OSMANLI TÜRKÇESİNE GİRİŞ I

Arap alfabesindeki bazı harfler yalnızca Arapça kelimelerin içinde yer alır. Bu harfler Türkçe ve Farsça kökenli kelimelerde yer almaz. se ث harfinin bulunduğu kelimenin Arapça kökenli olduğu kesin olarak söylenebilir.

Arapça’da bir ünlü ile başlıyor gibi görünen her kelime aslında bu ünsüzle başlamakta ve ünlü seslere karşılık olan işaretlerle birlikte a, i, u gibi okunmaktadır. Yazıda bu ünsüzü Araplar da göstermezler ve kürsüsü olan ا elif’i yazmakla yetinirler.

Türkçe’de söyleyişte var olmayan dad harfi d ve z diş sesleriyle iki türlü söylenmiştir.

Seçeneklere bakıldığında sırasıyla kelimeler şûle, rânâ, îtiraf, Kâbe, şiir şeklinde okunan kelimelerden oluşur.

Bunlardan E seçeneğindeki şiir kelimesinde ayın harfi uzatmayı vermez.

Je harfi yalnızca Farsça kelimelerde bulunur. B, p, c ve ç ise hem Türkçe hem de Farsça kelimelerde bulunabilir.

ط tı harfinin ses değeri Farsçada bulunmaz. Sadece birkaç kelimenin yazımında karşımıza çıkar. Diğer seçeneklerdeki ifadelerse doğrudur.

Niteliğine göre dudak ünsüzleri b, p, m, v, f'dir. Bu harflerin yer aldığı seçenek B'dir.

Arapçanın özel sesleri Kur'an'ı doğru seslendirmek için alınan tecvit eğitimi sayesinde pek çok kimsenin diline yerleşmiştir. Bu yüzden cevap C seçeneğidir.

D seçeneğinde yer alan Geyûmers kelimesinde Arapçaya özgü peltek s yer alır. Ancak bu Farsça kelimeler için istisna bir durumdur. Kelimede yer alan gef harfi asla Arapça kelimelerde yer almayacağı için bu kelimenin Arapça olmadığı kesin olarak söylenebilir.

Cevher kelimesinde yer alan harflerin tamamı her üç dilde de karşımıza çıkabilir. Bununla birlikte kelime Arapçadır.

 ء hemze. Arapça’ya özgü bu ses bir gırtlak ünsüzüdür.

Kalın ünsüz harfler şunlardır: ح ha, خ hı, ص sad, ض dad, ط tı, ظ zı, ع ayın, غ gayın, ق kaf.

İnce ünsüz harfler şunlardır: ب be, ت te, ث se, ج cim, چ çim, د dal, ذ zel, ر rı, ز ze, س sin, ش şın, ف fe, ك kef, گ gef, ل lam, م mim, ن nun, و vav, ه he, ی ye.

A seçeneğindeki kelimede yer alan  ژ je sesi Farsçada bulunur. Diğer seçeneklerde böyle bir durum yoktur. Dolayısıyla bu ejder kelimesi Arapça değildir.

Farsça’ya özgü dudaksıl (labial) bir خvardır. Dudakların yuvarlaklaştırılmasıyla çıkarılır. Sesin bu niteliğini belirtmek için önüne her zaman bir و vav yazılır: خويش h^vîş “kendi”, خواب h^vâb “uyku”, خوان h^vân “sofra”, خواجه h^vâce, استخوان üstüh^vân “kemik” gibi. Bu و vav bir ünlü ya da ünsüz sesi göstermediği için “okunmayan vav” (vâv-ı ma‘dûle) diye anılmıştır. Bu durum yalnızca A seçeneğinde bulunur. B, C ve D seçeneklerindeki و harfi okunmaktadır. E seçeneğinde ise zaten و harfi yoktur.

خFarsça’ya özgü dudaksıl (labial) bir خ vardır. Dudakların yuvarlaklaştırılmasıyla çıkarılır. Sesin bu niteliğini belirtmek için önüne her zaman bir و vav yazılır: خويش h^vîş “kendi”, خواب h^vâb “uyku”, خوان h^vân “sofra”, خواجه h^vâce, استخوان üstüh^vân “kemik” gibi. Bu و vav bir ünlü ya da ünsüz sesi göstermediği için “okunmayan vav” (vâv-ı ma‘dûle) diye anılmıştır. Bu durum yalnızca C seçeneğinde bulunmaktadır. Dolayısıyla bu kelime Farsçadır. Diğerlerinde be’s “beis”, ramazan, şuûr ve şâir kelimelerinde böyle bir durum yoktur. Bunlar da Arapçadır.

Harflerin kelime içindeki durumları değerlendirmeye alınmamıştır. Bunun sebebi bir ünsüz sesin olağan olarak bir hecenin ya başında, ya da sonunda bulunabilmesidir. Bununla birlikte sonu çift ünsüzlü alıntı kelimelerde iç ses olarak yer alabilirler. Ancak bu durumda Türkçe’de çoklukla iki ünsüz arasına bir dar ünlü gelir ve tek heceli kelime iki heceli olurken ilk ünsüz hece başında kalır: şehr-şehir, vakf-vakıf, emr-emir, devr-devir, tabl-tabul (davul), havz-havuz, lutf-lutuf gibi. D seçeneğindeki halk aynen kalır, ikinci hecede ünlü türetilmez. Ancak diğer seçeneklerdeki devr- devir, fikr-fikir, lutf-lutuf, vakf-vakıf kelimelerinde ikinci hecelerde ünlü türetilmiştir.

Farslar Arap alfabesini aldıkları zaman bu alfabede kendi dillerine özgü sesler için aslında dört küçük değişiklik yapmışlar, böylece harf sayısını 32’ye çıkarmışlardır. Bunlardan پ pe, ب be’ye eklenen iki noktayla; چçim, ج cim’e eklenen iki noktayla; ژ je, ز ze’ye eklenen iki noktayla; گ gef ise ک kef’in ‘keşide’ denilen çizgisi üzerine eklenen ikinci bir çizgiyle oluşturulmuştur. B seçeneğindeki ث se Arapçanın asli harfidir.

Farslar Arap alfabesini aldıkları zaman bu alfabede kendi dillerine özgü sesler için aslında dört küçük değişiklik yapmışlar, böylece harf sayısını 32’ye çıkarmışlardır. Bunlardan پ pe, ب be’ye eklenen iki noktayla; چçim, جcim’e eklenen iki noktayla; ژ je, ز ze’ye eklenen iki noktayla; گ gef ise ک kef’in ‘keşide’ denilen çizgisi üzerine eklenen ikinci bir çizgiyle oluşturulmuştur. خرد hıred “akıl”,  طلخ talh “acı”, آواز âvâz,  شصت şast “altmış” kelimeleri Farsça olup Arapların kullandıkları harflerle yazılmıştır. Oysa چمن çemen kelimesinde kullanılan چ çim Farsların Arap alfabesine ekledikleri harftir.

Yalnızca E seçeneğindeki Arapçadan geçen kelimelerde bulunan ض dad sesi Türkçede iki türlü telaffuz edilmektedir.

ض dad. Bu da dilin üst damağa doğru yükselmesi ve kapaklanması ile kalın nitelik kazanan bir sestir. Söylenişi sırasında hava dilin iki yanından avurtlara sürtünerek geçer. Bu sırada dil ucu boşta kalır. Türkçe’de söyleyişte var olmamış, d ve z diş sesleriyle iki türlü söylenmiştir: