OSMANLIDA İSKAN VE GÖÇ - Deneme Sınavı - 11

Öteki kavramına dayanılarak oluşturulan akımların başında ırkçılık, soyk›r›m, etnik merkezcilik, tek kültürcülük ve ecnebi düşmanlığı gelir. Doğru Yanıt (E) şıkkıdır.

Kuzey Afrika’da halkı Müslüman olan Osmanl› vilâyetleri bulunmaktayd›. Avrupa devletleri aralar›nda vard›klar› uzlaşma çerçevesinde buralar› do¤rudan işgal ettiler. Netice itibarıyla, buralarda millî devletler kurmay› düşünmediler. Bu bölgelerden de Türk hâkimiyetindeki topraklara göçler oldu. Bu göçlerin, K›r›m, Kafkas ve Balkanlardaki kadar kitlesel bir boyut kazanmamas›n›n temel sebebi burada az›nl›¤a dayal› bir devletin kurulma plânlar›n›n yap›lmamas›d›r. Bu nedenle sorunun yanıtı (D) şıkkıdır.

İtilaf devletleri İstanbul’a gelen Beyaz Ordu birliklerini Milli Mücadele’ye karşı kullanmayı arzu etmişlerdi. Başta General Vrangel olmak üzere Beyaz Ordu’ya mensup subaylar bu görüşe destek vermeyince İtilaf devletlerinin arzuları gerçekleşmedi. Bu nedenle sorunun yanıtı (D) şıkkıdır.

Birinci Dünya Savaşı öncesi Osmanlı vatandaşı Ermenilerin toplam nüfusu kaynaklara göre 1.300.000 ile 1.500.000 arasında değişmekteydi. Bu nedenle sorunun yanıtı (E) şıkkıdır.

Osmanlı Devleti, nüfusunun ve vergi gelirlerinin azalacağı, fakir göçmenlerin yurt dışında Osmanlı’nın saygınlığını sarsacağı ve ABD pasaportuyla Ermenilerin geri döneceği endişesiyle Amerika’ya yönelik göç hareketini yasakladı. Bu nedenle sorunun yanıtı (E) şıkkıdır.

1848’de Macarlar Kossuth’un liderliğinde Avusturya’dan idarî muhtariyet talep ettiler. Bu talep ve sonrasında gelişen olaylar sonucu 5 Ocak 1849’da Avusturya kuvvetleri Macaristan’ın merkezini işgal etti. Ancak kısa süre sonra Macar kuvvetleri imparatorluk kuvvetlerine üstün geldi ve 15 Nisan 1849’da Kossuth liderli¤inde Macar bağımsızlığı ilan edildi. Bu nedenle sorunun yanıtı (D) şıkkıdır.

15 Nisan 1849’da Kossuth liderliğinde Macar bağıms›zl›¤› ilan edildi. Avusturya Rusya’dan askerî yardım talep etti. Macaristan’daki gelişmeleri kendi aleyhine gören Rusya Avusturya’ya yardım etti. Bu nedenle sorunun yanıtı (E) şıkkıdır.

Babıâli’nin mültecileri iade etmeme politikasındaki kararlı tutumu ve Avrupa kamuoyunda oluşan olumlu hava, Rusya ve Avusturya’yı geri adım atmaya zorlamıştır. Uluslararası konjoktürün aleyhine döndüğünü gören Avusturya ve Rusya tavırlarını ve mülteci politikalarını yumuşatma ihtiyacı duyacaklardır. Bu ise Babıâli için diplomatik bir başar olarak alg›lanacaktır.

Göçe karar verene göre göçler serbest göçler ve zorunlu göçler olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Gönüllü göçler olarak da tanımlanabilen serbest göçlerde göçmen gideceği yeri, zamanı ve şartlar› kendisi tayin etmektedir. Bu nedenle sorunun yanıtı (E) şıkkıdır.

Osmanlı Devletinin kuruluşundan Tanzimat Dönemine kadar, İskân politikasının hedefi bir taraftan göçmenleri iskân etmek , diğer taraftan asayişin temini, vergilerin arttırılması ve usulüne uygun bir şekilde toplanması, orduya alınacak asker sayısının yeterli hale getirilmesiydi.

Aşiret mensuplarının iskana tabi tutulmasının nedenleri; göçmenleri iskân etmek di¤er taraftan asayiflin temini, vergilerin artt›r›lmas› ve usulüne uygun bir şekilde toplanması, orduya alınacak asker sayısının yeterli hale getirilmesiydi. Aşiretlerin yerleşik hale gelmesini isteyen resmi makamlardır. Sorunun yanıt (E) şıkkıdır.

Rus -Ermeni işbirliği sonucu Türk halkına karşı baskı, zulm ve katliam başlatıldı. Bu olayları önlemek ad›na al›nan tedbirler soruna çözüm olmayınca 27 Mayıs 1915’de Vakt-ı seferde icraat-i hükümete karşı gelenler için cihet-i askeriyece ittihaz olunacak tedabir hakk›nda kanun-ı muvakkat çıkarıldı. Sorunun yanıtı (B) şıkkıdır.

göç kervanına Müslümanlar, Rumlar, Suriyeliler ve Ermeniler katıldılar. Ermeni gençleri, küçük esnaf, zanaatkâr ve köylü Ermeni grupları Amerikalı misyonerlerin faaliyetleri sonucu göç kervanına katıldılar. Sorunun Yanıtı (E) şıkkıdır.

Rusların kitlesel boyutta ilticası ise Bolşevik ihtilali sonrası Kızıl Ordu’nun Beyaz Ordu (Gönüllü Ordu)’yu mağlup etmesiyle gerçekleşmiştir. Bu nedenle Kızıl ordu göçü yaşanmamıştır.

1789, 1830 ve 1848 ihtilalleri Avrupa’yı siyasi ve sosyal yapı açısından yeniden şekillendirdi.1848’de Macarlar Kossuth’un liderliğinde Avusturya’dan idarî muhtariyet talep ettiler. Bu talep ve sonrasında gelişen olaylar sonucu 5 Ocak 1849’da Avusturya kuvvetleri Macaristan’ın merkezini işgal etti.Başta Kossuth olmak üzere yüksek rütbeli asker, sivil birçok ihtilal lideri çareyi Osmanlı topraklarına ilticada buldu. Eylül 1849 tarihi itibar›yla Osmanlı’ya iltica edenlerin sayısı 10 bini bulmuştu. Sorunun Yanıtı (D) şıkkıdır.

İstanbul’daki misyon şeflerinin önayak olmasıyla MilletlerarasıMuhacirlere Yardım Komitesi, Baronne Bourdett Coutts tarafından Sermaye-i Şefkat-i Osmaniye ve Stafford Housse Komitesi isimli yardım cemiyetleri kurulmuştur. Bu nedenle sorunun yanıtı (C) şıkkıdır.

Muhaceret, mültecilik, sığınmacılık ve doğal afetlere bağlı göçler de zorunlu göç kapsamına dahil edilmektedir. Burada zorunluluğa karar veren göç edenin kendisidir. Yani göçmen, mülteci, sığınmacı, depremzede ve harikzede meskûn olduğu bölgede yaşamak için gerekli asgarî şartların kalktığına hükmederek mekânı değiştirmektedir.

Gurbetçi çalışmak üzere geldiği büyük şehirde iş bulamaz ise merkezi idare tarafından asayişi bozmaya potansiyel aday olarak algılanır ve serseri lafzıyla tanımlanır. Osmanlı özellikle zaman zaman nüfus yoklamaları yapmak suretiyle taşradan gelmiş olup işsiz güçsüz olanları yani bürokratın ifadesiyle serserileri memleketlerine geri döndürmeye çalışırdı.

Osmanlı bürokratı resmi yazışmalarda karışıklığa yer vermemek için mültecileri de sınıflandırabilmiştir. Örneğin, Birinci Dünya Savaşı esnasında ocağını terk edip iç kesimlere çekilmek zorunda kalanlar Şark mültecisi şeklinde isimlendirilecektir. Bu hadiseyi tanımlamak için Trabzonlular muhacir çıkmak, Erzurumlular kaçhakaç (kaça kaç), Adanalılar kaçkaç ifadelerini kullanmışlardır. Osmanlı bürokratı yine savaş sebebiyle Millî Mücadele döneminde ocağını terk eden Güneyli veya Batı Anadolulu Türk’ü felaketzede veya harikzede şeklinde tanımlamıştır. O halde harikzede Millî Mücadele döneminde Yunan istila ve işgali sebebiyle evleri yakılıp yıkılanlar ile ocaklarını terk edip dağa çıkanlar veya daha iç bölgelere çekilenleri içermektedir. Benzer bir durumla karşı karşıya kalan Maraşlılar ise felaketzede olarak tanımlanmıştır. Muhacir ise mülteci statüsünde gelip geri dönemeyen ve Osmanlı coğrafyasında yerleşen veya her iki devletin iznini alarak barış döneminde yerleşmek kastıyla gelen kişiler için kullanılan bir terimdir.

Zorunlu göçlerin sebeplerini ise sınır bölgesinde güvenlik koridoru oluşturma siyaseti, doğal afetlere karşı halkı korumak, savaş sonrasında yeniden uyum veya savaş sonrası bir bölgenin hâkimiyet açısından el değiştirmesi şeklinde gruplandırmak mümkündür.