OSMANLI TÜRKÇESİNE GİRİŞ I - Deneme Sınavı - 5

Sırasıyla z/z, kendi niteliğiyle/kendi niteliğiyle, -/- olmalıdır. Bu nedenle doğru cevap C şıkkıdır.

Osmanlı Türkçesi yazı dilinde (edebiyat dilinde), iki Doğu dilinden alınmış çok sayıda kelime kullanılmıştır. Alfabenin ortak olması yüzünden bu alıntı kelimelerin yazılışları alındıkları dildeki biçimleriyle korunmuş ve eğitim yoluyla öylece yazılmaları sağlanmıştır. Ancak bu durum bu kelimelerdeki Türkçe’nin tanımadığı ünsüz seslerin okur-yazarların diline girmesine yol açmıştır. Özellikle Kur’an’ı doğru seslendirme eğitimiyle (tecvit öğrenmekle) açılan yoldan Arapça’nın özel sesleri pek çok kimsenin diline girmiştir. Bununla birlikte, konuşma diline inmiş çok sayıda kelimede bu yabansı seslere yer verilmemiş, seslendirme Türkçe’nin kendi ünsüzleriyle yapılmıştır. Arapça’ya özgü ünsüz harflerinin Türkçe kelimelerde sıra belirleyici olarak kullanılmak istenmesi; kurallaşmasa da, bu yoldaki uygulamalar bu harflerin ses değerlerini belirlemekte önemli göstergelerdir. Ama yapılacak değerlendirmeler açısından en önemli dayanaklar yabancıların bu yüzyıllara ait Latin harfli Türkçe metinleri, özellikle de Osmanlı Türkçesi’nin dil yapısı ve söz varlığı üzerine yazdıkları gramer ve sözlüklerdir. Bu çalışmalardan elde edilen veriler XVI-XX. yüzyıl Osmanlı Türkçesi’nin ortak konuşma dilinde hemen hiçbir yabansı ünsüz sesin bulunmadığını göstermektedir. Okur-yazarların temsil ettiği şehirli dilinde kimi ünsüz sesler tutunma şansı bulmuş olsalar bile, bunlar yüzünden ya da ezbere Kur’an okumakta olduğu gibi, yazılı bir metni yüzünden ya da bir şiiri ezbere okurken ortaya çıkan ikincil durumlardı. Demek ki ortak konuşma dili yanında bir de okur-yazarlar arasında bir okuma dili söz konusu olmaktadır. Bu husus Avrupalı gramerciler tarafından özellikle belirtilmiştir. Bu açıklama doğrultusunda doğru cevap D şıkkıdır.

T hem patlamalı, hem de diş ünsüzüdür. Diğerleri ise sızmalı diş ünsüzlerindendir. Bu nedenle doğru cevap A şıkkıdır.

Ünsüzler duyulurluklarındaki iki ana nitelik bakımından iki öbek oluştururlar: a. sızmalı ünsüzler: f v ğ h j ş l r s z y; b. patlamalı ünsüzler: b p c ç d t g k m n.

Ünsüzler duyulurluklarındaki iki ana nitelik bakımından iki öbek oluştururlar: a. sızmalı ünsüzler: f v ğ h j ş l r s z y; b. patlamalı ünsüzler: b p c ç d t g k m n.

Osmanlı alfabesinin ünsüz harfleri, içinde bulundukları hecenin ünlüsünü kalın-ince okutmaları yönüyle iki öbekte toplanmıştır: kalın ünsüz harfleri: ha, hı, sad, dad, tı, zı, ayın, gayın, kaf; ince ünsüz harfleri: be, te, se, cim, çim, dal, zel, rı, ze, sin, şın, fe, kef, gef, lam, mim, nun, vav, he, ye.

Osmanlı alfabesinin ünsüz harfleri, içinde bulundukları hecenin ünlüsünü kalın-ince okutmaları yönüyle iki öbekte toplanmıştır: kalın ünsüz harfleri: ha, hı, sad, dad, tı, zı, ayın, gayın, kaf; ince ünsüz harfleri: be, te, se, cim, çim, dal, zel, rı, ze, sin, şın, fe, kef, gef, lam, mim, nun, vav, he, ye.

Arapçaya özgü bu ses bir gırtlak ünsüzüdür. Ses dudaklarının kapalı bulunduğu sırada ciğerlerden gelen havanın yaptığı baskı sonucu birden açılan dudaklardan gelen bir patlamayla duyulan tonlu bir sestir.

Farslar Arap alfabesini aldıkları zaman bu alfabede kendi dillerine özgü sesler için aslında dört küçük değişiklik yapmışlar, böylece harf sayısını 32’ye çıkarmışlardır. Fars alfabesinde pe ve çim harfleri bulunmaktadır. Gef , kef’in “keşide” denilen çizgisi üzerine eklenen ikinci bir çizgiyle yazılmaktadır.

Dudaklardan gırtlağa kadar uzanan yoldaki oluşum noktalarına (boğumlanma yerlerine) göre de birtakım ortak nitelikler taşırlar. Buna göre de üç öbeğe ayırılırlar: a. dudak ünsüzleri: b p m v f.

Dudaklardan gırtlağa kadar uzanan yoldaki oluşum noktalarına (boğumlanma yerlerine) göre de birtakım ortak nitelikler taşırlar. Buna göre de üç öbeğe ayırılırlar: b. diş ünsüzleri: d t c ç j ş z s n l r.

Dudaklardan gırtlağa kadar uzanan yoldaki oluşum noktalarına (boğumlanma yerlerine) göre de birtakım ortak nitelikler taşırlar. Buna göre de üç öbeğe ayırılırlar: c. damak ünsüzleri: k g ğ. Bunlar ön (sert) damaktaki (ya da damak önündeki) boğumlanma noktasından çıkarlar. Dilimizde bunların bir de art (yumuşak) damakta (ya da damak ardında) meydana gelen boğumlanma noktasından çıkan türleri vardır. Bugünkü alfabemizde bunların işaretleri yoktur. Bunları kalın ve ince sıradan hecelerde ayırt ederiz: ka/ke (ka-ba / ke-se), ga/ge (ga-ga / ge-ce), ğan/ğen (ka-ğan / be-ğen) gibi.

Türkçe’nin ünsüz sesleri bir de gırtlaktan gelen soluk akımının tonlu (titreşimli, soluklu) ya da tonsuz (titreşimsiz, soluksuz) oluşuna göre öbekleşir. Tonlu ünsüzlerde tutulan soluğun hepsi ya da büyük bir kısmı salınmış olur ve bu sırada gerilmiş olan ses dudaklarında titreşime yol açarak boğumlanma noktasından güçlü bir gürültü olarak çıkar. Tonsuzlarda ise ses dudakları gerilmez; soluk, tutulmaksızın, olağan bir biçimde bir miktar açılan dudaklar arasından akarak boğumlanma noktasına gelir ve tükenirken donuk bir gürültü şeklinde duyulur. A. tonlu ünsüzler: b c d g ğ j l m n r v y z; tonsuz ünsüzler: ç f h k p s ş t.

Ünsüz sesler ciğerlerden gelen havanın, ses yolundan geçerken belli noktalardaki daralma (sıkışma) ve kapanma (tıkanma) yüzünden meydana getirdiği gürültü ile duyulan seslerdir. Bu daralma ve kapanma noktalarına boğumlanma noktaları diyoruz.

Sızmalı ünsüzler: f v ğ h j ş l r s z y; patlamalı ünsüzler: b p c ç d t g k m n.

Patlamalı ünsüzler: b p c ç d t g k m n.

Gerilen ses dudaklarında havanın geçişi sırasında meydana gelen titremeye ton denir.

Tonsuz ünsüzler: ç f h k p s ş t.

Arapçaya özgü sesler: hemze, se, zel, ha, sad, dad, tı, zı ve ayın.

Farslar Arap alfabesini aldıkları zaman bu alfabede kendi dillerine özgü sesler için aslında dört küçük değişiklik yapmışlar, böylece harf sayısını 32’ye çıkarmışlardır.