OSMANLI TÜRKÇESİNE GİRİŞ II

Bir fiilin basit bildirme çekiminde bu kavramları katan ekler şu sıra içinde gelir: zaman ekleri + kişi ekleri + sayı ekleri. Birleşik çekimlerde ise sıra bugün genel olarak zaman + tarz + kişi + sayı biçimindedir.

Bu bilgiler doğrultusunda doğrultusunda doğru cevap A şıkkıdır.

Bir fiilin basit bildirme çekiminde bu kavramları katan ekler şu sıra içinde gelir: zaman ekleri + kişi ekleri + sayı ekleri. Birleşik çekimlerde ise sıra bugün genel olarak zaman + tarz + kişi + sayı biçimindedir. Ancak, aşağıdaki örnek çekimlerde görüleceği gibi, Osmanlı Türkçesi’nde bazı kiplerde zaman ve tarz eklerinin farklı sıralanış durumları da bulunmaktadır:
سودمدی sevdimdi – سوديدم sevdiydim, سوديسم sevdiysem – سودمسه sevdimse gibi.

Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap B şıkkıdır.

Osmanlı Türkçesi’nde gelecek zaman anlatımı için birden çok ek kullanılmıştır. Bunlardan, daha sonra istek kipi eki olan a-/-e ile -iser, önceki dönemin gelecek zaman ekleridir. Ancak bunlar, XVI. yüz yıl boyunca ve XVII. yüz yıl içinde de, giderek azalan ölçüde olmak üzere, gelecek zaman anlatımlı ekler olarak kullanılmışlardır. -acaḳ/-ecek daha sonra ortaya çıkmış bir ektir. Ayrıca geniş zaman ve şimdiki zaman kipleri ile -se gerek biçiminin de gelecek zaman anlattığını eklemeliyiz. Emir tekil ve çoğul çekimli biçimleri sayılan seveyim ve sevelim de aslında gelecek zaman anlatır.

Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap C şıkkıdır.

Geniş zamanın bildirme kipi aslında basit ya da belirsiz şimdiki zaman kipi sayılır. Ancak Türkçe’de eskiden beri geçmiş, şimdiki ve gelecek zamanı içine alan kaplayıcı bir zaman anlatımına sahip olmuştur. Kullanışa göre gereklik de anlatır. Meninski, Viguier gibi yabancı gramer yazarları şimdiki ve gelecek kipi saymışlardır.

Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap D şıkkıdır.

Atısarsañuz şeklinde okunan sözcük, fiil kökünün üzerine gelen şart kipi ve 2. çoğul kişi ekiyle çekimlenmiştir. Bu nedenle doğru cevap C şıkkıdır.

baḳıserdüñüz şeklinde okunan sözcük, bak fiilinin üzerine gelecek zaman kipi ve anlatma çekimi gelerek 2. çoğul kişi ekiyle çekimlenmesiyle oluşmuştur. Bu nedenle doğru cevap D şıkkıdır.

atmışmışsıñız şeklinde okunan sözcük, at fiili üzerine dolaylı geçmiş zaman söylenti kipi ile çoğul ikinci kişi ekiyle çekimlenmiştir. Bu nedenle doğru cevap E şıkkıdır.

Gramer yazarı Viguier geniş zamanı, şimdiki ve gelecek kipi saymıştır. Doğru cevap D'dir.

Fiil tabanlarının zaman ve kişi ekleri almış şekillerine çekimli fiiller diyoruz. Söz içinde bir yargıyı tamamladığı için bu durumdaki fiil bitmiş fiil adını alır. Çekimli fiillerde kişiye bağlı sayı kavramı bulunur. Tekil için ek yoktur. Çoğul ise bir ekle belirtilir. Doğru cevap E'dir.

Kişi kavramı, çekimli fiillerde bulunması gerekli bir kavramdır ve kişi ekleri, söyleyen/konuşan, söylenen/dinleyen ve sözü geçen olmak üzere 1., 2. ve
3. kişileri bildirir. Türkçe’de kişi ekleri, kişi zamirleri ve iyelik ekleri olamak üzere iki kaynaktan gelir. Doğru cevap C'dir.

Atacakmışım fiili gelecek zamanın söylenti çekimidir. Doğru cevap C'dir.

Fiil tabanlarının zaman ve kişi ekleri almış şekillerine çekimli fiiller diyoruz.

Doğru cevap C'dir.

Osmanlı Türkçesi’nde, çoğu Arapça ve Farsça’dan olmak üzere, yabancı dillerden alınma çok sayıda isim vardır. Buna karşılık fiiller Türkçe asıllıdır. Bir çekimli fiil bağımsız bir yargı bildiren cümlenin yüklemini oluşturur. Bu işleyişiyle cümlenin kurucu üyesi her zaman bir fiildir.

Doğru cevap E'dir.

Zaman ve kişi çekimli fiilin şartıdır ve tarz kavramı birleşik çekim ile elde edilir. Söylenti, anlatma ve şart şeklinde olabilirler. Verilen bilgilerin tamamı doğrudur.

Doğru cevap E'dir.

Bir fiilin basit bildirme çekiminde bu kavramları katan ekler şu sıra içinde gelir: zaman ekleri + kişi ekleri + sayı ekleri.

Doğru cevap A'dır.

Çekimli fiillere eklenen başka bir kavram da tarz’dır. Fiiller bu kavramı birleşik
çekimlerde kazanırlar. Bunlar da anlatma (hikâye), söylenti (rivayet) ve şart kavramlarıdır. E, doğru seçenektir.

b. İyelik Eklerinden Gelen Kişi Ekleri
Bunlar,
1) isim fiilinin geçmiş ve şart çekiminde:
كوزل ايدمgüzel idi-m, كوزلدمgüzel-di-m, كوزل ايسمgüzel ise-m, كوزلسمgüzel-se-m,
2) diğer fiillerin geçmiş zaman ve şart çekimlerinde:
آلدمał-dı-m, سودمsev-di-m; آلسمał-sa-m, سوسمsev-se-m gibi;
kullanılan kişi ekleridir. Dolayısıyla B doğru seçenektir.