OSMANLI TÜRKÇESİNE GİRİŞ I - Deneme Sınavı - 1

Soruda benzeşme görülen ünsüz dizisi “şc-şç” olarak verilmiştir. Seçeneklerde bu ünsüzlere sahip olan tek seçenek B’dir. Yani doğrusu “eşcâr” (ağaçlar) olan kelime ünsüz benzeşmesine uğrayınca “eşçâr” biçiminde söylenmiştir. Bu nedenle doğru cevap B şıkkıdır.

مجنون    kelimesi “mecnûn” olarak okunmaktadır. Mef’ûl kalıbındadır. Bu nedenle doğru cevap B şıkkıdır.

جاهل  kelimesi fâ'il kalıbındadır. Okunuşu câhil şeklindedir. Bu nedenle doğru cevap A şıkkıdır.

علم kelimesinin yazımında yalnızca kök harfler kullanılmıştır ve dolayısıyla artık harf yoktur. Bu nedenle doğru cevap D şıkkıdır.

Arapça her şeyden önce bir din dilidir. İslâm dinini kabul etmiş bütün milletler tarafından benimsenmiş, işlenmiş ve kullanılmıştır. Türkler bu dini kabul ettikleri tarihten başlayarak, Farslar gibi, Arapça ile yakından ilgilenmişler, geniş İslâm coğrafyasında kurulan öğretim kurumlarında (medreselerde) bu dili ikinci dil olarak öğrenmiş ve yüz yıllarca ilim dili olarak kullanmışlardır.

Başa dar bir ünlü getirilerek: اسقندل iskandil (< İt. scandaglio)

Kelimenin kendi ünlüsünün yerini değiştirip iki ünsüz arasında kullanarak: بورسه Bursa (< Pruse), پرنال pırnał (< Grek. prinali),پرلانته pırłanta(İtal. brillànte).

قهر kahır (<kahr)

Bu ünsüz seslerin yazıda harfle gösterilmeyen a (e), i, u ve bunların uzunları olup yazıda ى و ا ile gösterilen â, î, û ile ünlülendirilmesiyle kökün çekirdek anlamına bağlı, ama yeni anlam katkılarıyla farklılaşmış kelimeler elde edilir:
كتب ketb “yazma”, كتب ketebe “yazdı”, كتاب
kitâb “yazılmış şey”, كاتب kâtib “yazıcı”, مكتوب
mektûb “birine yazılmış yazı”, مكتب mekteb “yazı
öğrenilen yer”, كتاب küttâb “kâtipler”, مكاتيب
mekâtîb “mektuplar/okullar”, gibi.

بذل : ب ذ ل bezl “verme, dağıtma, saçma”

İçinde kalın ünsüz harflerinden ق غ ع ظ ط ض ص خ biri bulunan hecenin uzun olmayan düz geniş ünlüsü eğitimli
kimselerce kalın, ancak klasik Arapça’nın e’ye yakın kapalı, incelmiş a’sı gibi söylenmiştir: نظر názár gibi.

Okuma dilinin bu söyleyişi yani bir ünsüzden sonraki ا (elif) her zaman uzun a okunur. Ancak bu a da bilgili kimselerin okumalarında daralmış ve incelmiş bir sestir, uzun e’ye yakın olması XVI. yüzyıl metinlerinde yazıya geçirilmiştir:
م ا زريدوكی mezâ´r-idügi, حصارده كی hisâ´rdegi,
ديارده كی diyâ´rdegi, كنارنده كی kenâ´rindegi.

متحمل mütehammil

Tasrifî dillerden değildir.

Ancak Farsça’yı iyi bilenlerin bu dilin seslerini çıkarabilme yeteneği kazanmış olmaları yüzünden, eğitimli kişiler arasında farklı söyleyişlerin, daha çok da okuyuş seslendirmelerinin bulunduğunu hem Arap harfli metinlerden, hem de çeviriyazılı metinlerden biliyoruz. Örnek olarak metinlerde خسته kelimesinin hem لق ekli (hastałık), hem de لك ekli ( hástelik) biçimleri görülür. Bunlardan ilki halklılaşmış söyleyişi, ikincisi ise okumuşça söyleyişi yansıtır. Yine XVI. yüzyıl metinlerinde rastlanan ince sıralı ek almış سبزه زارنده كی sebzezâ´rindegi, آشياننده كی âşiyâ´nindegi, دلاورلك dilá‘verlik gibi kelimeler, Farsça’nın kapalı ve incelmiş a’sı ile olan okumuşça söyleyişlerini yansıtır.