OSMANLI TÜRKÇESİNE GİRİŞ II

C şıkkındaki "alarga" çekilin savulun anlamlarına gelen bir ünlemdir. Bu nedenle doğru cevap A şıkkıdır.

B şıkkındaki بنابرين binâ ber-în “buna binâen, bundan ötürü, şöyle ki”, anlamlarına gelmektedir. Bu nedenle doğru cevap B şıkkıdır.

A, B, D ve E şıklarında Arapça; C şıkkında ise Farsça tâ ön takısı bulunmaktadır. Bu nedenle doğru cevap C şıkkıdır.

A, B, C ve E şıklarında Farsça; D şıkkında ise Arapça an ön takısı bulunmaktadır. Bu nedenle doğru cevap D şıkkıdır.

A, B, C ve D şıklarında yönelme durumunda ad isteyenler varken E şıkkında ayrılma durumunda ad isteyen bir takı vardır. Bu nedenle doğru cevap E şıkkıdır.

B, C, D ve E şıklarında ayrılma durumunda ad isteyen varken A şıkkında yönelme durumunda ad isteyen bir takı vardır. Bu nedenle doğru cevap A şıkkıdır.

A, C, D ve E şıklarında yönelme durumunda ad isteyen takılar varken B şıkkında ayrılma durumunda ad isteyen bir takı vardır. Bu nedenle doğru cevap B şıkkıdır.

قبل ḳabl “ön”:
Karşılığı +den durumunu isteyen öñce takısıdır:
قبل الددخول ḳable’d-duhûl “girmezden önce”

Bu bilgi doğrultusunda doğru cevap C şıkkıdır.

برای berây “için” (=yüzünden, sebebiyle. Farsça tamlama kalıbında tamlanan olarak): مصلحت برای berây-i masłahat “iş sebebiyle”

Bu bilgi doğrultusunda doğru cevap D şıkkıdır

بوليكی bolay ki “umulur ki, olur ki, ola ki”

Bu bilgi doğrultusunda doğru cevap E şıkkıdır.

Takı işleyişinde yer, yön, çağ adlarının 3. kişi iyelik ekli biçimleri vardır: altı, üstü, öñü, ardı, dibi, arkası, arası, katı, üzeri, vakti, içi, dışı, başı, soñu gibi. Bunlar ardına takıldıkları adlarla belirsiz adtakımı oluştururlar:  قلعه آلتی kał‘a ałtı, شهر طيشی şehir dışı, اوستی  اياقayak üstü, اخشام وقتی ahşâm vakti gibi. Görüldüğü üzere bu durum yalnızca A seçeneğinde bulunmaktadır. Dolayısıyla A doğru cevaptır.

A seçeneğinde “ağa ile” söz öbeğinde “ile”,  B’de “benüm içün” öbeğindeki “içün”, C’de “kâmiller gibi” öbeğindeki “gibi” ve E’de “kand-i mükerrer tek” öbeğindeki “tek” kelimeleri son takıdır. Ancak D seçeneğinde verilen “yalı boyundan” söz öbeğindeki “boy” kelimesi yer, yön, çağ adları kategorisindendir. Dolayısıyla D doğru seçenektir.

A seçeneğinde “anlarıñ gibi” söz öbeğinde “gibi”,  B’de “‑and-i mükerrer tek” öbeğindeki “tek”, D’de “deñiz misâli (asker)” öbeğindeki “misâl” ve E’de “sel mânendi (aktı)” öbeğindeki “mânend” kelimeleri hep benzerlik karşılaştırması takısıdır. Oysa C seçeneğinde verilen “seniñle berâber” söz öbeğindeki “berâber” kelimesi yalnızca bilelik anlamı pekiştirilmiştir. Dolayısıyla C doğru seçenektir.

İle, gibi, içün gibi takılar, ايله بونك “bunuñ ile”, سزككبی “siziñ gibi” ve  “سنكچون” seniñçün  örneklerinde olduğu gibi birtakım zamirlerle kullanıldığında onları ilgi durumunda ister.

Arapça امثال emsâl, مثال misâl, مثل misl ve مقوله makûle “cins, tür” kelimeleri ile Farsça مانند mânend “gibi” kelimesi de belirsiz adtakımlarında III.  kişi eki almış biçimleriyle benzerlikçe karşılaştırma için gibi yerine kullanılmıştır. Dolayısıyla B doğru seçenektir.

A seçeneğinde “öñdin” son takısı “اوكدين سندن senden öñdin” örneğinde, ,  B’de  "yokarı" son takısı “يوقاری سندن senden yokarı”  örneğinde, C’de “yaña”  son takısı “يكا بندن benden yaña” örneğinde ve E’deki "dolayı" son takısı “بوندن طولايی bundan dolayı” örneğinde görüldüğü gibi hep ayrılma durumundaki kelimelere gelmiştir. Oysa D seçeneğindeki karşı son takısı “قارشی قلعهيه  kal‘aya karşı” söz öbeğinde görüldüğü gibi yönelme durumundaki kelimeye getirilmiştir. Dolayısıyla D doğru seçenektir.

A seçeneğinde bulunan تحت taht “alt” kelimesi Arapçada takı gibi kullanılan bir zarf olup Türkçenin belirsiz adtakımı kalıbındaki takı öbeklerindeki altı, altında, altından takılarına eş olarak kullanılmıştır.  Dolayısıyla A doğru seçenektir. B seçeneğindeki بعد ba'd "sonra", C'deki فوق fevk"üst", D'dekiعند ind "yan, kat" ve E'deki قبل kabl "ön" anlamındadır. 

B seçeneğinde bulunan بيكناه bî-günâh “günahsız” söz öbeğinde Farsçada bitişik yazılan ڊ be- ( = ile, -e ) ön takısı bulunmaktadır. Diğerleri Arapça ön takıdır. Dolayısıyla B doğru seçenektir.

A  seçeneğinde verilen بوليكی bolay ki "umulur ki, olur ki, ola ki" anlamlarında kullanılan Türkçe bir bağlamdır.

Osmanlı metinlerinde كه  بولا (bola ki) veya كه بولاى (bolay ki / bulay ki) şekillerinde kullanılan bağlam günümüz Türkçesindeki “inşallah, keşki, keşki olsa” gibi anlamlarda kullanılmıştır. Görüldüğü gibi B doğru seçenektir.