ÖZEL EĞİTİM - Deneme Sınavı - 10

Özel eğitimde değişikliklere kimi zaman yasal düzenlemeler, kimi zaman toplumsal hareketler öncülük etmiş, kimi zaman da alandaki bilimsel gelişme ve ilerlemeler başta olmak üzere daha başka etmenler etkili olmuştur. I,II,III. Maddeler erken özel eğitimde değişikliklere neden olan etmenler arasındadır. Doğru cevap C’dir. Sayfa 223

Alanda görülen bu gelişmeler; kaynaştırma uygulamaları, değerlendirme, öğretim, erken özel eğitimde önerilen uygulamalar, erken özel eğitimde bilimsel dayanaklı uygulamalar, erken özel eğitim danışmanlığı, yüksek öğretim ve personel yetiştirme başlıkları altında sıralanabilir. I,II,III,VI,VII. Maddeler alandaki gelişmelerdendir. Doğru cevap B’dir. Sayfa:223

Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’ne (2006) göre özel eğitime gereksinimi olan çocukların okulöncesi eğitimi zorunludur. Yönetmelikte özel eğitim gerektiren yetersizliği olan çocukların okulöncesi eğitimlerini öncelikle okulöncesi eğitim Kurumları’nda kaynaştırma uygulamaları kapsamında sürdürmelerine ilişkin bir madde vardır. Yine bu çocukların gelişimi ve özellikleri dikkate alınarak okulöncesi eğitim okulu/kurumu ve özel eğitim sınıflarının açılabileceği de yönetmelikte yer almaktadır. Yönetmelikte ayrıca gerektiğinde bu hizmetlerin özel eğitime gereksinimi olan çocuğun evinde de sunulabileceği belirtilmiştir. Ülkemizde kaynaştırma uygulamalarına ilişkin yasal düzenlemelerin çağdaş ve yeterli olduğu bilinmektedir. Ancak uygulamada sorunlar olduğu, halen yetersizlikten etkilenen okulöncesi dönemdeki pek çok çocuğun erken özel eğitim hizmetlerini yaşıtları arasında alamadığı ve okulöncesi eğitim hizmetlerinden yararlanamadığı da bilinen bir gerçektir. I,II,III. Maddeler doğru olduğundan doğru cevap A’dır. Sayfa :224

Kaynaştırma uygulamalarındaki gelişmeler şunlardır:

I.,II.,III.,IV. Ve V. Maddeler yer aldığından doğru cevap D’dir. Sayfa :225

İnformal ya da alternatif değerlendirme teknikleri, çocuk hakkında doğal ortamlarda bilgi toplanmasını sağlayan tekniklerdir.

Özellikle de erken özel eğitim hizmetlerinden yararlanacak olan çocukların küçük yaşta olmalarından dolayı çocuğun performansına, güçlü ve zayıf yönlerine, etkileşim kurma/başlatma gibi pek çok alana ilişkin tam bir resim elde etmek mümkün olamamaktadır. Dolaysıyla alanda çalışan uzmanlar, çocuğa ilişkin daha ayrıntılı bilgi toplayabilmek için informal değerlendirme tekniklerinin geliştirilmesi ve kullanılmasına önem vermişler ve uygulamada da bu tekniklerin öretmenler tarafından kullanılmasını önermişleridir.

Alternatif değerlendirme yöntemlerinde çocuğun doğal ortamında gözlenmesi ve günlük yaşamındaki performansının değerlendirilmesi hedeflenir.

Gözlem, kontrol listesi ve derecelendirme ölçeklerinin kullanımı, oyun temelli değerlendirme, dinamik değerlendirme (öğrenme biçimi ve öğrenme potansiyelini değerlendirme), performans ve portfolyo değerlendirmesi, aile değerlendirmesi ve işlevsel değerlendirme, alternatif değerlendirme yöntemleri olarak bilinmektedir.

II,III,IV . maddelerdeki açıklamalar doğru olduğundan doğru cevap E’dir. Sayfa 226

Küçük Adımlar Erken Eğitim Programı, 0-4 yaş arası çocukları çeşitli gelişim alanlarında değerlendirme ve öğretim yapmak üzere Türkçeye uyarlanan bir programdır.

Gönül K›rcaali İftar’ın editörlüğünde Türkçeye uyarlanmıştır. Küçük Adımlar; anne babaların evde kullanabileceği, gelişimsel geriliği olan çocuklara yönelik bir erken eğitim programıdır. Ülkemizde çeşitli üniversitelerde bu program kullanılmakta ve derslerde okutulmaktadır. Sekiz kitaptan oluşan Küçük Adımlar Serisi’nde 1. kitapta program›n temeli anlatılarak kullanım yolları önerilmektedir. 2. kitapta öğretim için amaç belirleme ve ev ortamında bu amaçlara nasıl ulaşılacağı konusunda açıklamalar yer almaktadır. 3. kitap, iletişim becerilerinin değerlendirilmesi ve bunun öğretimine yönelik olarak hazırlanmıştır. 4. kitap ve 5. kitapta sırasıyla büyük kas ve küçük kas becerilerinin değerlendirme ve öğretimi konular› yer almaktadır. 6. kitap, alıcı dil becerilerinin; 7. kitap kişisel ve toplumsal becerilerin değerlendirilmesi ve öğretimi ile ilgilidir. Serinin son kitabı olan 8. kitap ise çocuğu değerlendirmek ve amaç hazırlamak konularında yol göstermek için kullanılan kontrol listelerinden oluşmaktadır.

Doğru cevap A’dır. Sayfa: 226-227

Çizelge 12.2’de önerilen uygulamaların konu başlıklarına yer verilmektedir.

I,II,III,IV,VII,VIII . Maddeler yer aldığından Doğru cevap C’dir. Sayfa: 228

Etkinlik temelli öğretim: Uygulamalı davranış analizinin ilkelerini doğal ortamlarda, doğal olarak ortaya çıkan öncülleri ve sonuçları kullanarak çocuğun bir etkinliği yerine getirdiği sırada gereksinim duyduğu davranış ya da becerilerin çocuğa öğretilmesidir. Doğru cevap D’dir. Sayfa: 227

Erken eğitim kurumunda çalışan öğretmenlerin özel eğitim, yetersizlik gibi konularda eğitim almadığı ya da sınırlı bir eğitim aldığı, yetersizliği olan ya da risk altında olan çocuk ve bu çocukların aileleriyle çalışma konusunda deneyimlerinin olmadığı bilinmektedir. Bu sınırlılığın üstesinden gelebilmek için erken özel eğitim öğretmeninin gezici öğretmenlik yapar duruma gelmesi ve gereksinim duyan öğretmen ve ailelere danışmanlık yapması, bir gelişme olarak ele alınabilir. Erken özel eğitim danışmanı olarak isimlendirilebilecek olan bu uzmanlık alanında danışmanının görevi, sınıf öğretmenliği yapmak değil sınıf öğretmenine gereksinim duyduğu konularda danışmanlık sunarak sorunların çözülmesine yardımcı› olmaktır. Erken özel eğitim danışmanlığı özel eğitim danışmanlığının daha özel bir türü olup belirli yaş grubundaki çocuklar ve bu çocuklarla çalışan öğretmenlerle ilişkilerde uzmanlaşılmış bir alandır.

I,II,III. maddeler doğru olduğundan doğru cevap E'dir. Sayfa 231

Araştırmalar erken eğitim öğretmenlerinin kaynaştırma uygulamaları konusunda hazırlanmadıklarını bu değişime ayak uyduramadıklarını göstermektedir.

Her geçen gün, yetersizliği olan çocukların devam ettiği kaynaştırma uygulamaları arttıkça okulöncesi öğretmenlik programlarında okulöncesi eğitim ile erken özel eğitim alanlarındaki ayırım daha da azaltmaktadır.

Öğretmenler; bu çalışmalarda yetersizlik, nedenleri vb. konularda bilgi gereksinimi içinde olduklarını vurgulamaktadırlar.

Okulöncesi öğretmenlerinin sınıfında yetersizliği olan kaynaştırma öğrencisi bulunmasından korktuğu ve bu konuda kendini yetersiz hissettiği konusunda bulgular vardır.

Öğretmenlerin eğitim yaşamları boyunca ya da hizmet içi eğitimlerle yetersizliği olan çocuklara eğitim sunmada yeterli hissettiklerini göstermektedir.

III,IV,V . Maddeler yapılan araştırma sonuçlarını ortaya koymaktadır. Doğru cevap A’dır. Sayfa: 231-232

Sosyal ve duygusal gelişim; çocuğun duygusal olarak kendisini güvende hissetme, kendisine ilişkin olumlu bir benlik kavramına sahip olma ve kendisini sosyal Dünya’nı bir parçası› olarak algılama gereksinimlerinin karşılanmasını sağlayan gelişimdir. Doğru cevap B’dir. Sayfa 133

Sosyal ve duygusal sorunlar; genetik, nörolojik ya da biyokimyasal etmenlerle ilişkili olabilmektedir. Örneğin, ailesinde baz› psikolojik rahatsızlıklar görülen kişilerin bu rahatsızlıklara yakalanma olasılıkları daha yüksek olmaktadır. Anne karnında uyuşturucu ya da alkol gibi belli maddelere maruz kalmak da çocukta sosyal ve duygusal sorunlar görülme riskini artırmaktadır. Ayrıca, merkezi sinir sisteminin zedelenmesi de bu tür sorunlara yol açabilmektedir. Ancak, biyolojik etmenler ile sosyal ve duygusal sorunlar arasında net bir ilişkilendirme henüz yapılamamaktadır.

Aile yapısı ve aile üyelerinin kişilik özellikleri, çocuklarda sosyal ve duygusal sorunlar görülmesinin önemli belirleyicilerinden biridir. Belirli aile özellikleri, belirli tür sosyal ve duygusal sorunlarla yakından ilişkilidir. Örneğin; geçimsizlik, işsizlik, ekonomik sorunlar, alkol ya da uyuşturucu kullanımı çocuk ihmali ve istismarı gibi olumsuz durumlar, ailede yoğun stres yaşanmasına yol açmaktadır

Toplumun ekonomik ve sosyal özellikleri, doğrudan ya da dolaylı› olarak aile, okul vb. aracılığıyla çocukları etkilemektedir. Örneğin, ekonomik bunalım ve işsizlik gibi sorunlar pek çok aileyi olumsuz etkilemektedir. Ailesinde işsizlik ya da parasızlık sorunu olan çocukların da az ya da çok, bu koşullardan etkileneceği bir gerçektir.

Yine günümüzde TV haberlerinden çizgi filmlere varıncaya kadar pek çok yayında şiddet, acı› çekme, mutsuzluk gibi kişiler üzerinde son derece olumsuz etkiler yapan ögelere rastlanmaktadır. Tüm maddeler sosyal ve duygusal sorunların olası nedenlerindendir. Doğru cevap C’dir. 134

Çocuğun içinde bulunduğu eğitim ortamının ikliminin olumlu olması, pek çok çocuğun sosyal ve duygusal sorun yaşama olasılığını azaltıcı bir rol oynayacaktır. Tutarlılık, çocukta kendini güvende hissetme duygusunun gelişimi açısından büyük önem taşımaktadır. Kurallar, yukarıda sözü edilen tutarlılığın sağlanabilmesi açsından büyük önem taşımaktadır. Öğretmenler, öğrencilerine kazandırmak istedikleri baz› davranışlar için kendileri model olabilirler. Ancak alan yazında akran modellerin daha etkili olduğundan söz edilmektedir. Yapılan araştırmalar, çocuklara çeşitli etkinlikler ya da araçlar arasından seçim fırsatları› sunulmasının, onların etkinlikle ilgili olma davranışlarında önemli artışlara yol açtığını göstermektedir (Ülke-Kürkçüo¤lu, 2007). Doğru cevap B’dir. Sayfa 135-136-137

Saldırganlık; çocuğun sosyal çevresine, fiziksel çevresine ya da kendisine yönelttiği çeşitli davranışları içeren bir sorundur. Bu davranışların belli başlılarılar; vurma ya da tükürme gibi fiziksel saldırlar; el hareketleri ya da yüz ifadeleri gibi jestsel saldırılar ve küfürler ya da tehditler gibi sözel saldırılar olarak üç grupta toplanabilir.

Doğru cevap D'dir.

Sayfa 133

Okulöncesi öğretmenleri, aşırı hareketlilikle başa çıkmak için şu önerilerden yararlanabilirler:

Doğru cevap A'dır.

Sayfa 137

Doğru cevap B'dir.

Sayfa 138

Duygu Çarkı oyunu sırasında her çocuk sırayla kolu çevirerek kendisine çıkan duyguyu en son hangi olayda yaşadığını anlatır. Çocuğun anlattığı duygu, öfke ya da üzüntü gibi olumsuz bir duyguysa o duyguya eşlik eden davranışların neler olduğuna ve bir dahaki sefere o duygunun daha olumlu şekilde dışa vurulabilmesi için neler yapılabileceğine ilişkin olarak öğretmen çocuğu yönlendirir. Çocuğun anlattığı duygu, sevinç ya da onur gibi olumlu bir duyguysa bu duyguya eşlik eden davranışların neler olduğu ve başkalarıyla bu olumlu duygunun nasıl paylaşılabileceğine ilişkin de yönlendirmeler yapılır. Ayrıca aynı konuda söz almak isteyen başka çocuklar olması durumunda, onların da deneyim ve görüşlerini grupla paylaşmalarına olanak tanınır.

Doğru cevap C'dir.

Sayfa 139

Uygun Davranışları Artırma

Çocukta artırılmak istenen davranışların neler olduğunun belirlenmesi, bu davranışları artırmanın ilk adımıdır. Bu davranışlar belirlendikten sonra, önem sırasına dizilmelidir. Listenin en başlarında yer alan davranışlar, gözlenebilir ve ölçülebilir şekilde tanımlanmalıdır.

Doğru cevap A'dır.

Sayfa 139

Olumlu davranışsal destek, geleneksel davranış yönetiminin bir uyarlaması olup sorunlu davranışların işlevlerini belirleyip değiştirerek davranış sorunlarını azaltmayı, bunların yerine ise uygun alternatif davranışlar kazandırmayı hedefleyen disiplindir.

Doğru cevap E'dir.

Sayfa 139

Olumlu davranışsal destek yaklaşımına göre sorunlu davranışların işlevleri dört grupta toplanmaktadır:

Doğru cevap D'dir.

Sayfa 139-140