ÖZEL EĞİTİM

Özel eğitime gereksinimi olan çocuklar terimi öğrenme ve/veya davranış problemleri gösteren çocukları, bedensel ya da duyusal yetersizliği olan çocukları olduğu kadar zihinsel olarak üstün ya da özel yetenekli çocukları da içerisine almaktadır.

Yetersizlik, öğrencinin öğrenmesini olumsuz etkileyen fiziksel, bilişsel psikolojik ya da sosyal zorluklarla karakterize edilen bir durumdur.

Özel gereksinimi olan bireylerin bağımsız yaşama olasılığını en üst düzeye çıkarmayı hedefleyen, bireysel olarak planlanan, sistematik olarak uygulanan ve dikkatli bir biçimde değerlendirilen öğretim hizmetlerinin bütününe özel eğitim adı verilir.

Jean-Marc Itard, özel gereksinimi olan bir çocuğa sistemli bir biçimde eğitim veren öncülerin başında yer almaktadır.

Skeels ve Dye, 1930’lu yıllarda Amerika’da çocuk bakımı, çevresel uyaranlar ve zihinsel gelişim arasındaki yakın ilişkiyi gösteren ilk çalışmaları gerçekleştirerek toplumun erken eğitimin önemi konusuna dikkatlerini çekmiştir.

Erken eğitim 0-6 yaş dönemindeki eğitimi kapsamaktadır.

Ülkemizde okulöncesi dönemde ilk özel eğitim hizmetleri, gönüllü kuruluşlar ve üniversitler tarafından başlatılmıştır.

Sınıfındaki bir öğrencinin özel eğitime uygunluğunu değerlendirmek isteyen bir öğretmenin kendine sorması gereken sorular;
Öğrencinin karşılanmayan gereksinimlerinin belirli davranış örnekleri nelerdir?
Öğrenmeyi olumsuz etkileyen sürekli bir örüntü ya da durum var mı?
Karşılanmayan gereksinimler giderek artmakta mıdır?
Öğrencinin öğrenmesi ve davranışları, sınıftaki diğer öğrencilerden önemli derecede farklı mı
Bir örüntü bulamayacağınızın farkında mısınız?

Rehberlik Araştırma Merkezi bünyesinde bulunan Özel Eğitim Değerlendirme Kurulu’nun temel görevi, eğitsel değerlendirme ve tanılama sürecini gerçekleştirmektir.

Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’ne (2006) göre ÖEDK, RAM müdürü ya da görevlendireceği bir müdür yardımcısının başkanlığında RAM’ın bünyesinde bulunan özel eğitim hizmetleri bölüm başkanı, psikolojik ölçme araçlarını kullanabilen bir rehber öğretmen; görme, işitme ve zihinsel yetersizliği olanlar sınıf öğretmenlerinden bir öğretmen, gezerek özel eğitim görevi yapan bir öğretmen, bireyin velisi ve varsa bir çocuk gelişimi ve eğitimcisinden oluşmaktadır.

Özel eğitime gereksinimi olan çocuklar, farklı yaklaşımlara göre farklı şekillerde sınışandırılmaktadır. Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeli- ği’nin (2006) Tanımlar bölümünde bu çocuklar harf sırasına göre şöyle sınıflandırılmaktadır; Çok ağır düzeyde zihinsel yetersizliği olanlar, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olanlar, dil ve konuşma güçlüğü olanlar, duygusal ve davranış bozukluğu olanlar, görme yetersizliği olanlar, hafif düzeyde zihinsel yetersizliği olanlar, işitme yetersizliği olanlar, orta düzeyde zihinsel yetersizliği olanlar, ortopedik yetersizliği olanlar, otistikler, özel öğrenme güçlüğü olanlar.

Özel eğitim, özel gereksinimi olan bireylerin bağımsız yaşama olasılığını en üst düzeye çıkarmayı hedefleyen, bireysel olarak planlanan, sistematik olarak uygulanan ve dikkatli bir biçimde değerlendirilen öğretim hizmetlerinin bütünüdür.

Son yıllarda özel eğitimde, özel gereksinimi olan çocuklara gereksinim duydukları hizmetlerin en az kısıtlayıcı ortamlarda sağlanması, temel bir ilke ya da kavram olarak benimsenmiştir. En az kısıtlayıcı ortam; özel gereksinimi olan çocukların kendilerini en üst düzeyde gerçekleştirebilecekleri, yetersizliği olmayan yaşıtlarının eğitim ortamlarına en benzer ortamlarda uygun destek ya da hizmetler sağlanarak eğitilmeleri hakkını tanımlamaktadır. Bu ilke doğrultusunda günümüzde özel gereksinimi olan çocukların mahallesindeki arkadaşlarının gittiği genel eğitim okullarının genel eğitim sınıflarına yerleştirilmesi ve gereksinimlerinin bu ortamlarda karşılanması uygulamaları giderek yaygınlık kazanmaktadır. Bu uygulamalara kısaca kaynaştırma denmektedir.

İlk özel eğitimcinin Itard olduğu söylenebilir.

Son yıllarda yapılan araştırmalar, ilişki/etkileşim temelli eğitim modelinin temelinde yer alan varsayımları destekler nitelikte sonuçlar vermektedir. Buna göre eğitimin etkililiği, aile-çocuk etkileşimine bağlıdır.

Erken eğitim, 0-6 yaş dönemindeki eğitimi kapsamaktadır.

Ülkemizde okulöncesi dönemde ilk özel eğitim hizmetleri, gönüllü kuruluşlar ve üniversiteler tarafından başlatılmıştır.

Öğretim yılının başladığı ilk günlerde ya da ilerleyen aylarda bir ya da birkaç öğ- rencinizin durumu sizi kaygılandırabilir. Örneğin öğrencinin dosyadaki kayıtlarını ve öğrenciye ilişkin izlenimlerinizi gözden geçirdiğinizde öğrencinizin fiziksel ve bilişsel özelliklerinin sınıfın normal dağılımının, okulunuzun bulunduğu bölgenin standartlarının ve toplumun beklentilerinin içerisinde olmadığı sonucuna ulaşabilirsiniz. Bu durumda öğrencinizin özel eğitime uygunluğunun değerlendirilmesini isteyebilirsiniz. Ancak bunu yapmadan önce kendinize bazı sorular sormanız gerekebilir. C şıkkı bu sorulardan biri değildir.

Öğrencinizin karşılanamayan gereksinimlerine ilişkin yaptığınız analiz, daha sonra yapacaklarınız için temel oluşturacaktır. Öğrencilerinizden biri için eninde sonunda okulunuzun rehberlik ve psikolojik danışma servisinden ya da psikologtan ya da özel eğitimcilerden yardım almaya karar verebilirsiniz; ancak bundan önce öğrencinize ilişkin çeşitli kaynaklardan bilgi toplamayı sürdürmeniz ve problemi çözmenin yollarını aramanız gerekir. D şıkkı bu seçeneklerden biri olamaz.

ÖEDK’nin temel görevi, eğitsel değerlendirme ve tanılama sürecini gerçekleştirmektedir.