişlik düzeyi aile sistemini açıklayan özellikler arasında yer almamaktadır.

Ailelerin tepkilerini açıklayan çeşitli model ve yaklaşımlar bulunmaktadır. Ailelerin çocuklarının yetersizliği olduğunu öğrendiklerinde gösterdikleri ilk tepkiler genellikle şok, inkâr ve konan tanıya inanmama aşamalarından oluşmaktadır. Bu ilk tepkileri öfke, suçluluk, depresyon, utanç, düşük benlik, çocuğu reddetme ve hüzün izlemektedir.

Aile tepkilerini açıklayan modeller içerisinde en bilineni, üç evreden oluşan aşama modelidir. Birinci evre şok, reddetme ve depresyon aşamalarından; ikinci evre karmaşa, suçluluk, kızgınlık aşamalarından; üçüncü evre ise pazarlık etme ile kabul ve uyum aşamalarından oluşmaktadır.

Pazarlık etme olan bu dönemde aile, çocuğunun yetersizliğini ortadan kaldırmanın yollarını arar. Aile için önemli olan çocuğun normal hale gelmesi olduğundan herkesle anlaşmaya girebilir. Bu kişi tıp doktoru, uzman, sihirli güçleri olduğu sanılan biri, hatta Tanrı olabilir.

Ailenin yaşam döngüsü içinde yetersizliği olmayan kardeşlerin değişen gereksinimleri olduğu açıkça görülmektedir. Örneğin küçük kardeşler, yetersizliği olan kardeşleri gibi yetersizliklerinin olmayacağı konusunda ikna edilmeye gereksinim duyabilirler. Bunun yanı sıra okul çağında olan çocuklar, okuldaki arkadaşlarının kardeşinin yetersizliğine yönelik sorularına yanıt verebilmek için bilgilendirilmeye gereksinim duyarlar. Ergenlik ve gençlik dönemindeki çocukların, kardeşlerinin gelecekleri ve kendilerinin gelecekteki rolleriyle ilgili ek bilgilere gereksinimleri olabilir.

Günümüzde anne babaların eğitime katılmaları görüşünü destekleyen nedenler şöyle belirtilebilir:
•Aileler, çocuklarının gerçek durumunu herkesten daha iyi bilirler ve onları daha iyi tanırlar.
• Aileler, çocuklarının öğrenmeleri ile daha ilgilidirler.
• Çocuğun eğitime başladığı andan itibaren onun eğitim programına doğrudan katılan ilk yetişkin grubu, ailelerdir.
• Aileler, toplum tarafından kendilerine ve çocuklarına sağlanan eğitim hizmetlerinin niteliğini artırmada etkili olabilirler.
•Aileler, gün boyunca çocuklarına eğitim hizmeti veren ekip tarafından alınan kararları izleyebilir ve uygulayabilirler.

Uygun davranışların hem ev hem de okul ortamlarında pekiştirilmesi için daha fazla olanak sağlaması anne baba-öğretmen iş birliğinin öğretmene sağladığı yararlardan biridir. Diğer seçeneklerde anne babaya sağladığı yararlara yer verilmiştir.

Öğretmenlerin anne babalarla etkili bir iş birliği kurmasını engelleyen tutum ve davranışlar şöyle sıralanabilir: Anne babaları çaresiz kişiler olarak görme, uzak ve mesafeli davranma, anne babaları psikolojik sorunları olan insanlar olarak görme, çocuğun bu durumlarından anne babaları sorumlu tutma, anne babaları yetersiz görme, anne babalara ilişkin olumsuz beklentiler içinde olma, anne babaları çeşitli terimlerle etiketleme eğiliminde olma. Anne babaları yeterli görme iş birliğini engelleyici bir tutum değildir.

Okulöncesi eğitimde anne babalarla yapılacak çalışmalar; anne babaları gözlemci ve katılımcı olarak görme, bireysel ve grup toplantıları düzenleme şeklinde sıralanabilir.

Aile sistemi, kendisini oluşturan parçaların toplamıyla ortaya çıkan dört alt sistemden oluşur:
-Evlilik,
-Anne babalık,
-Kardeş olma ve
-Geniş aile olma.

Birinci evre şok, reddetme ve depresyon aşamalarından; ikinci evre karmaşa, suçluluk, kızgınlık aşamalarından; üçüncü evre ise pazarlık etme ile kabul ve uyum aşamalarından oluşmaktadır.

İkinci evre aşamalarından suçluluk aşamasında aile sürekli olarak “Neden böyle bir sorunla karşılaştık?” sorusunu sorar.

Günümüzde anne babaların eğitime katılmaları görüşünü destekleyen nedenler şöyle belirtilebilir:
-Aileler, çocuklarının gerçek durumunu herkesten iyi bilirler ve onları daha iyi tanırlar.
-Aileler, çocuklarının öğrenmeleri ile daha ilgilidirler.
Çocuk eğitime başladığı andan itibaren onun eğitim programına doğrudan katılan ilk yetişkin grubu ailelerdir.
-Aileler, toplum tarafından kendilerine ve çocuklarına sağlanan eğitim hizmetlerinin niteliğini artırmada etkili olabilirler.
-Aileler, gün boyunca çocuklarına eğitim hizmeti veren ekip tarafından alınan kararları izleyebilir ve uygulayabilirler.

Anne baba- öğretmen iş birliğinin çocuğa sağladığı yararlar şu şekildedir;
-Çocuğun en önemli iki çevresi arasında tutarlılık sağlanır.
-Çocuğun gelişimi ve öğrenmesi için daha çok fırsat sağlanır.
-Kaynakların ve hizmetlerin daha ulaşılabilir duruma gelmesi sağlanır.

Anne babalar›n ekonomik yetersizlikleri, öğretmenle iş birliği yapmadaki isteksizliği, evdeki diğer aile bireylerinin sorumluğunun fazla olması, evdekilerin gerektiği kadar sorumlu davranmamaları; iş birliğini engeller. Çocuğun durumundan anne babaların sorumlu tutulması ise öğretmenlerin anne babalarla etkili bir iş birliği kurmasını engeller.

Yazılı mesajlar ev içinde, yani çocuğun doğal ortamında pekiştireçlerin belirlenmesi ve uygulanması için de kullanılabilir.

Temelde ve yaygın olarak üç amaca dönük anne baba grupları oluşturulabilmektedir:
1) Özel gereksinimi olan çocuğun artan gereksinimleriyle başa çıkmasında anne babalara yardımcı olacak önerilerin ve bilgilerin sunulması
2) Anne babaların birbirleriyle paylaşmaları için tartışma grupları oluşturulması
3) Çocuğun eğitim programında ortaya çıkacak değişiklikler konusunda anne babaların bilgilendirilmesi.

Okulöncesi eğitimde anne babalarla yapılacak çalışmalar; anne babaları gözlemci ve katılımcı olarak görme, bireysel ve grup toplantıları düzenleme şeklinde sıralanabilir.

Anne baba ve ailelerle yapılacak çalışmalarda öğretmenlere öneriler şu şekilde olabilir;
-Çocuğun gereksinimlerini ailesinden daha iyi bildiğinizi sanmayın.
-Günlük dille ve planlı konuşun.
-Özel gereksinimi olan çocukların anne babaları hakkında yapılan genellemelere izin vermeyin.
-Anne babalara karşı korkutucu ya da savunmacı olmayın.
-Çocuklar için öncelikli konulara yer verin. Anne babaların iyimser olabilme çabalarında onlara yardımcı olun.
-Bir an önce bir şeylerle başlayın. Ne kadar erken başlanırsa o kadar yol alınır.
-“Biliyorum.” demekten korkmayın.