ÖZEL EĞİTİM

Reynolds ve Birch, özel gereksinimi olan öğrencilerin eğitimlerine ilişkin geleneksel yaklaşımı “iki ayrı kutu” modeli olarak adlandırmaktadırlar.

Başarılı bir iş birliği uygulamaları için uzmanların dikkat çektiği özellikler;
-İş birliği yapmak isteyen kişiler gönüllü olmalıdırlar.
-İş birliği yapan kişiler arasında eşitlik olmalıdır.
-İş birliğinde bulunacak kişilerin ortak amacı olmalıdır.
-İş birliği yapan kişiler arasında sorumluluk ortak olarak paylaşılmalıdır.
-İş birliği yapan kişiler sahip oldukları kaynakları kullanmalı ve karar verme süreçlerinde rol almalıdırlar.
-İş birliği yapan kişiler aynı zamanda iş birliğine dayalı uygulamaların sonuçlarını da paylaşmalıdırlar.

İş birliğinin temel bileşenleri; etkili iletişim becerileri, problem çözme ve çatışmaları/çelişkileri çözmeye ilişkin becerilerdir.

Yanlış rahatlamada asıl probleme odaklanmak yerine ya da karşıdakinin duygularına hitap etmek amacıyla “Merak etmeyin, her şey düzelecek!” gibi ifadelerle asıl durum görmezden gelinmemelidir.

Sıralanan davranışlar ve benzerleri şeklinde sözel olmayan davranışlar, kişinin sosyokültürel özelliklerinin yansımasıdır.

Sözel iletişim becerilerinde etkili olmanın bazı temel ilkeleri;
-Sohbette ya da etkileşimde baskın olmama,
-Dostça yaklaşımda bulunma,
-Başkalarının görüşlerinin anlama ve görüşlerine saygı duyma,
-Yansıtıcı dinleme becerileri gösterme,
-“Ben” odaklı mesajlar verme,
-Daha fazla bilgi isteme,
-Netlik isteme
-“Dur ve bekle” yaklaşımını uygulama, olarak belirtilmektedir.

“Ben” odaklı mesajlar verme: Grup ya da ekip içinde, başkalarının söylediklerine eleştiri maksatlı konuşmak yerine odaklanılan konuya ya da probleme ilişkin “Bana göre...”, “Benim düşünceme göre...” gibi konuşanın kendi düşüncesini net olarak ortaya koyduğu durumlar, grup içi çatışmaları önlemeye yardımcı olur.

Olası çözüm önerilerinin üretildiği aşamada ekip üyelerinin bilmesi gereken en önemli şey, henüz gerçek çözümün bilinmediği gerçeğidir.

Birinci aşamada, karşı koymanın kaynağını oluşturan korku ya da kaygıları tanımlama yer alır. İkinci aşama, bu korku ya da kaygıların bireyin davranışlarını nasıl etkilediğini anlamadır. Kişi, nasıl karşı koyma davranışı ya da davranışları (örneğin telefonlara cevap vermeme, ekip toplantılarında saldırgan ya da aşırı duygusal davranma ya da kararları uygulamama) sergilemektedir. Üçüncü aşama, karşı koyanın ne istediğini (örneğin saygı bekleme) ya da neden kaçtığını (örneğin bilgi ve deneyim eksikliği olduğunu belirtmekte ya da aşırı sorumluluk taşıyacağı beklentisi içinde olma) anlamaya yöneliktir. Son aşama, ekibin ortak amaçları doğrultusunda bireyin de istediklerinin sağlanmasını kolaylaştırmadır.

Çatışmaları çözme yönünde önerilen stratejiler;
-Durunuz ve nefes alınız.
-Yansız bir şekilde çatışma durumunu oluşturan konuları sözel olarak ifade etmeye çalışınız.
-Kendi rolünüzü dürüst bir şekilde değerlendiriniz.
-Ekibi ya da grubu çatışmadan problem çözme sürecine doğru yönlendirmeye çalışınız.
-Mizahi davranışlar sergileyiniz.

İşbirliği nerede, nasıl ve kimlerle gerçekleştirilirse gerçekleştirilsin uzmanlar, başarılı işbirliği uygulamaları için altı temel özelliğe dikkat çekmektedir. Bunlar; işbirliği yapmak isteyen kişiler, işbirliği yapmaya gönüllü olmalıdırlar, işbirliği yapan kişiler arasında eşitlik olmalıdır, işbirliğinde bulunacak kişilerin ortak amacı olmalıdır, işbirliği yapan kişiler arasında sorumluluk ortak olarak paylaşılmalıdır, işbirliği yapan kişiler sahip oldukları kaynakları kullanmalı ve karar verme süreçlerinde rol almalıdırlar ve işbirliği yapan kişiler aynı zamanda işbirliğine dayalı uygulamaların sonuçlarını da paylaşmalıdırlar. D şıkkı bunlar arasında yer almaz.

İşbirliği bir etkileşim türü olarak tanımlanabilirken etkili işbirliğinin üç temel bileşeni olduğu vurgulanmaktadır. Bu temel bileşenlerden ilki ve en temel olanı, “etkili iletişim becerileri” nin sergilenmesidir. İşbirliği yapılacak kişilerin iletişim biçimleri hakkında bilgi sahibi olmak, başkalarının iletişimsel ipuçlarını okuyabilmek ve etkili iletişim becerileri kazanabilmek; etkili danışmanlık yapma ya da ekip çalışması için çok önemlidir.

Rahatsız edici sözel olmayan davranışlar sergileme: Bazen farkında olunmadan yapılan kalemi tıklatma, göz kontağından kaçınma, ayakları yere vurma, bacakları titretme gibi sözel olmayan davranışlar ya da durumlar etkili iletişimin önünde engel teşkil edebilir.

Uygun göz kontağı kurma, yüz ifadeleri, dönüt verme, vücut dili, bekleme (sessiz kalma), dinleme olumlu etkileşimler kurmada temel olan bazı sözel olmayan iletişim becerileri arasında yer alır.

Sohbette ya da etkileşimde baskın olmama, dostça yaklaşımda bulunma, başkalarının görüşlerini anlama ve görüşlerine saygı duyma, yansıtıcı dinleme becerileri gösterme, “ben” odaklı mesajlar verme, daha fazla bilgi isteme, netlik isteme, “dur ve bekle” yaklaşımını uygulama sözel iletişim becerilerinde etkili olmanın bazı temel ilkeleridir. C şıkkı bunlardan biri değildir.

Problem çözme basamaklarının ilki problemi tanımlamadır.

Hoskins (1996), ekip üyelerinin karşı koyma davranışlarını anlamak için pek çok duruma dikkat edilmesi gerektiğini savunmaktadır (Akt., Cook, Klein ve Tessier, 2007). Bu durumları aşamalar şeklinde tanımladığımız zaman birinci aşamada, karşı koymanın kaynağını oluşturan korku ya da kaygıları tanımlama yer alır. İkinci aşama, bu korku ya da kaygıların bireyin davranışlarını nasıl etkilediğini anlamadır. Kişi, nasıl karşı koyma davranışı ya da davranışları (örneğin telefonlara cevap vermeme, ekip toplantılarında saldırgan ya da aşırı duygusal davranma ya da kararları uygulamama) sergilemektedir. Üçüncü aşama, karşı koyanın ne istediğini (örneğin saygı bekleme) ya da neden kaçtığını (örneğin bilgi ve deneyim eksikliği olduğunu belirtmekte ya da aşırı sorumluluk taşıyacağı beklentisi içinde olma) anlamaya yöneliktir. Son aşama, ekibin ortak amaçları doğrultusunda bireyin de istediklerinin sağlanmasını kolaylaştırmadır. A şıkkı bu aşamalardan biri değildir.

Hemen hemen her işbirliği çabası içerisinde işbirliği içinde bulunan kişiler arasında çatışmalar yaşanması doğaldır. Çatışmaların en önemli unsurlarından biri, karşı koymadır. Karşı gelmenin kaynaklarından biri, bazen ekip üyelerinden birinin durumu bir problem olarak görmemesi olabilirken korku, karşı gelmeyi besleyen en önemli etmendir. Korkuyu yaratan en önemli değişken ise değişimdir.

Yanlış anlaşılmalar oluşmadan önce durum ya da konuların açıkça ortaya konması, ekipteki herkesin kendi görüşünü ortaya koymasının desteklenmesi, çözümlere hemen odaklanma yerine gereksinimler üzerinde yeterince durulması, her ekip üyesinin kendi görüşünü belirterek tartışmaları kolaylaştırması ve diğerlerinin görüşlerine saygı duyarak dönüt verilmesi; çatışmaları önleyici stratejilerden bazılarıdır. E şıkkı bunlardan biri değildir.