ÖZEL EĞİTİM - Deneme Sınavı - 5

Kas gelişimi baştan ayağa doğrudur. Diğer bir deyişle önce başın kontrolü, sonra vücudun daha alt kısımlarının kontrolü kazanılır. Küçük çocukların vücut hareketleri bütünseldir ve farklılaşmamıştır. Daha sonra bu bütünsel vücut hareketlerinin dışında belirgin hareket örüntüleri gelişir. Çocuklar farklılaştırılmamış şekilde vücutlarının her iki yanını kullanmaktan vücutlarını tek yönlü kullanmaya doğru gelişim gösterirler. Ellerden birinin kullanılmasının tercih edilmesi gibi. Eğer çevresel koşullar yeterli ve organik bozukluklar yoksa çocuklar, benzer örüntüleri izleme eğiliminde olmalarına rağmen gelişim hızlarında farklılık gösterirler. Büyüme ve gelişme omurgadan daha dıştaki eller ve ayaklara doğrudur. İstemli hareketler önce omuzlarda başlar, sonra dirsekler, bilekler ve son olarak da parmaklara doğru ilerler. Dolayısıyla A, C, D, E şıklarında yer alan ifadeler doğru değildir.

B, C, D, E şıklarında yer alan beceriler kaba motor becerilere girmektedir. İnce motor beceriler el, parmak ve göz koordinasyonu gerektirmektedir.

Çocuklar duyusal bir uyaranla ilk karşılaştıklarında bu uyaranı alırlar. İlk karşılaşmayı izleyen yaşantılar genellikle bu uyaranın algılanması ve öğrenilmesiyle sonuçlanır. Bir uyaranın algılanmasında herhangi bir sorun olmuşsa, ilk uyaran doğru algılanmamışsa, bu uyaran yanlış ya da hatalı öğrenilir.

Okulöncesi dönemdeki çocukların hareket gelişimini etkileyen sapmalar genellikle gebeliğin ilk üç ayında ya da 20. haftasından sonra oluşan sorunlardan kaynaklanır. Merkezi sinir sisteminde sinir-kas işlev bozukluğundan kaynaklanan beyin inmesi (serebral palsi), tüm yaşlardaki çocuklar arasında en yaygın rastlanan motor yetersizliktir.

Spastisite tutulan organ sayısına göre sınıflandırılır. Spastik hemipleji vücudun sağ ya da sol yarısında istemli hareketin kaybı, spastik dipleji bacaklarda ya da kollarda istemli hareketin kaybı, spastik kuadrapleji bacaklar, kollar ve bedende hareket kaybının olmasıdır. Atetoit koordinasyon bozukluğu nedeniyle kontrolsüz savrulmalar, istemsiz hareketler şeklinde görülür. Ataksi ise dengeyi koruyamama, sallanma şeklinde görülür.

Hipertoni çok gergin kas tonusuna sahip olmadır. Hipotoni kaslardaki gevşeklik ya da düşük gerilimdir. Değişken kas tonusu ise istemli hareket girişimlerinde kas tonusunun arttığı, dinlmenme konumundayken kasların gevşek ve esnek olduğu durumdur. Ataksi ise dengeyi koruyamama, sallanma şeklinde görülür. Atetoit koordinasyon bozukluğu nedeniyle kontrolsüz savrulmalar, istemsiz hareketler şeklinde görülür.

Motor yetersizlikleri olan çocuklar bir ekip tarafından değerlendirilmelidir. Bu ekipte anne-baba, öğretmen, fizik tedavi uzmanı, fizyoterapist ve diğer sağlık çalışanları bulunabilir.

A, B, D, E şıklarında yer alan ifadeler el, parmak ve göz koordinasyonu gerektiren ince motor beceriler ile ilgilidir

Sosyal bağlam, dilsel ve dilsel olmayan bağlamı, bağlamda yer alan konuşmacıların gereksinimlerini dikkate almayı gerektirir. İfade edici dil, konuşma, işaret ya da yazılı sembol biçimleri ile anlamların üretilmesi / aktarılmasıdır. Dil üç temel bileşenden oluşur: içerik (anlambilgisi), biçim (sesbilgisi, biçimbilgisi, sözdizimi) ve kullanım (edimbilgisi). Dilin deneyimler sonucu oluşan evren (dünya ve dünya dışı gerçeklik) hakkındaki düşüncelerin, kavramların belirli biçimlerle (kodlarla) simgelenmesi bileşeni ise içeriktir.

9-10 aylık bebeklerin istek ve gereksinimlerinin yerine getirilmesi için gösterme, bakışı yönlendirme, seslenme, dikkat çekme gibi eylemlerle sözel olmayan iletişimsel eylemleri gerçekleştirmesi edimsöz evresi olarak tanımlanır. Yetişkinlerin söz öncesi dönemden itibaren bebeklerin gerçekleştirdiği amaçsız ya da amaçlı iletişimsel eylemleri anlamlandırmaları ve yorumlamaları ise etkisöz evresidir. Dilin bileşenleri ise biçim, içerik ve kullanımdır. Bu bileşenler içerisinde biçim dilin yapısını oluşturur ve anlambilgisini aktarmaya yarayan bir kod olarak tanımlanabilir. Biçimi öğrenme sesbilgisi, biçimbilgisi ve sözdizimi olmak üzere üç alt katmandan meydana gelir.

Dilin bileşenleri biçim, içerik ve kullanımdır. Biçim dilin yapısını oluşturur ve anlambilgisini aktarmaya yarayan bir kod olarak tanımlanabilir. Biçimbilgisi ve sözdizimi, dilin biçim bileşeninin alt boyutlarını oluşturmaktadır. İçerik, dilin deneyimler sonucu oluşan evren (dünya ve dünya dışı gerçeklik) hakkındaki düşüncelerin, kavramların belirli biçimlerle (kodlarla) simgelenmesidir. Kullanım ise sosyal bağlamda belli bir amaca yönelik işlevi ve iletişim amacına uygun kullanımına ait bilgidir.

Bir yetişkinin yardımı eşliğinde çocuğun bilgisini geliştirmesi ve öğrenmesi olarak tanımlanan yakınsal gelişim alanı Vygotsky tarafından kullanılmıştır. Yetişkinin çocuğun ne bildiğinden ve ne yapabileceğinden yola çıkarak onun değişen ve gelişen bilişsel yetisine göre etkinliği küçük parçalardan başlayarak anlatması, göstermesi, çocuğun taklit etmesine izin vermesi, onu kendi başına yapması için cesaretlendirmesi olarak tanımlanan iskele modeli ise Bruner tarafından kullanılmıştır.

Dil ediniminin kökleri anne karnında başlar. Gebeliğin son aylarında bebeklerin sesleri algılamaya başladıklarına ilişkin kanıtlar vardır. Doğumun ilk anından itibaren de anne ile etkileşim ile iletişimin temelleri atılır.

Bebeğin kontrollü davranışları geliştikçe istemli davranışlar amaçlı iletişim eylemlerine dönüşür. 9-10 aylık bebekler istek ve gereksinimlerinin yerine getirilmesi için gösterme, bakışı yönlendirme, seslenme, dikkat çekme gibi eylemlerle sözel olmayan iletişimsel eylemler yapar. Bu iletişimsel amaçlar edimsöz evresi olarak tanımlanır.

Edimsöz evresi, 9-10 aylık bebeklerin istek ve gereksinimlerinin yerine getirilmesi için gösterme, bakışı yönlendirme, seslenme, dikkat çekme gibi eylemlerle sözel olmayan iletişimsel eylemleri gerçekleştirdiği dönemdir. Edimbilgisi dilin bir bileşeni olup bir evre olarak tanımlanmamaktadır. Etkisöz evresi, yetişkinlerin söz öncesi dönemden itibaren amaçsız ya da amaçlı iletişimsel eylemleri anlamlandırdıkları ve yorumladıkları dönemdir. Söz öncesi evre sözcük üretiminin olmadığı iletişim dönemidir. Sembolik iletişim filizlendiği evresi ise düzsöz evresidir.

Resim çizme becerisi motor beceriler gerektiren bir beceridir ancak diğer becerilerin temelinde dil gelişimi vardır.

Sesbilgisel yeterlik, sesbirimleri dil bağlamında kurallara uygun kullanabilme becerisidir. Sesbilgisel bozukluklar, temel olarak gelişimsel/özgül dil bozuklukları altında ele alınır, çünkü dil kurallarına ait bilgiyi-sesbilgisini edinme güçlüğüdür. Yani konuşma organlarında bozukluk yoktur. Çocuk doğru motor devinimleri yapabilir, sesi şekillendirebilir, ancak hedef sözcükte sesbirimleri dil kurallarına uygun dizeme, hata yapar. Diğer bir deyişle çocuk “kapı” yerine “tapı”, “papı” veya “kakı” diyebilir.

Hoff-Ginsberg (1990) aileler için çocuğun öğrenmesini kolaylaştırmak amacıyla bazı stratejiler önermiştir. Bu stratejiler özel gereksinimi olan öğrencilerin dil gelişimini desteklemede rehber olmaktadır.
1) Çocuğun dikkatini odakladığı nesneler ve olaylar hakkında konuşma
2) Çocuğun söylediklerini ya da taklit ettiklerini geliştirerek ve genişleterek ardı ardına sözcükleri kullanarak çocuğa model olma
3) Çocuğa duyarlı dil yapısı kullanma
4) Sorular sorma 5) Tekrar edici olma
6) Çocuğun katılması gereken ilk biçim ve yapıların cümledeki yerlerini vurgulama

Dil üç temel bileşenden oluşur: içerik, biçim ve kullanım. İçerik; nesneler, olaylar ve nesneler ile olaylar arasındaki ilişkileri simgeleyen sözcüklere, tümcelere karşılık gelen anlambilgisini içerir. Biçim; sesbilgisi, biçimbilgisi ve sözdizimini içerir. Dilin kullanımı ise dilin sosyal bağlamda belli bir amaca yönelik işlevi ve iletişim amacına uygun kullanımına ait bilgidir, yani edimbilgisidir.

Dil gelişiminde konuşma, işaret ya da yazılı bir biçimde iletilen mesajların ne anlama geldiğini anlayabilmek, alıcı dil başlığı altında tanımlanır. Dinleme ve okuma, alıcı dil becerileridir. Konuşma, işaret ya da yazılı sembol biçimleri ile anlamların üretilmesi /aktarılması ise ifade edici dil başlığı altında ele alınır. Kullanım ve anlambilgisi dilin bileşenlerinden olup, sesbilgisi ise biçim bileşenin bir alt alanıdır.