OSMANLI TÜRKÇESİNE GİRİŞ I

A, B, C ve D seçeneklerinde yer alan استاسيون istasyon (< Fr. státion), ايستاتيستيق istatistik ( Fr. státistique), اسكله iskele (< İt. scála), اسكمله iskemle (< Grek. scamni) kelimelerinin başındaki çift ünsüzlerin önüne bir dar ünlü getirilerek düzensiz heceleri Türkçeleştirilmiştir. Oysa E seçeneğindeki elimde kelimesi zaten Türkçedir.

İki ünsüz arasına bir dar ünlü getirilerek: قرال ḳırał (< Slav. kral), فرنك firenk (< Fr.
franc), قلوب ḳulüp (< İng. club) درامخى dırahmi (< Grek. drakhme), قرهدى ḳıredi (< Fr.
crédit), پراسه pırasa (< Grek. prason).

B seçeneğinde bulunan şükür kelimesinin aslı شكر şükr olup kelime sonunda bulunan düzene uymayan çift ünsüz araya ü ünlüsü getirilerek Türkçeleştirilmiştir. Dolayısıyla B doğru seçenektir.

Hece sonundaki çift ünsüzler arasında türeyen ünlü, hece ünlüden ibaret ya da başında ünlü bulunan bir ekle bölündüğü zaman çoklukla düşürülür: ömür, ama: ömre, ömrün; şükür, ama: şükrü; kahır, ama: kahrından gibi. Ancak düşürülmediği de olur: davulun havuzun, tohuma gibi.

Arapça’nın kimi tek heceli kelimelerinin sonunda ikiz ünsüz bulunur: سرّ sırr,  حرّ hürr,  درّ dürr ‘inci’,  ذلّ züll ‘alçaklık’ gibi.  Osmanlı Türkçesi yazımında harekesiz metinlerde bu işarete yer verilmemiştir. Bu
gibi kelimeler yalın hâllerinde tek ünsüzle söylenmiş, başı ünlü bir ek aldıklarında
ise ikiz ünsüz ortaya çıkarılmıştır: sır, hür, dür, zül, ama: sırrı, hürriyet, dürrü, züllü gibi.

Düzensiz hecelerin Türkçe’de düzene sokulması çift ünsüzden ikincisinin düşürülmesi yoluyla da yapılmıştır. Yazıya yansımış bir örnek: فق fıḳ ‘fıkıh’(< Ar. فقه fıḳh); krş. af (< Ar. ‘عفو afv). Bu da Türkçeleştirmenin bir başka yoludur.

Edebiyat dilinde fesahat, “sözün gramer kurallarına uygun, düzgün, açık, anlaşılır olması ve yerinde kullanılması” demektir.

Arapça kelimede anlamlı bir ses birliği en az üç ünsüz sesten oluşur.

Görüldüğü gibi, Türkçe’de her biri yeni bir anlam katkısı sağlayan eklerle elde edilen
kelimeler, Arapça’da, uzunları da bulunan üç ünlüyle oluşturulmaktadır.

Düzensiz hecelerin Türkçeleştirilmesinde çift ünsüz baştaysa, başa dar bir ünlü getirilerek yapılan kelimeye ‘’İskele’’ örnek olarak verilebilir.

Düzensiz hecelerin Türkçeleştirilmesinde çift ünsüz baştaysa, iki ünsüz arasına bir dar ünlü getirilerek yapılan kelimeye ‘’ رال ḳırał ( Slav. kral)’’ örnek olarak verilebilir.

Düzensiz hecelerin Türkçeleştirilmesinde çift ünsüz baştaysa, kelimenin kendi ünlüsünün yerini değiştirip iki ünsüz arasında kullanarak yapılan kelimeye ‘’ پرنال pırnał (Grek. prinali)’’ örnek olarak verilebilir.

Düzensiz hecelerin Türkçeleştirilmesinde düzene uymayan çift ünsüz sondaysa, iki ünsüz arasına bir dar ünlü getirilerek yapılan kelimeye ‘’ عقل aḳıł (‘aḳl)’’  örnek olarak verilebilir.

İçinde kalın ünsüz harflerinden (خ ص ض ط ظ ع غ ق (biri bulunan hecenin uzun olmayan düz geniş ünlüsü eğitimli kimselerce kalın, ancak klasik Arapça’nın e’ye yakın kapalı, incelmiş a’sı gibi söylenmesine حسد hásed, kelimesi örnek olarak verilebilir.

Arapça ’da ı ünlüsü yoktur, kalın ve ince ünsüz harfleri önünde ve ardında bulunduğu var sayılan esre (kesre) ince, yani i gibi okunan kelimeye ấhir آخر kelimesi örnek olarak verilebilir.

Edebiyat metinlerde, özellikle de şiirde, bu tür kapalı hecelerin son ünsüzü çoğu zaman bir ekin, kimi zaman da önündeki kelimenin ön sesi olan ünlünün çekim alanına girer ve oluşan yeni hecenin başında yer alarak açık kalan hecede ünlü, uzunluğunu yeniden kazanır. Bu kullanıma İmâle ade verilir.

Arapçanın ötrü ile karşılanan dar yuvarlak ünlüsü, kalın ünsüz harfleriyle birlikte ve onların yer aldığı heceler önündeki hecelerde kalın, ince ünsüz harfleriyle birlikte ise ince okunmasına  خمرب  muhrib kelimesi örnek olarak verilebilir.

Konuşma dili Arapça kelimelerde iç seste karşılaşan çift ünsüzler arasında da Türkçenin benzeşme kanununu işletmiştir. Türkçenin iki ana kanunundan biri olan bu ünsüz benzeşmesine ḳm-ḳl : اقدم aḳtem “daha önce”, تقدير takdir kelimeleri örnek olarak verilemez.

Farsçanın kelimelerinde hece sayıları kelimeler Arapçanınkiler gibi kalıplara bağlı olmadığından, belirli sayıda değildir.