ÖZEL EĞİTİM

Kaynaştırma özel gereksinimi olan öğrencinin gerekli destek hizmetler sağlanarak tam ya da yarım zamanlı olarak kendisi için en az kısıtlayıcı eğitim ortamı olan normal eğitim sınıflarında eğitim görmesi olarak tanımlanmaktadır.

Ülkemizde, 1983 yılında yürürlüğe giren 2916 sayılı Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar Kanunu ile kaynaştırma uygulaması yasal olarak benimsenmiştir.

Kaynaştırma uygulamalarında özel eğitim desteği ilk kez 573 sayılı Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’de yer almıştır.

Kaynaştırma yoluyla eğitim uygulamaları yapılan okul ve kurumlarda öğrencinin yetersizliğine uygun fiziksel, sosyal, psikolojik ortam düzenlemeleri yer alır. Okul ve kurumlarda, kaynaştırma yoluyla eğitim alacak bireylerin bir sınıfta en fazla iki birey olacak şekilde eşit olarak dağılımı sağlanır. Kaynaştırma yoluyla eğitimlerine devam eden öğrenciler, yetersizliği olmayan akranlarıyla aynı sınıfta eğitim görmeleri halinde kayıtlı bulundukları okulda uygulanan eğitim programını takip ederler. Eğitim hizmetleri, bireylerin eğitim performansına ve öncelikli ihtiyaçlarına göre planlanır.

Okulöncesi döneminde görev alan öğretmenlerin genellikle özel eğitim alanıyla ilgili yeterli bir eğitimden geçmemiş olmaları bu sorunların başında gelmektedir. Öğretmenler sınıflarına yerleştirilen özel gereksinimi olan öğrencinin özellikleri ve bu öğrenciye nasıl yardımcı olabilecekleri, hangi tür eğitim öğretim etkinliklerine yer verecekleri konularında çok fazla bilgi sahibi değildirler. Ülkemizde henüz kaynaştırma öğrencisi verilen sınıflara herhangi bir destek özel eğitim hizmeti sağlanmadığından öğretmenler zor durumda kalabilmektedirler.

Kaynaştırma öğrencisine ya da sınıf öğretmenine destek hizmet sağlayabilecek kişiler şunlardır: Özel eğitim öğretmeni, gezici öğretmen, özel eğitim danışmanı, fizyoterapist, iş-uğraşı terapisti, dil ve konuşma terapisti, öğretmen yardımcısı ve akranlardır.

Özel eğitim öğretmeni çocuğun bireyselleştirilmiş eğitim programında (BEP) yer alan amaçları bilir ve amaçlara ulaşılabilmesi için gerektiğinde kaynaştırma sınıfı öğretmenine ve yine gerektiğinde kaynaştırma öğrencisine destek, hizmet sağlar.

Kaynaştırmanın çeşitli kaynaklardaki tanımlarına bakıldığında, hemen hepsinde destek hizmetlerden söz edildiği görülmektedir. Bu amaçla geliştirilmiş çeşitli destek sağlama modelleri bulunmaktadır. Bu modellerin başlıcaları, öğretmenlere hizmet içi eğitimlerin sunulması, öğretmen yardımcısı kullanılması ve gezici öğretmenlik uygulaması olarak sıralanabilir.

Gezici öğretmenlik uygulaması ülkemizde yasal düzenlemelerde ilk kez yer aldığı yıllarda evlere götürülen hizmet olarak uygulanan, ancak daha sonra yeterli personel olmadığında uygulaması durdurulan sistemdir.

Gezici öğretmen sınıfın rutinini, kurallarını ve dinamiğini öğrenmek; öğrencinin farklı etkinlikler içinde ve farklı kişilere karşı nasıl davrandığını görmek, diğer öğrencilerin kaynaştırma öğrencisiyle nasıl etkileşimde bulunduğunu bilmek için gözlem yapmalıdır.

Kaynaştırma, özel gereksinimi olan öğrencinin destek hizmetler sağlanarak en az kısıtlayıcı eğitim ortamlarında eğitim görmesidir.

Kaynaştırma uygulamalarında özel eğitim desteği ilk kez 573 sayılı Özel Eğitim Hakkında KHK’da yer almıştır.

Kaynaştırmayla ilgili Yönetmeliğin 68. maddesinde kaynaştırmanın uygulama ilkeleri şu şekilde belirtilmiştir:
-Özel eğitim gerektiren her bireyin akranlar ile birlikte aynı kurumda eğitim görme hakkı vardır.
-Hizmetler bireylerin yetersizliklerine göre değil, bireylerin eğitim gereksinimlerine göre planlanır.
-Hizmetler okul merkezli olur.
-Karar verme süreci aile-okul-eğitsel tanılama, izleme ve değerlendirme ekibi dayanışmasına dayalı olarak gerçekleşir.
-Bütün bireyler öğrenebilir ve öğretilebilir.
-Kaynaştırma, bir program dahilinde verilen bir özel eğitim uygulamasıdır.

Özel eğitime gereksinimi olan bireyler için evde, hastanede, okul ve kurumlarda eğitim ve destek eğitim hizmetlerini yürütmekle görevlendirilen özel eğitim öğretmenleri gezici öğretmenlerdir.

Çeşitli destek sağlama modelleri bulunmaktadır. Bu modellerin başlıcaları; öğretmenlere hizmetiçi eğitim hizmetlerinin sunulması, öğretmen yardımcısı kullanılması, gezici öğretmenlik uygulaması şeklindedir.

İş birlikçi danışmanlık modelinde anahtar noktalardan biri danışman ve danışan arasındaki karşılıklı iş birliğidir.

Gezici öğretmenin sorumlu olduğu bazı kişiler; özel gereksinimi olan çocukla ilgilenen okulöncesi eğitim öğretmeni, okul personeli, kaynaştırma öğrencisinin sınıfında bulunan özel gereksinimi olmayan akranlar, ekipte yer alan diğer çalışanlar ve okul yöneticileri olarak sayılabilir.

Gezici öğretmen, gerektiğinde sınıfta bir davranış yönetimi ya da öğretim tekniğini uygulayarak model olabilir.

Gezici öğretmenin okul personelini etkili bilgilendirebilmesi için şu önerilerin dikkate alınması yerinde olacaktır: Gezici öğretmenin okul personelini etkili bilgilendirebilmesi için şu önerilerin dikkate alınması yerinde olacaktır: 
• Bilgilendirme çalışmalarında her zaman personelin isteklerini göz önünde bulundurun. 
• Bilgiyi mümkün olan en kısa yoldan ve etkili bir biçimde sunun. 
• Personele ne şekilde bilgilendirilmek istediklerini sorun.
• Kısa hizmet içi eğitim oturumları düzenleyin. 
• Gözlemlerinizi personelin size en kolay bilgi verebileceği şekilde ayarlayın.

Özel gereksinimi olan öğrenciler için çoğu kez eğitim programında, sınıf ortamında ve materyallerde bazı uyarlamalara gidilmesi gerekebilir.