OSMANLIDA İSKAN VE GÖÇ - Deneme Sınavı - 13

Osmanlı Devleti’nin kuruluş ve genişleme dönemlerinde genellikle Rumeli’de feth edilen bölgelere Anadolu’dan konar-göçer teşekküller nakledilerek dışa dönük iskân politikalarının uygulandığı görülmektedir.

XVII-XVIII. yüzyıllarda konar-göçer aşiretlerin çeşitli sebeplerle harap olmuş yerlere ve boş alanlara yerleştirilmesi suretiyle içe dönük iskân politikalarının uygulandığı görülmektedir.

Osmanlı Devleti’nde reayadan sayılan ancak hayat tarzları dolayısı ile yerleşik halktan ayrılan konar-göçerler, il veya ulus adıyla büyük gruplar hâlinde yaşıyorlardı. Bir ulus küçükten büyüğe doğru sırasıyla oba, mahalle, oymak, cemaat, aşiret ve boylardan meydana gelmekteydi.

Konar-göçerler, üzerinde yaşadıkları toprağın tasarruf şekillerine göre timâr, zeamet, hâs veya evkaf reayası olabilirlerdi. Bu durum vergiler açısından bir değişiklik meydana getirmezdi. Yani vergilerini timâr reayası olanlar timâr sahibine, zeamet reayası olanlar zaime, hâs reayası olanlar hâs sahibine, evkaf reayası olanlar vakıf görevlilerine öderlerdi.

a-b-c ve d seçeneklerindeki görevlendirilmelere ek olarak; sahil bölgelerinde yaşayanlar gemi yapım malzemesi temini ve gemi yapımı ile yolların emniyeti ve tamiri, köprü yapımı ve tamiri, derbendçilik, suyolu yapımı ve tamirinde de görevlendirilmişlerdir.

Kötüye giden savaş ortamını düzeltmek ve bu manada savaşlardaki insan gücünü temin etmek amacıyla 1691 yılında Rumeli’deki Yörük grupları Evlâd-ı Fâtihân adı altında yeniden teşkilatlandırılmıştır.

Tarımla uğraşan çiftçilerin vergi mükellefiyetleri ellerindeki toprak miktarına göre, konar-göçerlerinki ise sahip oldukları koyun sayısına göre belirlenmiştir.

Osmanlı Devleti’nde sürgün metoduyla yapılan iskânlar için şehir ve kasabalarda meslek sahipleri ve esnaf zümresinden seçilmesi istenilirdi.

Köprülü Fazıl Mustafa Paşa’nın sadareti zamanında 1691 senesinde Anadolu ve Suriye topraklarında yaşayan konar-göçer teşekküllerin iskân edilmeleri kararlaştırılmıştır.

Osmanlı toplumu iki ana gruptan meydana gelmekteydi. Bunlardan ilki askerlik hizmetini yapanlar ile devletten memur statüsünde bir görev alan herkesin oluşturduğu askerî sınıftı. Diğeri ise şehirliler, köylüler ve konar-göçerlerin oluşturduğu reaya denilen vergi mükellefi gruptur.

Osmanlı Devleti’nde konar-göçerler Yörük veya Türkmen olarak adlandırılırlardı.

I.Bozulus,

II.Yeni-il,

III.Dulkadir Türkmenleri,

Yukarıdaki üç grupta Osmanlı Devleti'nde göçer gruplardandır.

Oba en küçük grup içine girmektedir.

Başında bulunduğu konar-göçer topluluğun vergilerini toplamak, inzibatı sağlamak gibi vazifeleri yerine getirenlere voyvodalar adı verilmektedir.

Yörükler 16.yüzyılda, beşer kişilik ocaklara ayrılmıştır.

I.Sahil bölgelerinde yaşayanlar gemi yapım malzemesi temini ve gemi yapımında,
II. Yolların emniyeti ve tamiri, köprü yapımı ve tamiri, derbendçilik, suyolu yapımı ve tamirinde,
III. Madenlerde,

Yukarıdaki üç madde de Kanuni Sultan Süleyman devrinden itibaren  Yörüklerin devlet tarafından aşağıdaki işlerle görevlerindendir.

Osmanlı Devleti’nde XVII. yüzyılın başlarından itibaren doğuda ve batıda yürütülen sürekli savaşlar ve Anadolu’da çıkan Celalî İsyanları yüzünden timâr sistemi bozulmaya başlamıştı.

Halep ve Yeni-il Türkmenleri koyunculukla ün bulmuşlardır.

Koyunların sayısı üç yüz olduğunda 'bir sürü' olurdu.

Osmanlıların Rumeli’ye ilk olarak 1322 tarihinde geçtiği bilinmektedir.