OSMANLI TÜRKÇESİNE GİRİŞ II - Deneme Sınavı - 6

Atısarsañuz şeklinde okunan sözcük, fiil kökünün üzerine gelen şart kipi ve 2. çoğul kişi ekiyle çekimlenmiştir. Bu nedenle doğru cevap C şıkkıdır.

baḳıserdüñüz şeklinde okunan sözcük, bak fiilinin üzerine gelecek zaman kipi ve anlatma çekimi gelerek 2. çoğul kişi ekiyle çekimlenmesiyle oluşmuştur. Bu nedenle doğru cevap D şıkkıdır.

atmışmışsıñız şeklinde okunan sözcük, at fiili üzerine dolaylı geçmiş zaman söylenti kipi ile çoğul ikinci kişi ekiyle çekimlenmiştir. Bu nedenle doğru cevap E şıkkıdır.

“insân انسان” kelimesi cins ad iken diğerleri özel adlardır. Doğru yanıt “E” şıkkıdır.

Gramer yazarı Viguier geniş zamanı, şimdiki ve gelecek kipi saymıştır. Doğru cevap D'dir.

Fiil tabanlarının zaman ve kişi ekleri almış şekillerine çekimli fiiller diyoruz. Söz içinde bir yargıyı tamamladığı için bu durumdaki fiil bitmiş fiil adını alır. Çekimli fiillerde kişiye bağlı sayı kavramı bulunur. Tekil için ek yoktur. Çoğul ise bir ekle belirtilir. Doğru cevap E'dir.

Kişi kavramı, çekimli fiillerde bulunması gerekli bir kavramdır ve kişi ekleri, söyleyen/konuşan, söylenen/dinleyen ve sözü geçen olmak üzere 1., 2. ve
3. kişileri bildirir. Türkçe’de kişi ekleri, kişi zamirleri ve iyelik ekleri olamak üzere iki kaynaktan gelir. Doğru cevap C'dir.

Atacakmışım fiili gelecek zamanın söylenti çekimidir. Doğru cevap C'dir.

Fiil tabanlarının zaman ve kişi ekleri almış şekillerine çekimli fiiller diyoruz.

Doğru cevap C'dir.

Osmanlı Türkçesi’nde, çoğu Arapça ve Farsça’dan olmak üzere, yabancı dillerden alınma çok sayıda isim vardır. Buna karşılık fiiller Türkçe asıllıdır. Bir çekimli fiil bağımsız bir yargı bildiren cümlenin yüklemini oluşturur. Bu işleyişiyle cümlenin kurucu üyesi her zaman bir fiildir.

Doğru cevap E'dir.

Zaman ve kişi çekimli fiilin şartıdır ve tarz kavramı birleşik çekim ile elde edilir. Söylenti, anlatma ve şart şeklinde olabilirler. Verilen bilgilerin tamamı doğrudur.

Doğru cevap E'dir.

Bir fiilin basit bildirme çekiminde bu kavramları katan ekler şu sıra içinde gelir: zaman ekleri + kişi ekleri + sayı ekleri.

Doğru cevap A'dır.

Takı işleyişinde yer, yön, çağ adlarının 3. kişi iyelik ekli biçimleri vardır: altı, üstü, öñü, ardı, dibi, arkası, arası, katı, üzeri, vakti, içi, dışı, başı, soñu gibi. Bunlar ardına takıldıkları adlarla belirsiz adtakımı oluştururlar:  قلعه آلتی kał‘a ałtı, شهر طيشی şehir dışı, اوستی  اياقayak üstü, اخشام وقتی ahşâm vakti gibi. Görüldüğü üzere bu durum yalnızca A seçeneğinde bulunmaktadır. Dolayısıyla A doğru cevaptır.

A seçeneğinde “ağa ile” söz öbeğinde “ile”,  B’de “benüm içün” öbeğindeki “içün”, C’de “kâmiller gibi” öbeğindeki “gibi” ve E’de “kand-i mükerrer tek” öbeğindeki “tek” kelimeleri son takıdır. Ancak D seçeneğinde verilen “yalı boyundan” söz öbeğindeki “boy” kelimesi yer, yön, çağ adları kategorisindendir. Dolayısıyla D doğru seçenektir.

A seçeneğinde “anlarıñ gibi” söz öbeğinde “gibi”,  B’de “‑and-i mükerrer tek” öbeğindeki “tek”, D’de “deñiz misâli (asker)” öbeğindeki “misâl” ve E’de “sel mânendi (aktı)” öbeğindeki “mânend” kelimeleri hep benzerlik karşılaştırması takısıdır. Oysa C seçeneğinde verilen “seniñle berâber” söz öbeğindeki “berâber” kelimesi yalnızca bilelik anlamı pekiştirilmiştir. Dolayısıyla C doğru seçenektir.

İle, gibi, içün gibi takılar, ايله بونك “bunuñ ile”, سزككبی “siziñ gibi” ve  “سنكچون” seniñçün  örneklerinde olduğu gibi birtakım zamirlerle kullanıldığında onları ilgi durumunda ister.

Arapça امثال emsâl, مثال misâl, مثل misl ve مقوله makûle “cins, tür” kelimeleri ile Farsça مانند mânend “gibi” kelimesi de belirsiz adtakımlarında III.  kişi eki almış biçimleriyle benzerlikçe karşılaştırma için gibi yerine kullanılmıştır. Dolayısıyla B doğru seçenektir.

A seçeneğinde “öñdin” son takısı “اوكدين سندن senden öñdin” örneğinde, ,  B’de  "yokarı" son takısı “يوقاری سندن senden yokarı”  örneğinde, C’de “yaña”  son takısı “يكا بندن benden yaña” örneğinde ve E’deki "dolayı" son takısı “بوندن طولايی bundan dolayı” örneğinde görüldüğü gibi hep ayrılma durumundaki kelimelere gelmiştir. Oysa D seçeneğindeki karşı son takısı “قارشی قلعهيه  kal‘aya karşı” söz öbeğinde görüldüğü gibi yönelme durumundaki kelimeye getirilmiştir. Dolayısıyla D doğru seçenektir.

A seçeneğinde bulunan تحت taht “alt” kelimesi Arapçada takı gibi kullanılan bir zarf olup Türkçenin belirsiz adtakımı kalıbındaki takı öbeklerindeki altı, altında, altından takılarına eş olarak kullanılmıştır.  Dolayısıyla A doğru seçenektir. B seçeneğindeki بعد ba'd "sonra", C'deki فوق fevk"üst", D'dekiعند ind "yan, kat" ve E'deki قبل kabl "ön" anlamındadır.