OTEL YÖNETİMİ - Deneme Sınavı - 14

Klasik yönetim düşüncesinin ikinci yaklaşımı, öncülüğünü Henri Fayol’un yaptığı Yönetim Süreci Yaklaşımı’dır. Fayol, organizasyonun tamamını ele alarak iyi bir organizasyon dizaynı ve yönetiminin ilkelerini araştırmıştır (Koçel 2001). Bu yak- laşım, Bilimsel Yönetim Yaklaşımı’ndan farklı olarak, üretimi arttırmaktan çok, yönetim sürecine odaklanmıştır

Taylor ve Gilbreth tarafından geliştirilen hareket ve zaman etütleri ilk kez 1948 yılında Sherman Oteli’nde Purdue Üniversitesi’nin araştırmacıları tarafından uygulanmıştır.

Weber’in bürokrasi yaklaşımının genel ilkeleri aşağıdaki şekilde sıralanabilir (Yozgat 1989; Dessler 1998; Daft 2003; Alpugan ve diğerleri 1995; Bolat ve diğerleri 2008; Genç 2007; Baransel 1993):

Örgütte, her çalışanın sorumluluklarının açıkça saptandığı bir işbölümü anlayışı egemen olmalıdır. Diğer bir ifadeyle fonksiyonel uzmanlaşmaya dayalı işbölümü oluşturulmalıdır. Ayrıca, görevlerin yerine getirilmesi için her görevliye yetki verilmesi zorunludur.

Yetki ve sorumlulukların belirli bir hiyerarşik anlayışa, yani kumanda zin- cirine uyumlu olarak tanımlanması gerekmektedir. Bu yetki ve sorumlu- luklar kişisel değil, biçimseldir.

Çalışanların yürüttüğü görevlere ilişkin olarak, yetki ve sorumlulukları kapsayan bir kurallar sistemi oluşturulmalıdır.

Belirli görevlere getirilecek kişiler staj ve eğitim görmeli, bu görev için ge- rekli teknik yeteneklere sahip olmalıdır.

En üst düzeydeki yönetici dışında yetki sahibi kılınacak kişiler seçimle de- ğil, atamayla işbaşına gelmelidir.

Yöneticiler sabit aylık ücretlerle çalışmalıdır.

Yöneticiler yönettikleri örgütün sahibi olmamalıdır.

Örgütün bağımsızlığının korunması için, örgütsel kaynaklar denetimden

uzak tutulmalıdır.

Örgütteki ilişkiler gayri şahsi olmalı ve haberleşme yazılı olarak yürütülme-

lidir. Haberleşmede kullanılan belgeler korunmalıdır.

Davranışsal yaklaşım, işletmede çalışan “insan” unsurunu anlamak ve onun yeteneklerinden yararlanabilmek için işletmedeki mevcut koşulları incelemeyi amaçlamıştır.

Modern yönetim düşünceleri içerisinde yer alan sistem yaklaşımı, klasik ve neoklasik yönetim düşüncelerindeki genel kabul gören ilkeleri kullanarak, yöne- timde yeni bir anlayışı getiren bir düşünce yapısını ifade etmektedir. Örgütlerin çevreleri ile ilişkileri olan açık birer sistem olduklarını ve çevredeki değişimlere göre değişikliklerin gerçekleşmesi ile başarının sağlanacağını ortaya koyması bu yaklaşımın yönetim alanındaki en önemli katkısıdır.

Durumsallık yaklaşımına göre her zaman, her yerde geçerli bir örgüt yapısı yok- tur, örgütlerle ilgili her şey koşullara bağlıdır (Can 1997). Bu yaklaşıma göre bir örgütü etkileyen içsel ve dışsal çok sayıda faktör vardır. Örgüt yönetiminde et- kinliği sağlamak içsel ve dışsal koşullar arasında uygun bir birleşim sağlamaya bağlıdır (Koçel 2001).

Yönetim ve organizasyon konularını postmodern yö- netim düşüncesi ile ele alan ve otel işletmelerinde uygulama kolaylığı olan teknikler arasında şunlar yer alır:

Çatışma yönetimi,
• Dış kaynaklardan yararlanma,
• Ekip çalışması,
• Farklı kültürlerin yönetimi,
• Kıyaslama,
• Kriz yönetimi,
• Küçülme,
• Müşteri ilişkileri yönetimi,
• Öğrenen organizasyonlar,
• Öğrenilmiş ihtiyaçlar hiyerarşisi yaklaşımı, • Personeli güçlendirme,
• Stres yönetimi,
• Tam zamanında üretim,
• Toplam kalite yönetimi,
• Yalın organizasyonlar,
• Yenilik yönetimi,
• Zaman yönetimi.

Yönetim olgusunun tarihte ortaya çıkmasındaki en temel nedenin insanların başka insanlarla bir arada olmasıdır. İnsanlar toplu halde yaşamaya başlayınca, yaşamı sürdürebilmek için ne yapılacak, nasıl yapılacak gibi soruların sonucunda topluluk üyeleri aralarında iş bölümü ve görev dağılımı ihtiyacı ortaya çıkmış ve genellikle deneyimli, yaşlı veya bilgiden gelen gücüyle topluluğun önderleri ne yapılacağı konusunda yön vermeye başlamıştır. Bu nedenle, öncelikle toplu yaşamın düzene girmesi ihtiyacının ilk olarak yönetim olgusunu doğurduğu söylenebilir.

Endüstri Devrimi sonrasında, insanlar ilk kez büyük üretim alanlarında ve çok sayıda kişinin bir araya gelmesiyle çalışmaya başladılar. Uzun süre boyunca verimsiz ve dağınık iş yapma, yönetici ve çalışan ayrımının tam olmaması gibi bir karmaşıklık söz konusuydu. Klasik yönetim anlayışı aslında işlerin daha verimli ve etkili şekilde belli bir düzen içinde yapılması, bunun için yönetimin ayrı bir uzmanlık alanı olarak kabul edilmesi ihtiyacından doğmuştur. Verilen ifadelerden diğerleri doğrudan yönetim ihtiyacının başlıca nedenleriyken, uzun çalışma saatlerinin azalmasının etkili olduğu söylenemez.

Taylor ile başlayan bilimsel yönetim anlayışı veya klasik yönetim daha çok teknik konulara odaklıdır. İşbölümü ve uzmanlaşma, verimliliğin artışı gibi konular önceliklidir. Bilimsel yönetim ilklerini uygulayan işletmelerin gördüğü ilk sonuçlar verimliliğin hızla artması olmuştur.

Klasik Yönetim'in bir başka ismi Henri Fayol'dur. Fayol, Yönetim Süreci yaklaşımı içinde, örgütün tamamını ele almış ve iyi bir örgüt yapısını oluşturan faaliyetleri analitik olarak incelemiştir. Bu şekilde iyi bir örgüt yapısı oluşturmaya, ana faaliyet gruplarını belirlemeye dikkat çekmiştir.

Verilen örnekte, yöneticiye veya lidere hayranlık, saygı ve sevgiyle bağlılık kurulması karizmatik yetkiye örnektir. Bu yetkiye sahip yönetici çalışanları daha kolay motive edebilir.

Neoklasik Yönetim anlayışının temelinde, insan faktörünün öneminin fark edilmesi vardır. Klasik yönetim insani bir makine gibi görürken, insanlar arası ilişki ve yapının gücünün, tüm klasik ilkelerden daha etkili olduğu özellikle Hawthorne araştırmalarında görülmüştür.

1900'lü yılların başından itibaren, yönetim ve organizasyon araştırmacıları en iyi yönetim ve örgüt teorilerini geliştirmeye odaklanmışlardır. Ancak özellikle dünyadaki hızlı gelişmeler, teknolojinin ilerlemesi bir işletmede iyi sonuç veren bir yaklaşımın başka işletmede olumsuz sonuçlanmasına neden olabilmiştir. Bu nedenle, farklı bölge, kültür, büyüklük, tür, sektör, insan kaynakları nitelikleri gibi bazı iç ve dış çevre koşulları açısından farklı özellikler gösteren işletmeler için en iyi çözümün bu koşulları analiz ederek (durumsal) uygun yaklaşımın belirlenmesi önerilmiştir.

Postmodern yaklaşımı farklı disiplinlere göre farklı açıdan yaklaşmak mümkündür. Ekonomik yaşamda, özellikle, II. Dünya Savaşı'ndan sonraki dönemde yaşanan yeni gelişmelerle birlikte küreselleşme eğilimlerinin başlaması, teknolojik gelişmeler, rekabetin artması, yeni pazar arayışları, insan hakları ve özgürlüklerinde yeni gelişmeler, insanların yaşam kalitesinin artması, bilgiye erişimin yaygınlaşması gibi çeşitli gelişmeler postmodern anlayışı getiren başlıca unsurlardır. Üretim hacminin artması esas olarak Endüstri Devriminin seri üretim anlayışı ile gerçekleşen bir konudur. Postmodern dönemde, zaten artmış olan üretim hacminde farklılaştırma ve kaliteye odaklanma söz konusudur.

Otel işletmelerinde yürütülen faaliyetler niteliği gereği birbirine bağlıdır. Faaliyetlerin 7/24 esasında devam etmesi, çalışanlar arasında iyi bir işbirliği ve iletişim ihtiyacı için iyi bir ekip yönetimi anlayışı başarılı sonuçlar vermektedir.

Yasal çevre ile de çevre koruma yasaları, dış ticareti teşvik eden/kısıtlayan yasalar, yabancı sermayeyi teşvik etme/yasaklama yönündeki yasalar, vergi kanunlarında yapılacak değişiklikler, hizmet sektörüne sağlanacak yatırım ve teşvik düzenleme- leri ve çalışanların hakları konusunda yapılan yasal düzenlemeler vb. örnek gös- terilebilir (Ülgen ve Mirze 2007; Dinçer ve Fidan 2009). Örneğin, turistik mal ve hizmetlerden alınan vergi oranlarının azaltılması/artırılması otel işletmelerinin yeni yatırımlara yönelme konusundaki kararlarını olumlu ya da olumsuz etki- leyebilir; çalışma saatlerinin kısaltılması konusundaki İş Kanunu düzenlemeleri, vardiya sayısının artırılmasına yol açabilir veya iş yeri güvenliği konusunda geti- rilen yeni yükümlülükler otel yönetimlerini yeni bir güvenlik donatımı yapmaya ve güvenlik eğitimlerine ağırlık vermeye zorlayabilir.

Genel (makro) çevre unsurları, otel işletmesinin gerçek anlamda dış çevresini oluşturan, yönetsel etkileri çoğunlukla zamana bağlı ve dolaylı olarak ortaya çı- kan unsurlardır. Aynı zamanda bunlar, otel yöneticilerinin kontrolü dışında gelişen, etkileyemedikleri, ancak örgütün gelişimi ve başarısı üzerinde önemli etkileri olan, ekonomik, politik ve yasal, sosyo-kültürel, demografik, teknolojik ve doğal unsurlardır.

Yakın (iş/görev çevresi) çevre ise otel işletmesine daha yakın olan, kısa ve uzun dönemli faaliyetlerinde onu doğrudan etkileyen ve ondan doğrudan etkilenen -karşılıklı etkileşim içinde olunan- çevre unsurlarını kapsar (Costa 2008; Daft 2008; Eren ve Timur 2008). Bunlar; rakipler, müşteriler, tedarikçiler ve pazarda meydana gelen belirli oluşum veya değişimler, olarak açıklanabilir. Örneğin, bir otelin bulunduğu bölgede büyük bir uluslararası otel zincirinin açılması, daimi müşterilerin tatil tercihlerindeki değişiklikler ya da turistik tesislere yapılan vergi indirimleri gibi unsurları, otel yöneticilerinin dikkate alması gereklidir.

Ülkemizdeki tüm işletmeler için olduğu gibi otel işletmeleri açısından da son yıllarda giderek daha etkili olan bazı sosyo-kültürel unsurlar, kent atmosferi ve çevresi, çalışmaya/işe karşı olan tutumlar, ahlaki yargılar ve normlar, cinsiyet rol- leri, boş zaman geçirme alışkanlıkları, emeklilik davranışları, yabancı uluslardan veya kültürlerden insanlara karşı olan tutum, eğlence anlayışındaki değişim, ter- cih ve zevklerdeki bölgesel farklılıklar, sağlıklı beslenme ve düzenli spor yapma alışkanlığının artması, özel ilgi gruplarının varlığı ve artışı vb. örnek olarak sıra- lanabilir

11 Eylül 2001’de New York’taki Dünya Ticaret Merkezi’ne uçaklarla yapılan terörist saldırı, tüm dünyayı etkisi altına almış olup; turistlerin gezi planlarını büyük ölçüde iptal etmelerine veya ertelemelerine yol açmıştır. Bu çerçevede ülkemizde de 2001 yılı 11 Eylül’ünden önce yapılan çok sayıda rezer- vasyon iptal edilerek otel işletmelerinin güç duruma düşmesine neden olmuştur.