OSMANLIDA İSKAN VE GÖÇ - Deneme Sınavı - 6

18. yüzyılda güvenliği zedeleyen ve yeni göçlere zemin hazırlayan unsurların başında kapısız levendlerin eşkıyalık hareketleri gelir.

1839- 1853 yılları arası 35- 40 bin kişi iskân edildi. Ancak Kırım Savaşı esnasında Toroslardaki bazı konar - göçer unsurlar asker ve vergi konusunda problem çıkarmışlar, bunun üzerine 1865’de Fırka-i Islahiye teşkil olunarak Maraş ve Elbistan arasındaki aşiretlerin iskân edilmeleri sağlanmıştır.

Nihayet İbrahim Paşa, Mora’nın büyük bir kısmında Türk hâkimiyetini tekrar tesis etti. Ancak Rusya, İngiltere ve Fransa 4 Nisan 1826 Petersburg Protokolü ve 6 Temmuz 1827 Londra Antlaşması’yla
bağımsız Yunanistan devletinin kurulmasına, Türklerle Rumların birbirlerinden ayrılmalarına karar verdiler. Buna göre, Türkler Yunanistan’dan çıkartılacak ve malları Yunanlılar tarafından satın alınacaktı.

Fransa, 1848’de Cezayir’i ilhak ettiğini ilan etti ve ülkenin idaresini geniş yetkilerle donattığı genel valiye verdi.

Avrupa devletlerinin diplomatik desteğine sahip olan Balkan devletleri Trablusgarp Savaşı’ndan da faydalanarak 30 Eylül 1912’de seferberlik ilan ettiler. Bir hafta sonra da Karadağ Osmanlı Devleti’ne savaş açtı. Yunanistan, Sırbistan ve Bulgaristan Karadağ’ın müttefiki olarak 17-18 Ekim 1912’de savaşa dahil oldular.

Kırım Savaşı’nı müteakip kitlesel göçlerle karşı karşıya kalınınca özgün iskân projeleri planlamak, belirlenen ilkeler çerçevesinde göçmenleri iskân etmek ve sorunlarını gidermek amacıyla hususî bir teşkilatın oluşturulması kararlaştırıldı. Bu karar çerçevesinde 5 Ocak 1860 tarihinde Muhacirin Komisyonu kuruldu. Kitlesel göçler 1875 yılı itibarıyla sona erince Muhacirin Komisyonu lağvedildi ve münferit tarzda gelen göçmenlerin yerleştirilmesi ve sorunlarının çözülmesi Zaptiye Nezaretine bağlı bir heyete havale edildi.

Osmanlı coğrafyasına yönelik göçler savaş ve savaş sonrası olmak üzere iki gruba
ayrılabilir.

İskân ekonomik ve sosyal açıdan tarımsal iskân ve şehirsel iskân olmak üzere
iki ayrı şekilde gerçekleştirilmektedir. Tarımsal iskân ile yerleştirilecek ailelere,
konut, işletme binası ve tarım arazisi verilir. Ayrıca işletme ve donatım kredileri
ile desteklenerek aileler üretken hale getirilir. Şehirsel iskânda ise aileye konut,
işletme ve donatım kredisi verilir.

Arazi Tahsisi, Konut Yardımı, Zirai Yardım, Vergi Muafiyeti, Askerlik Muafiyeti, Eğitim Sorunu

Göçler neticesinde Balkanlarda kurulan ulus devletlerin sınırları içerisindeki Türk ve Müslüman nüfus bir hayli azalmıştır.

93 Harbi’nde yine kitlesel boyutta bir göç sorunuyla karşı karşıya kalınınca
Şehremanetinin bünyesinde göçmen sorunlarına çözüm bulmak ve iskânla ilgili projeler üretmek üzere İdare-i Umumiye-i Muhacirin Komisyonu oluşturuldu. Komisyon malî işler, iskân işleri ve sevk şubelerinden oluşacaktı.

93 Muhaceretinin yoğun olarak yaşandığı dönemlerde göçmen işlerini daha
iyi çözümlemek amacıyla Yıldız Sarayı merkez olmak üzere II. Abdülhamid’in
Osmanlı Devleti’nin Göç ve İskân Politikaları 142 Osmanlı’da İskân ve Göç
başkanlığında Umum Muhacirin Komisyonu kurulmuştu.

Babıâli bu dönemde mültecileri geçici iskân bölgesi ilan ettiği şehir ve kasabalarda iskâna elverişli yerlere yerleştirecektir. Kırım göçmenleri için Varna, İstanbul, Samsun; Kafkas göçmenleri için de Trabzon, Samsun ve İstanbul geçici iskân bölgesi olarak kullanılmıştır. Rumeli’den gelenler için Üsküp, Selanik ve Edirne hemen hemen her dönemde geçici iskân sahasıdır. Başkent İstanbul ise hemen her göç furyasında sığınılan ve geçici iskân sahası ilan edilen bir şehirdir.

30 Mayıs 1913 Londra Barış Andlaşması ile Osmanlı Devleti ada üzerindeki bütün egemenlik ve hâkimiyet haklarından vazgeçti.

1783 sonrasında kitle göçü mahiyetindeki ilk dalga 1792-1793 yıllarında gerçekleşti. Bunu 1802-1803, 1812-1813 ve 1830’lu yıllardaki dalgalar takip etti.

Daimi iskâna tabi tutulanlar aşiret mensupları ve göçmenler olmak üzere iki grupta toplanabilir.

Daimî iskân bölgeleri tespit edilirken göçmenlerin iklimine uyum sağlayabilecekleri tarıma elverişli su, mera ve orman bulunan iskân mahallerine gönderilmesi ilke olarak kararlaştırıldı.

Nogaylar 1859’da Osmanlı coğrafyasına yönelik büyük bir göç hareketini başlattılar. Kıpçak bozkırları bu göçle hemen hemen tamamen boşaldı.

I. 93 Savaşı
II. Kırım Savaşı
IV. Birinci Dünya Savaşı
V. 1897 Osmanlı- Yunan Savaşı yer aldıkları bölge ve nüfus yoğunluğu nedeniyle kitlesel göçler yaşanmıştır.

Göç taleplerini değerlendirmek üzere kurulan komisyon, ev ve barklarını kaybeden ve bulundukları bölgelerde can ve mal güvenliği kalmayanları aileleriyle birlikte gelmeleri şartıyla Osmanlı topraklarına kabul edilmesini kararlaştırdı.