OSMANLI TÜRKÇESİNE GİRİŞ I - Deneme Sınavı - 15

Osmanlı Türkçesi alfabesi Arap alfabesine dayanır.

Osmanlı Türkçesi alfabesi Arap alfabesine dayanır. 28 harften oluşan Arap alfabesine Farslar kendi dillerindeki farklı üç ses için küçük değişikliklerle 3 işaret eklemişler ve harf sayısını 31’e çıkarmışlardır.

28 harften oluşan Arap alfabesine Farslar kendi dillerindeki farklı üç ses için küçük değişikliklerle 3 işaret eklemişler ve harf sayısını 31’e çıkarmışlardır.

Bitişmeyen harfler. Bunlar yazıda yalnızca kendilerinden önce gelen diğer harflerle bitişir; içinde kendileri de yer almak üzere, sonra gelen harflerle ise bitişmez: Bitişmeyen harfler: Eski gramerlerde bunlara ‘münfasıl harfler’ denmiştir.

Bitişen harfler: Eski gramerlerde bunlar da ‘müttesıl harfler’ diye adlandırılmıştır.

Tablo 1.1 Bitişen Harflerin Yalın, Başta, Ortada, Sonda ve Birbirine Ulanmış Biçimleri.

Arap alfabesine dayanan eski Osmanlı alfabesinin, tanıdığımız harfler dışında, yardımcı işaretleri de vardı. Arapça’da özellikle Kur’an’da kullanılmış
olan bu işaretlerin en önemlileri kısa ünlü işaretleridir. Hareke denilen bu işaretlere Türkçe metinlerde özellikle XVI. yüzyıl sonlarına kadar geniş
ölçüde yer verilmiştir:

Bir dilin eski bir döneminde, farklı bir alfabeyle yazılmış metinleri kullanılmakta olan alfabeye aktarma işlemine çeviriyazı (transkripsiyon), bu uygulamada kullanılan alfabeye ise çeviriyazı alfabesi denmektedir.

Sesçil: Dilcilik alanında kullanılan bu terim uluslar arası bir terim olan fonetik
(phonetic) kelimesinin karşılığıdır.

Çeviriyazı, aslında bir metnin yazıldığı dönemin dilindeki ses birimleri ile bunların bildirişim sistemindeki işleyişleri hakkında bilinen ya da türlü kaynaklardan elde edilen değerlerin kullanılmasıyla gerçekleştirilen
bir seslendirme uygulamasıdır.

Çeviriyazı, aslında bir metnin yazıldığı dönemin dilindeki ses birimleri ile bunların bildirişim sistemindeki işleyişleri hakkında bilinen ya da türlü kaynaklardan elde edilen değerlerin kullanılmasıyla gerçekleştirilen
bir seslendirme uygulamasıdır.

Öte yandan kâtip, kâfir gibi farklı sesle seslendirilen kelimelerde de uzun ünlüden önceki ünsüz ses aynı harfle yazılmaktadır. Bunlara ünlüsü söyleyişte uzun olan kafile, makale, mukabil, mukavele, mukayese gibi kelimelerde, k’nin yanlış okunmasını önlemek kaygısıyla, bu ünlü uzunluğunun gösterilmiyor olduğunu da ekleyelim.

Birincisi sesleri ve ses değerlerini göz önünde bulundurmaz, kaynak metin yazısındaki her işareti kullanılmakta olan alfabenin yalın ya da işaretli bir harfiyle karşılar. Harften harfe çeviri olduğu için bu tür uygulamaya
‘harf çevirisi (transliterasyon)’ denir.

Çeviriyazı alfabesi, yukarıda verdiğimiz alfabede görüldüğü gibi, kullanılmakta olan alfabeye eklenmiş birtakım işaret ve işaretli harflerin yer aldığı bir alfabedir. Daha önce de belirttiğimiz üzere, çeviri çeşitli anlayış ve amaçlara dayanır, dolayısıyla kullanılacak alfabe de değişir ve çeşitlenir.

Türkçe kelimelerde (ince), Arapça ve Farsça kelimelerde (ince)
كل gel, سيل sil, بيلمك bilmek, فلك felek, فلاكت
felâket, لاكن lâkin, لاله lâle, لالا lâlâ

Bir dilin tarihinde değişme basamaklarının ancak birinde görülen denklik ve uyuşum sonraki basamakta görülmez; çünkü gelişme süreğen, yazım ise durağandır. Biri durmaz, ilerler; öbürü öylece kalır. Sonuç olarak
uyuşmazlık hep sürer gider.

Çeviriyazı teriminin karşılığı olarak transkripsiyon kelimesi kullanılmaktadır.

Nazımdaki kafiyenin nesirdeki karşılığı secidir.

Yukarıda tanımı verilen terim sesçil'dir.

Peltek s olarak bildiğimiz harfin (ث) çeviriyazı işareti s̱ şeklindedir.