ÖZEL EĞİTİM

Etkinlik temelli öğretim; uygulamalı davranış analizinin ilkelerini doğal ortamlarda, doğal olarak ortaya çıkan öncülleri ve sonuçları kullanarak çocuğun bir etkinliği yerine getirdiği sırada gereksinim duyduğu davranış ya da becerilerin çocuğa öğretilmesidir.

Bili Erken özel eğitim hizmetlerinin konuşulmaya başlandığı ve uygulamaya geçildiği ilk yıllarda kurumlar, birer okul ya da sınıf olma özelliğinin dışında daha çok bakımevleri işlevini görmekteydi. Bu yıllar içinde erken özel eğitim hizmetleri önemli değişikliklere uğramıştır. Bu değişikliklere bağlı olarak artık günümüzde tartışma konusu, erken özel eğitim hizmetlerinin sunulup sunulmaması değil bu hizmetlerin en iyi biçimde nasıl sunulacağıdır. Bu değişikliklere kimi zaman yasal düzenlemeler, kimi zaman toplumsal hareketler öncülük etmiş, kimi zaman da alandaki bilimsel gelişme ve ilerlemeler başta olmak üzere daha başka etmenler etkili olmuştur.

Diğer bir deyişle kaynaştırma, çocuğun gereksinimine ve yetersizlikten etkilenme düzeyine göre farklı ortamlarda uygulanabilir. Bir çocuk için kaynaştırma, çocuğun okulunda bulunan özel eğitim sınıfına yerleştirilmesi iken bir başka çocuk için kaynaştırma çocuğun genel eğitim sınıfına yerleştirilmesi olabilir. Bir başka çocuk için ise kaynaştırma, çocuğun beden eğitimi ve spor, müzik eğitimi, resim iş eğitimi gibi derslerde akranlarıyla bir arada olması anlamına gelir.

Değerlendirme; çocuk hakkında uygun eğitsel kararlar alabilmek için çocuğa ilişkin çocuktan, aileden, çocuğun öğretmeninden ya da çocukla ilişkili başka kimselerden bilgi toplama süreci olarak tanımlanır.

Öğretim, sınıf düzenlemesi, programlar bu davranışlara göre şekillendirilir. Her yaş döneminde çocuğun sahip olması gereken davranışlar vardır ve gelişimsel olarak uygun davranışlar ilkesi, her bir çocuğun bu gelişimsel sıralamada kendi hızı ile öğrendiğini savunur. Dolayısıyla bu anlayış dikkate alınarak eğitimsel kararlar alınır ve öğretim planlanır. Gelişimsel olarak uygun davranışlar ilkesinin üç bileşeni vardır:
(a) Yaşa uygunluk,
(b) sosyal ve kültürel uygunluk ve
(c) bireysel uygunluk.

İnformal değerlendirme tekniklerine erken özel eğitim disiplininde alternatif değerlendirme yöntemleri de denmektedir. Alternatif değerlendirme yöntemlerinde çocuğun doğal ortamında gözlenmesi ve günlük yaşamındaki performansının değerlendirilmesi hedeflenir. Gözlem, kontrol listesi ve derecelendirme ölçeklerinin kullanımı, oyun temelli değerlendirme, dinamik değerlendirme (öğrenme biçimi ve öğrenme potansiyelini değerlendirme), performans ve portfolyo değerlendirmesi, aile değerlendirmesi ve işlevsel değerlendirme, alternatif değerlendirme yöntemleri olarak bilinmektedir.

Alternatif değerlendirme yöntemlerinde çocuğun doğal ortamında gözlenmesi ve günlük yaşamındaki performansının değerlendirilmesi hedeflenir.

Erken özel eğitim alanında son yıllarda giderek daha fazla vurgulanan diğer bir öge, öğretim sunma konusunda olmuştur. Önceleri çoğunlukla doğrudan öğretime yer verildiği bilinmektedir. Doğrudan öğretimin didaktik olması, çoğunlukla çocuğun gruptan alınarak öğretim sunulması gibi sınırlılıkları nedeniyle kullanılması her zaman uygun olmayabilmektedir.

Gömülü öğretim ise öğretilmesi hedeflenen beceri ya da davranışların; rutinlerin, günlük etkinliklerin ve oyunun içine planlı bir şekilde gömülerek öğretilmesidir.

Daha çok kaynaştırma uygulamaları, değerlendirme, öğretim, erken özel eğitimde önerilen uygulamalar, erken özel eğitimde bilimsel dayanaklı uygulamalar, erken özel eğitim danışmanlığı, yüksek öğretim ve personel yetiştirme alanlarında gelişmeler görülmüştür.