OSMANLIDA İSKAN VE GÖÇ - Deneme Sınavı - 8

1919’dan itibaren Yunan idaresi, Ortodoks Kilisesi ile işbirliği içinde Batı Anadolu’ya gelen Yunanlıları öç almaya ve bölgeye yerleştirilen göçmenleri kovmaya yönlendirir. Tonybee’nin belirttiğine göre, Türklerin o yıl ektiği ürünlere ve tarlalara Rumların olduğu iddiası ile el konur. Venizelos’un hedefi de Anadolu’daki Yunan varlığını kalıcı kılmak amacıyla, işgal döneminde en az 300 bin Yunan’ı Anadolu’ya göçürmek ve Menderes ovasına yerleştirmekti. Doğru cevap E'dir.

Türk kuvvetleri İstanbul’a yaklaştıkça Rumlar İstanbul’dan firar etmeye başladılar. Fener Patrikhanesi Rumları göç fikrinden caydırmak için her türlü yola başvuruyor, Yunan konsoloshanesi de sadece sabıkalı Rumlara göç vesikası veriyordu. İstanbul’daki Ermeniler de Bulgaristan ve Mısır pasaportu ile ülkeyi terk etmeye çalışıyorlardı.

1792 yılında imzalanmıştır. Doğru cevap C'dir.

Babıâli öncelikle Katolik Ermenilerin, daha sonra da asayişi bozan ve mesele çıkartan Rumların tespit edilerek şehirden uzaklaştırılmalarını kararlaştırdı. Babıâli’nin tanzim ettiği deftere göre yaklaşık 2.800 kişi Ankara, Akdeniz Adaları, Bandırma ve sair yerlere sürgün edilecekti. Karar Mart 1828’de tatbik edilmeye başlandı. Sürgün edilenlerin geri dönüş umudunu kırmak için gayrimenkullerinin satılması planlandı. 4 Nisan 1828’de Rusya’ya savaş ilan edilince sürgün işi acilen bitirilmeye çalışıldı. Sürgün uygulamalarına Avusturya ve Fransa şiddetli tepki gösterir. Özellikle Fransa’nın baskısı üzerine bunalan Osmanlı sürgün edilenlerden zararsız olanların ocaklarına iadesine, mücrim ve müfsitlerin ise sürgün hayatına devam etmelerine karar verir. Doğru cevap D'dir.

Ermenilerin Beyazıd, Pasin, Bitlis, Muş ve Hınıs’tan Erivan ve Tiflis’e nüfus göçü gerçekleşmiştir. Şüphesiz bu göçün asıl sebebi topluma göç etmeleri hususunda baskı yapan Erzurum Ermeni karabaşısı, patrikhane çalışanları ve Rus Generali Pankratyev’in teşvik ve tahrikleriydi. Doğru cevap E'dir.

Türk arşiv kayıtlarına göre, 1913’te Arjantin’deki Osmanlı vatandaşlarının sayısı yaklaşık 100 bini bulmuştu. Birinci Dünya Savaşı ve sonrasında da söz konusu göçün devam ettiği anlaşılmaktadır. Netice itibarıyla Arjantin’deki Osmanlı kolonisinin nüfusu 180 bini buldu. Doğru cevap B'dir.

Sosyologlar göçleri meydana geliş gerekçesi, güzergâhı, yönü ve katılan insan sayısını dikkate alarak tasnif etmişlerdir.

Zorunlu göçleri de kendi içinde gruplandırmak mümkündür. Bu tür göçlerin bir kısmında göç kararını doğrudan merkezi otorite verir. Burada birey edilgen bir durumdadır. Mübadele, sürgün, nefy, tagrib, tebid, tenkil, tehcir uygulamasına tabi tutulanlar bu gruba girerler. Aslında burada da mübadeleye tabi tutulanı diğerlerinden ayır-mak gerekmektedir. Zira sürgün, nefy, tagrib, tebid, tenkil ve tehcir uygulaması-na tabi tutulanlar merkezi otorite tarafından herhangi bir şeyle suçlanmaktadır. Mübadil böyle bir suçlamanın da muhatabı değildir. Sadece kimliğinden dolayı bulunduğu mekânı terk etmesi kendisine dikte ettirilmiştir. Muhaceret, mültecilik, sığınmacılık ve doğal afetlere bağlı göçler de zorunlu göç kapsamına dahil edilmek-tedir. Burada zorunluluğa karar veren göç edenin kendisidir. Yani göçmen, mülteci, sığınmacı, depremzede ve harikzede meskûn olduğu bölgede yaşamak için gerekli asgarî şartların kalktığına hükmederek mekânı değiştirmektedir.

Göç kültür değişmelerinin de ana nedenidir. Göç hem göçmeni, hem de yerli halkı değiştirir, yerli-göçmen kaynaşması gerçekleşir. Bu kaynaşmanın gerçekleş-mesinde mevcut otoritenin izlediği nüfus politikası etkilidir. Göçlerin en büyük etkisi kişiseldir. Göç kişinin her alanda bilinçlenmesini sağlar.

Balkanlardan Anadolu’ya yönelik göçlerin sebeplerini bu bölgede ulus devlet kurma projelerinin geliştirilmesi ve tatbik edilmesi oluşturmaktadır. Ulus devlet sınırları belirli toprak parçasında yasal güç kullanma hakkına sahip, halkı türdeşleş-tirecek ortak kültür, simge ve değerler oluşturmayı amaçlayan devlet tarzıdır.

Batı’da ortaya çıkan ve gelişen ulus devletler dış politika adına mevcut askerî imparatorlukları parçalayıp yerine ulus devletlerin kurulmasını plânlamışlardı. Bu plânların gerçekleşmesi adına geliştirdikleri projelerden belki de en önemlisi şark politikasıdır. Şark meselesi olarak tanımlanan bu politikanın temel ilgi alanı Osmanlı coğrafyasıdır. Projenin gerçekleşmesi halinde Balkan Hıristiyan toplu-lukları ayrı devletler şeklinde ortaya çıkarlarsa, bölgede Osmanlı siyasî otoritesi sona erer, Batı’nın siyasî ve ekonomik desteğine muhtaç yeni pazarlar oluşur, bel-ki de Katolik ve Protestan dünyası karşısında Ortodoks kilisesi milliyet esasında parçalanmış olurdu.

İkinci aşamada sınırları belirlenen topraklar üzerinde yaşayan toplulukları ulusa dönüştürme harekâtı başlatılır. Sınırları çizilen bölgede yaşayan imparator-luk tebaasını ulusa dönüştürmek için her şeyden önce devlete adını verecek etnik çekirdek seçilir. Sonraki aşamada hedef toplum diğer unsurlardan uzaklaştırılma-ya çalışılır. Bunun için de ötekileştirme yöntemine başvurulur. Öteki kavramına dayanılarak oluşturulan akımların başında ırkçılık, soykırım, etnik merkezcilik, tek kültürcülük ve ecnebi düşmanlığı gelir.

Kırım Savaşı’nı müteakip kitlesel göçlerle karşı karşıya kalınınca özgün iskân projeleri planlamak, belirlenen ilkeler çerçevesinde göçmenleri iskân etmek ve sorunlarını gidermek amacıyla hususî bir teşkilatın oluşturulması kararlaştırıldı. Bu karar çerçevesinde 5 Ocak 1860 tarihinde Muhacirin Komisyonu kuruldu. Kitlesel göçler 1875 yılı itibarıyla sona erince Muhacirin Komisyonu lağvedildi ve münferit tarzda gelen göçmenlerin yerleştirilmesi ve sorunlarının çözülmesi Zaptiye Nezaretine bağlı bir heyete havale edildi.

93 Harbi’nde yine kitlesel boyutta bir göç sorunuyla karşı karşıya kalınınca Şehremanetinin bünyesinde göçmen sorunlarına çözüm bulmak ve iskânla ilgili projeler üretmek üzere İdare-i Umumiye-i Muhacirin Komisyonu oluşturuldu.

Göçmen idaresi göçmenlerin iskân mahallerini belirlemek ve sorunsuz bir şekilde yerleşmesini temin etmek amacıyla taşraya iskân memurları ve müfettişleri gönderdi. Bu memurların başkanlığında Vilayet İdare-i Muhacirin Komisyonları kuruldu. Komisyonların göçmen çıkarılan iskelelerde ve göçmen sevk edilen sancak ve kazalarda birer şubesi bulunmaktaydı. Vilayet, sancak ve kaza merkezlerindeki komisyon ve şubeleri yardıma muhtaç göçmenlerin yevmiyelerini dağıtmak, iskân işlerini yürütmek, arazi anlaşmazlıklarını çözümlemek, göçmen evlerinin inşaat işlerini yürütmekten sorumluydu.

Babıâli savaş döneminde mültecileri geçici iskân bölgesi ilan ettiği şehir ve kasaba
larda iskâna elverişli yerlere yerleştirecektir. Kırım göçmenleri için Varna, İstan
bul, Samsun; Kafkas göçmenleri için de Trabzon, Samsun ve İstanbul geçici iskân
bölgesi olarak kullanılmıştır. Rumeli’den gelenler için Üsküp, Selanik ve Edirne
hemen hemen her dönemde geçici iskân sahasıdır. Başkent İstanbul ise hemen her göç furyasında sığınılan ve geçici iskân sahası ilan edilen bir şehirdir.

Göçmenlerin iaşelerini ve sair ihtiyaçlarını karşılamak üzere değişik kurum ve kuruluşlar yardım komisyonları kurmuşlardır. 93 göçmenlerinin yararına olmak üzere mebuslar tarafından Muhacirine Muavenet Cemiyeti, İkinci Abdülhamid’in himayesinde İane-i Muhacirin Encümeni, ayanların teşebbüsleri ile Muhacirin İane Komisyonu, İstanbul’daki misyon şeflerinin önayak olmasıyla Milletlerarası Muhacirlere Yardım Komitesi, Baronne Bourdett Coutts tarafından Sermaye-i Şefkat-i Osmaniye ve Stafford Housse Komitesi isimli yardım cemiyetleri kurulmuştur.

Kendisine gayrimenkul tahsis edilen kişi başka bir yere gitmesi halinde bir daha arazi alamayacaktı. Tahsis edilen arazi tahsis tarihinden itibaren on yıl süreyle bir başkasına intikal ve devredilemeyecekti.

Arazi Tahsisi, Konut Yardımı, Zirai Yardım, Vergi Muafiyeti, Askerlik Muafiyeti ve Eğitim Sorunu konularında yardımlar yapılmıştır.

Göçmen iskânına açılan miri çiftlikler en verimli toprakları ve bol kaynakları içine almaktaydı. Bu alanların emek gücü açığı dolayısıyla mera olarak değerlendirilmesi hayvancılığın gelişmesini sağlarken tarla kültürüsahasının giderek daralması sonucunu doğurmaktaydı. Öte yandan çorak, kıraç, bataklık sahaya yerleştirilenler zamanla söz konusu alanları bayındır bir hale getirmişlerdi. Bu ise tarım üretiminin artmasına vesile olmuştur. Netice itibarıyla Anadolu’nun ekonomik özelliği hayvancılıktan ziraate dönüşmüştür. Göçmenler yeni kültür bitkilerini ve yeni metodları tecrübe ederek Anadolu’nun ürün çeşitini ve mıktarını arttırdılar. Her şeyden önce Balkanlardan gelen göçmenler yeni teknolojinin kullanılmasına daha yatkın bir durumdaydılar.