OSMANLI TÜRKÇESİNE GİRİŞ I - Deneme Sınavı - 16

Medrese eğitiminin yaygınlaşması, doğal olarak okur-yazar oranının artması sonucunu doğurmuş, buna bağlı olarak Arapça ve Farsça öğrenenlerin sayısı hızla çoğalmıştır. Bu arada Fars edebiyatına karşı geniş bir ilgi uyanmış, bu ilgi aruzla yazılmış birçok manzum eserin Türkçe’ye aynı ölçü kullanılarak manzum çevirilerinin yapılması yolunu açmıştır. Öte yandan medrese eğitimi görmüş olanların edebiyat sanatı bilgileri de edinerek aruzla ve özellikle Fars edebiyatını örnek tutarak şiir yazma hevesi giderek artmış, bu arada edebiyata duyulan ilgi ve şaire verilen destek de bu hevesleri beslemiştir. İşte bütün bu sebeplerle yazı diline çoğalan ölçüde kelime girmeye başlamıştır.

Yazım ise, yazı aracılığıyla gerçekleştirilen bir uygulamadır. Bir dilin ses örgülerinden oluşan türlü birimlerini alfabe işaretleriyle yazıya dökmektir.

Bitişmeyen harfler. Bunlar yazıda yalnızca kendilerinden önce gelen diğer harflerle bitişir; içinde kendileri de yer almak üzere, sonra gelen harflerle ise bitişmez: he ه ,vav و ,je ژ ,ze ز ,rı ر ,zel ذ ,dal د ,elif ا

مج

ض dad : Arapça’ya özgü bir sestir; dolayısıyla yalnızca Arapça’dan alınma kelimelerde geçer.

ıssız اسسز

Eskilik bakımından üçüncü yazı türü talik’tir. Bu yazının başlıca özelliği harflerin eğik yazılması, kuyruk kısımlarının uzatılmasıdır

Osmanlı taliki İran talikinden çarpıcı biçimde farklıdır, bu yüzden İranlılar Türk talikine nestalik adını vermişlerdir.

Oğuz boylarının konuşma diline dayanan ve “Batı Türkçesi”, “Batı Oğuzcası”, “Türkiye Türkçesi” gibi adlarla anılan bu yazı dilinin ilk dönemine “Eski Osmanlıca”, “Eski Türkiye Türkçesi” ve “Eski Anadolu Türkçesi” gibi adlar verilmiştir. Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap A şıkkıdır.

Oğuz boylarının konuşma diline dayanan ve “Batı Türkçesi”, “Batı Oğuzcası”, “Türkiye Türkçesi” gibi adlarla anılan bu yazı dilinin ilk dönemine “Eski Osmanlıca”, “Eski Türkiye Türkçesi” ve “Eski Anadolu Türkçesi” gibi adlar verilmiştir. Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap B şıkkıdır.

Fesahat: Sözün/bir kelimenin sesçe nitelikleri özenle gözetilip korunarak; akıcı, pürüzsüz, açık, anlaşılır biçimde söylenmesi ve kullanılmasıdır. Bu bilgi doğrultusunda doğru cevap D şıkkıdır.

Bitişmeyen harfler. Bunlar yazıda yalnızca kendilerinden önce gelen diğer harflerle bitişir; içinde kendileri de yer almak üzere, sonra gelen harflerle ise bitişmez: he ه, vav و, je ژ, ze ز, rı ر, zel ذ , dal د, elif ا.

Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap E şıkkıdır.

Osmanlı Türkçesi alfabesi Arap alfabesine dayanır. 28 harften oluşan Arap alfabesine Farslar kendi dillerindeki farklı üç ses için küçük değişikliklerle 3 işaret eklemişler ve harf sayısını 31’e çıkarmışlardır. Farsça’nın bu sesleri Türkçe’de de bulunduğu için, bu 31 harflik alfabe Türkler tarafından da aynen alınıp benimsenmiştir. Bu harfler Türkçe’deki adlarıyla şunlardır: پ pe  - چ çim - je ژ

Bu bilgi doğrultusunda doğru cevap C şıkkıdır.

Bitişmeyen harfler. Bunlar yazıda yalnızca kendilerinden önce gelen diğer harflerle bitişir; içinde kendileri de yer almak üzere, sonra gelen harflerle ise bitişmez: he ه, vav و, je ژ, ze ز, rı ر, zel ذ, dal د, elif ا. A şıkkındaki bütün harfler bitişmeyen harflerken, B, C, D ve E şıkkındakiler ise bitişen harflerdendir. Bu nedenle doğru cevap A şıkkıdır.

ه he harfancak bir ünlü yerine kullanıldığı yerlerde bitişmez. Buna eski gramerlerde “hâ-i resmiye (= şekilce he)” denir. Bu bilgi doğrultusunda doğru cevap B şıkkıdır.

Birçok yazı türünden günlük hayatta kullanımı en yaygın olan yazı rık’a denilen yazıydı. Bu yazının harfleri çabuk yazmaya elverişli bir duruma getirilmiş; “diş” denilen çıkıntıları kaldırılmış, kimi harflerdeki iki nokta çizgiye, üç nokta da küçük bir ters v’ye (ˆ) çevrilmiş, nun ve kaf ’ın noktaları ise sonlarına eklenen birer çizgiciğe dönüştürülmüştür. Bu arada bitişmeyen harfler bile bitişik yazılır biçimler kazanmıştır. Bu bilgi doğrultusunda doğru cevap E şıkkıdır.

Bitişen harfler. Hem kendileriyle, hem kendilerinden önce ve sonra gelen öteki bütün harflerle bitişirler. Bu duruma göre, biçimleri özellikle başta ve ortada değişikliğe uğrayan harfler bunlardır. Bunlar, önceki harf bitişmeyen harfse baştaki şekliyle, bitişen harfse ortadaki şekliyle yazılır; sonda yer aldıklarında ise yalın biçimlerine kavuşur: ha ح, çim چ, cim ج, se ث, te ت, pe پ, be ب, zı ظ, tı ط, dad ض, sad ص ,şın ش, sin س, hı خ, lam ل, kef ك, kaf ق, fe ف, gayın غ, ayın ع, mim م, nun ن, he ه, ye ى.

Bu bilgiler doğrultusunda D şıkkında lam harfi kendinden sonra gelen mim harfiyle birleşmeliydi. Bu nedenle doğru cevap D şıkkıdır.

Alıntı: Bir dilin başka dillerden aldığı kelime ve gramer biçimlerine denir.

Halklılaştırma: Başka dillerden alınmış kelimelerdeki sesçe yabansı yanların bir dili konuşan halk tarafından kendi dilinin ses düzenine uygun hâle getirilmesidir.

Fesahat: Sözün/bir kelimenin sesçe nitelikleri özenle gözetilip korunarak; akıcı, pürüzsüz, açık, anlaşılır biçimde söylenmesi ve kullanılmasıdır.