OSMANLI TÜRKÇESİNE GİRİŞ II

1. Kimi fiiller bir eylemin başlangıç aşamasını, daha doğrusu gerçekleşmesi için süre
gerekmeyen bir oluş ve kılışı bildirir:
باشالمق başłamaḳ, امچق açmaḳ, چيقمق çıḳmaḳ, كريمك girmek gibi.
2. Kimi fiiller sürerlik bildirir. Bunlarda kılış ve oluş belli bir süre içinde gerçekleşir
ya da işin/eylemin gerçekleşmesi için belli bir süre gereklidir:
اولغونلشمق ,büyümek بويومك uyumaḳ اويومق ,yemek) yemek (ييمك ,pişmek پيشمك
قاينامق ,tutmaḳ طومتق ,çałışmaḳ چالشمق ,yürümek يورميك ,ḳoşmaḳ قومشق ,ołunłaşmaḳ
ḳaynamaḳ, اوزامق uzamaḳ gibi.
3. Kimi fiiller ise, gerçekleşmesi süre isteyen bir eylemin bitiş aşamasını anlatır; daha
doğrusu, süregelen bir eylemin sona erişindeki gerçekleşmeyi bildirir:
اوتورمق ,bıraḳmaḳ برقمق ,yorułmaḳ يورملق ,tükenmek دوكنمك ,durmaḳ طورمق ,bitmek بيتمك
oturmaḳ gibi.

Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap A şıkkıdır.

1. Kimi fiiller bir eylemin başlangıç aşamasını, daha doğrusu gerçekleşmesi için süre
gerekmeyen bir oluş ve kılışı bildirir:
باشالمق başłamaḳ, امچق açmaḳ, چيقمق çıḳmaḳ, كريمك girmek gibi.
2. Kimi fiiller sürerlik bildirir. Bunlarda kılış ve oluş belli bir süre içinde gerçekleşir
ya da işin/eylemin gerçekleşmesi için belli bir süre gereklidir:
اولغونلشمق ,büyümek بويومك uyumaḳ اويومق ,yemek) yemek (ييمك ,pişmek پيشمك
قاينامق ,tutmaḳ طومتق ,çałışmaḳ چالشمق ,yürümek يورميك ,ḳoşmaḳ قومشق ,ołunłaşmaḳ
ḳaynamaḳ, اوزامق uzamaḳ gibi.
3. Kimi fiiller ise, gerçekleşmesi süre isteyen bir eylemin bitiş aşamasını anlatır; daha
doğrusu, süregelen bir eylemin sona erişindeki gerçekleşmeyi bildirir:
اوتورمق ,bıraḳmaḳ برقمق ,yorułmaḳ يورملق ,tükenmek دوكنمك ,durmaḳ طورمق ,bitmek بيتمك
oturmaḳ gibi.

Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap B şıkkıdır.

1. Kimi fiiller bir eylemin başlangıç aşamasını, daha doğrusu gerçekleşmesi için süre
gerekmeyen bir oluş ve kılışı bildirir:
باشالمق başłamaḳ, امچق açmaḳ, چيقمق çıḳmaḳ, كريمك girmek gibi.
2. Kimi fiiller sürerlik bildirir. Bunlarda kılış ve oluş belli bir süre içinde gerçekleşir
ya da işin/eylemin gerçekleşmesi için belli bir süre gereklidir:
اولغونلشمق ,büyümek بويومك uyumaḳ اويومق ,yemek) yemek (ييمك ,pişmek پيشمك
قاينامق ,tutmaḳ طومتق ,çałışmaḳ چالشمق ,yürümek يورميك ,ḳoşmaḳ قومشق ,ołunłaşmaḳ
ḳaynamaḳ, اوزامق uzamaḳ gibi.
3. Kimi fiiller ise, gerçekleşmesi süre isteyen bir eylemin bitiş aşamasını anlatır; daha
doğrusu, süregelen bir eylemin sona erişindeki gerçekleşmeyi bildirir:
اوتورمق ,bıraḳmaḳ برقمق ,yorułmaḳ يورملق ,tükenmek دوكنمك ,durmaḳ طورمق ,bitmek بيتمك
oturmaḳ gibi.

Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap C şıkkıdır.

1. Kimi fiiller bir eylemin başlangıç aşamasını, daha doğrusu gerçekleşmesi için süre
gerekmeyen bir oluş ve kılışı bildirir:
باشالمق başłamaḳ, امچق açmaḳ, چيقمق çıḳmaḳ, كريمك girmek gibi.
2. Kimi fiiller sürerlik bildirir. Bunlarda kılış ve oluş belli bir süre içinde gerçekleşir
ya da işin/eylemin gerçekleşmesi için belli bir süre gereklidir:
اولغونلشمق ,büyümek بويومك uyumaḳ اويومق ,yemek) yemek (ييمك ,pişmek پيشمك
قاينامق ,tutmaḳ طومتق ,çałışmaḳ چالشمق ,yürümek يورميك ,ḳoşmaḳ قومشق ,ołunłaşmaḳ
ḳaynamaḳ, اوزامق uzamaḳ gibi.
3. Kimi fiiller ise, gerçekleşmesi süre isteyen bir eylemin bitiş aşamasını anlatır; daha
doğrusu, süregelen bir eylemin sona erişindeki gerçekleşmeyi bildirir:
اوتورمق ,bıraḳmaḳ برقمق ,yorułmaḳ يورملق ,tükenmek دوكنمك ,durmaḳ طورمق ,bitmek بيتمك
oturmaḳ gibi.

Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap D şıkkıdır.

1. Kimi fiiller bir eylemin başlangıç aşamasını, daha doğrusu gerçekleşmesi için süre
gerekmeyen bir oluş ve kılışı bildirir:
باشالمق başłamaḳ, امچق açmaḳ, چيقمق çıḳmaḳ, كريمك girmek gibi.
2. Kimi fiiller sürerlik bildirir. Bunlarda kılış ve oluş belli bir süre içinde gerçekleşir
ya da işin/eylemin gerçekleşmesi için belli bir süre gereklidir:
اولغونلشمق ,büyümek بويومك uyumaḳ اويومق ,yemek) yemek (ييمك ,pişmek پيشمك
قاينامق ,tutmaḳ طومتق ,çałışmaḳ چالشمق ,yürümek يورميك ,ḳoşmaḳ قومشق ,ołunłaşmaḳ
ḳaynamaḳ, اوزامق uzamaḳ gibi.
3. Kimi fiiller ise, gerçekleşmesi süre isteyen bir eylemin bitiş aşamasını anlatır; daha
doğrusu, süregelen bir eylemin sona erişindeki gerçekleşmeyi bildirir:
اوتورمق ,bıraḳmaḳ برقمق ,yorułmaḳ يورملق ,tükenmek دوكنمك ,durmaḳ طورمق ,bitmek بيتمك
oturmaḳ gibi.

Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap E şıkkıdır.

Fiiller anlamca, belirttikleri eylemin bir nesneyi etkileyip etkilememesine göre de farklılaşır ve bu yönden iki öbek oluşturur: geçişli fiiller, geçişsiz fiiller.
Geçişli fiillerde eylem dışa dönüktür; eyleyen (özne), eylemini bir nesne üzerinde gerçekleştirmekte, böylece bir nesne etkilenmektedir:
,sevmek سومك ,içmek ايچمك ,getirmek كتورمك ,kapamaḳ قاپامق ,açmaḳ آمچق ,ḳırmaḳ قريمق
ييمك yemek gibi.
Geçişsiz fiillerde ise, gerçekleşen eylem, yalnızca eyleyenle ilgilidir. Başka bir deyişle, eyleyenin, gerçekleştirdiği eylemle bir kişi/nesne üzerinde herhangi bir etkide bulunması
söz konusu değildir:
اوتورمق oturmaḳ, كلمك gelmek, باقمق baḳmaḳ, اومچق uçmaḳ gibi.
Geçişli fiiller, etkileyici olmaları yüzünden, etkileyecekleri bir kişi/nesne isterler. Etkilenen kişi/nesne, bu fiillerin yüklemi olduğu cümlede nesne adını alır. Geçişsiz fiiller ise, etkileyici olmadıklarından, etkileyecekleri bir kişi/nesne gerekli değildir, dolayısıyla yüklemi oldukları cümlede üye olarak nesne yer almaz.
Durum ve oluş fiilleri genellikle geçişsizdirler:
طوميق ,bułaşmaḳ بولشمق ,pişmek پيشمك ,oturmaḳ اوتورمق ,yatmaḳ يامتق ,beklemek بكلمك
doymaḳ, صارارمق sararmaḳ, بويومك büyümek, بويلنمق boyłanmaḳ gibi.

Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap A şıkkıdır.

Fiiller anlamca, belirttikleri eylemin bir nesneyi etkileyip etkilememesine göre de
farklılaşır ve bu yönden iki öbek oluşturur: geçişli fiiller, geçişsiz fiiller.
Geçişli fiillerde eylem dışa dönüktür; eyleyen (özne), eylemini bir nesne üzerinde gerçekleştirmekte, böylece bir nesne etkilenmektedir:
,sevmek سومك ,içmek ايچمك ,getirmek كتورمك ,kapamaḳ قاپامق ,açmaḳ آمچق ,ḳırmaḳ قريمق
ييمك yemek gibi.
Geçişsiz fiillerde ise, gerçekleşen eylem, yalnızca eyleyenle ilgilidir. Başka bir deyişle,
eyleyenin, gerçekleştirdiği eylemle bir kişi/nesne üzerinde herhangi bir etkide bulunması
söz konusu değildir:
اوتورمق oturmaḳ, كلمك gelmek, باقمق baḳmaḳ, اومچق uçmaḳ gibi.
Geçişli fiiller, etkileyici olmaları yüzünden, etkileyecekleri bir kişi/nesne isterler. Etkilenen kişi/nesne, bu fiillerin yüklemi olduğu cümlede nesne adını alır. Geçişsiz fiiller
ise, etkileyici olmadıklarından, etkileyecekleri bir kişi/nesne gerekli değildir, dolayısıyla
yüklemi oldukları cümlede üye olarak nesne yer almaz.
Durum ve oluş fiilleri genellikle geçişsizdirler:
طوميق ,bułaşmaḳ بولشمق ,pişmek پيشمك ,oturmaḳ اوتورمق ,yatmaḳ يامتق ,beklemek بكلمك
doymaḳ, صارارمق sararmaḳ, بويومك büyümek, بويلنمق boyłanmaḳ gibi.

Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap B şıkkıdır.

Fiiller anlamca, belirttikleri eylemin bir nesneyi etkileyip etkilememesine göre de
farklılaşır ve bu yönden iki öbek oluşturur: geçişli fiiller, geçişsiz fiiller.
Geçişli fiillerde eylem dışa dönüktür; eyleyen (özne), eylemini bir nesne üzerinde gerçekleştirmekte, böylece bir nesne etkilenmektedir:
,sevmek سومك ,içmek ايچمك ,getirmek كتورمك ,kapamaḳ قاپامق ,açmaḳ آمچق ,ḳırmaḳ قريمق
ييمك yemek gibi.
Geçişsiz fiillerde ise, gerçekleşen eylem, yalnızca eyleyenle ilgilidir. Başka bir deyişle,
eyleyenin, gerçekleştirdiği eylemle bir kişi/nesne üzerinde herhangi bir etkide bulunması
söz konusu değildir:
اوتورمق oturmaḳ, كلمك gelmek, باقمق baḳmaḳ, اومچق uçmaḳ gibi.
Geçişli fiiller, etkileyici olmaları yüzünden, etkileyecekleri bir kişi/nesne isterler. Etkilenen kişi/nesne, bu fiillerin yüklemi olduğu cümlede nesne adını alır. Geçişsiz fiiller
ise, etkileyici olmadıklarından, etkileyecekleri bir kişi/nesne gerekli değildir, dolayısıyla
yüklemi oldukları cümlede üye olarak nesne yer almaz.
Durum ve oluş fiilleri genellikle geçişsizdirler:
طوميق ,bułaşmaḳ بولشمق ,pişmek پيشمك ,oturmaḳ اوتورمق ,yatmaḳ يامتق ,beklemek بكلمك
doymaḳ, صارارمق sararmaḳ, بويومك büyümek, بويلنمق boyłanmaḳ gibi.

Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap C şıkkıdır.

Fiiller anlamca, belirttikleri eylemin bir nesneyi etkileyip etkilememesine göre de
farklılaşır ve bu yönden iki öbek oluşturur: geçişli fiiller, geçişsiz fiiller.
Geçişli fiillerde eylem dışa dönüktür; eyleyen (özne), eylemini bir nesne üzerinde gerçekleştirmekte, böylece bir nesne etkilenmektedir:
,sevmek سومك ,içmek ايچمك ,getirmek كتورمك ,kapamaḳ قاپامق ,açmaḳ آمچق ,ḳırmaḳ قريمق
ييمك yemek gibi.
Geçişsiz fiillerde ise, gerçekleşen eylem, yalnızca eyleyenle ilgilidir. Başka bir deyişle,
eyleyenin, gerçekleştirdiği eylemle bir kişi/nesne üzerinde herhangi bir etkide bulunması
söz konusu değildir:
اوتورمق oturmaḳ, كلمك gelmek, باقمق baḳmaḳ, اومچق uçmaḳ gibi.
Geçişli fiiller, etkileyici olmaları yüzünden, etkileyecekleri bir kişi/nesne isterler. Etkilenen kişi/nesne, bu fiillerin yüklemi olduğu cümlede nesne adını alır. Geçişsiz fiiller
ise, etkileyici olmadıklarından, etkileyecekleri bir kişi/nesne gerekli değildir, dolayısıyla
yüklemi oldukları cümlede üye olarak nesne yer almaz.
Durum ve oluş fiilleri genellikle geçişsizdirler:
طوميق ,bułaşmaḳ بولشمق ,pişmek پيشمك ,oturmaḳ اوتورمق ,yatmaḳ يامتق ,beklemek بكلمك
doymaḳ, صارارمق sararmaḳ, بويومك büyümek, بويلنمق boyłanmaḳ gibi.

Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap D şıkkıdır.

Kimi fiiller, çeşitlenmiş sözlük anlamlarına göre, hem geçişli, hem geçişsiz özellik gösterirler. Bunlara ortada fiiller denir:
طوپالمق topłamaḳ “1. nesneli: ekin, çiçek, … biriktirmek, 2. nesnesiz: şişmanłamaḳ”;
كچمك geçmek “1. nesneli: dereyi, köprüyü, … geçmek, 2. nesnesiz: aşağıdan, üstten, …
geçmek gibi.

Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap E şıkkıdır.

B ve C seçeneğindeki fiiller  bir eylemin başlangıç aşamasını, daha doğrusu gerçekleşmesi için süre gerekmeyen bir oluş ve kılışı; D ve E seçeneğindekiler ise  gerçekleşmesi süre isteyen bir eylemin bitiş aşamasını anlatır, daha doğrusu, süregelen bir eylemin sona erişindeki gerçekleşmeyi bildirir. Ancak A seçeneğindeki  sürerlik bildirir. Bunlarda kılış ve oluş belli bir süre içinde gerçekleşir ya da işin/eylemin gerçekleşmesi için belli bir süre gereklidir:olgunlaşmak, büyümek, uyumak, yemek, pişmek, koşmak, yürümek, çalışmak, tutmak, kaynamak, uzamak vb. Dolayısıyla A doğru seçenektir.

Fiiller anlamca, belirttikleri eylemin bir nesneyi etkileyip etkilememesine göre de
farklılaşır ve bu yönden iki öbek oluşturur: geçişli fiiller, geçişsiz fiiller. Görüldüğü gibi C doğru seçenektir.

Kimi fiiller, çeşitlenmiş sözlük anlamlarına göre, hem geçişli, hem
geçişsiz özellik gösterirler. Bunlara ortada fiiller denir:طوپلامق topłamak “1. nesneli: ekin, çiçek, … biriktirmek, 2. nesnesiz: şişmanłamak”;كچمك geçmek “1. nesneli: dereyi, köprüyü, … geçmek, 2. nesnesiz: aşağıdan, üstten, … geçmek gibi. Oysa gelmek, oturmak ve bakmak fiilleri yalnızca geçişsiz, sevmek ise yalnızca geçişlidir. Dolayısıyla B doğru seçenektir.

Çekimsiz fiil ise, fiil kök ve gövdelerinden belli eklerle yapılmış hem fiile, hem isme yatkın ve yakın türemiş kelimelerdir. Bu melez nitelikleriyle fiile yatkınlıkları, kılış ve oluş bildirerek özne, nesne, dolaysız tümleyiciler ve zarf gibi üyeler alıp bitmemiş yargı öbekleri oluşturabilmeleri; isme yatkınlıkları ise, söz içinde isim sınıfından kelimeler (adlar, zamirler, sıfatlar ve zarar) gibi kullanılabilmeleri, isim çekim ekleri alabilmeleridir. Bu yüzden bunlara fiilin isimleşmiş (isimcil) şekilleri dendiği gibi, bitmemiş fiil de denir. Bunlar fiil adları, sıfatfiiller ve zarfiillerdir. A seçeneğindeki gelmişiz, B'deki kovarlar, C'deki olmaz ve E'deki gelirim çekimli fiildir. Oysa D seçeneğindeki gitmek bir bitmemiş fiildir.  Dolayısıyla D doğru seçenektir.

A seçeneğindeki bulunmak, B'deki akıtmak, C'deki geyinmek ve D'deki aşırmak fiillerinde çatı ekleri bulunmaktadır. Ancak E seçeneğindeki işitmek fiilinde herhangi bir çatı eki yoktur. Dolayısıyla E doğru seçenektir.

Arap harfleriyle yazılan "اوردوادرنه دن مرور ايله صوفيه يه كيده جكدر " cümlesinin okunuşu "Ordu Edirne'den mürûr ile Sofya'ya gidecektir." şeklindedir. Bu metindeki mürûr kelimesi Arapçada geçmek anlamında adfiildir. C, doğru seçenektir.

A seçeneğindeki "Onu bu halde görmek beni üzdü.", C'deki "Veren el alan elden hayırlıdır.", D'deki "Gitmek var dönme yok" ve son olarak E'deki "Düşenin dostu olmaz" cümlelerinde zarf işlevinde bir bitmemiş/çekimsiz fiil yoktur. Ancak B'deki "Ölmedin kimse ebedî hayât bulmaz." cümlesinde yer alan "ölmedin" kelimesi cümlede zarf işleyişindeki bir bitmemiş / çekimsiz fiildir.

A seçeneğindeki "Bir binâ harâb olmadıkça ma'mûr olmaz" cümlesinde "olmadıkça" kelimesi bir bitmemiş /çekimsiz fiildir ancak iyelik eki almamıştır. Oysa B'deki cümlede "geleceğini", C'deki cümlede "düşenin",  D'deki cümlede "sevdiğim" ve E'deki cümlede "gelmesiyle çıkması" kelimeleri iyelik eki almış olan bitmemiş/çekimsiz fiildir. Dolayısıyla A doğru seçenektir.

A seçeneğindeki " Üç günden beri yanan orman bir türlü söndürülemedi." cümlesindeki yanan kelimesi bir sıfatfiildir. Diğer seçeneklerde bu durum yoktur.  A doğru seçenektir.

A seçeneğindeki “O­ğłan evlenince bey ołdum sanır.” cümlesindeki "evlenince" kelimesi, B’deki “Firenk cânı sıkıłınca susar, Türk cânı sıkıłınca çok söyler.” cümlesindeki "sıkılınca" kelimesi, C’deki  “Hattın gelicek sen de beni mumła ararsın.” cümlesindeki "gelicek" kelimesi ve D’deki  “Sen bu yerden gideli seni söyler baña dağłar,” cümlesindeki “gideli” kelimesi zarffiildir. Oysa E seçeneğindeki “Minâreyi çałan kıłıfını hâzırłar.” cümlesinde ise herhangi bir zarffiil yoktur. Dolayısıyla E doğru seçenektir.