OSMANLI TÜRKÇESİ METİNLERİ II

âfitâb: Güneş, şems, pek güzel şahıs, pek parlak çehre

celîl: Büyük, ulu; bir yazı türü

gevher: 1. Elmas, cevher. 2. İnci. 3. Değerli taş. 4. Bir şeyin aslı esası.

hâmil: Yüklü. 2. Gebe. 3. Hâiz. 4. Sâhip, mâlik. 5. Taşıyan, götüren. 6.
Uhdesinde bir poliçe bulunan.

havza: Bir hükûmetin idâresi altında bulunan ülkelerin bütünü.

kudât: Kadılar.

mürselîn: Peygamberler

râbi‘: Dördüncü

zâmin: Tazmine mecbur olan, kefil.

Mevleviyet: Osmanlı ilmiye teşkilatında yüksek dereceli ve vilayet kadılıkları için kullanılan terim.

Metnin doğru okunuş A seçeneğinde verildiği gibi “Sadr-ı vâlâ-yı Anadolu semâhatlü Ali Sâtı‘ Efendi-zâde Kadri Beyefendi hazretlerinin zamân-ı devletlerinde vukû‘ bulan hücec-i şer‘iyye sicilidir.” şeklindedir.

Metinde altı çizilerek işaretlenen سماحت لو “semâhatlü” kelimesinin kökü olan semâhat Arapça asıllı olup “cömertlik, el açıklığı; iyilikseverlik” anlamlarına gelir. Kelime Türkçe +lü ekini aldığında “cömert, eli açık, iyiliksever” gibi anlamlara gelir. Bu anlamlardan yalnızca “iyiliksever” görüldüğü gibi D seçeneğinde bulunmaktadır. Dolayısıyla D doğru cevaptır.

Sadr-ı vâlâ-yı Anadolu: Yargı ve eğitim teşkilatının sorumlusu olan kazaskerlik makamı Fatih devrinde Rumeli ve Anadolu kazaskerliği olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Sadr-ı Anadolu ve Sadr-ı Rumeli olarak isimlendirilen bu makamın sorumlularının idari ve yargı görevleri vardır. Kuruluş yıllarında görevleri ordudaki askerî, hukukî, anlaşmazlıkları halletmek, seferlere katılarak davalara bakmaktı. Zamanla imparatorluktaki kadıların ve
müderrislerin tayinleri, azilleri, terfileri ve diğer işlemleriyle uğraşmak başlıca görevleri oldu. Divan üyesi olarak görevleri şerî hukuk ve yargı ile alakalı idi.

Arapça bir kelime olan hücec “deliller, senetler, vesikalar” anlamında gelmektedir.

Ta‘lik, İran kaynaklı bir yazı olup İranlı ilim adamlarına göre tevkî, rika ve nesih yazılarının kaynaştırılmasıyla meydana getirilmiştir ve oluşumunda, yılankavî (Dolambaçlı, dolanarak giden). harflere sahip Pehlevî ve Avestan alfabelerinin de rolü olmuştur. XI. yüzyılda ortaya çıkmıştır.

Ta‘lik, İran kaynaklı bir yazı olup İranlı ilim adamlarına göre tevkî, rika ve nesih yazılarının kaynaştırılmasıyla meydana getirilmiştir ve oluşumunda, yılankavî (Dolambaçlı, dolanarak giden). harflere sahip Pehlevî ve Avestan alfabelerinin de rolü olmuştur. XI. Yüzyılda ortaya çıkan bu yazıya, harflerinin asılı gibi görünüşü dolayısıyla “ta‘lik” adı verildiği söylenir.

Osmanlı sicillerinde geçen bey‘-i bât  “Satıcı ile alıcının vazgeçmeleri mümkün olamayan kesin satış.” anlamında kullanılmıştır.

Metnin doğru okunuşu E seçeneğinde verildiği gibi “Mahrûsa-i Galata’ya muzâfe kasaba-i Tophane’de Cihangir Mahallesi’nde sâkin münâdî Çalık Yusuf Ağa” şeklindedir.

Metinde altı çizilerek işaretlenen مضاف  muzâf “İzâfe olunmuş, katılmış, bağlanmış, bağlı.” anlamlarında kullanılır.

Metinde altı çizilerek işaretlenen ساكن sâkin  “1. Hareketsiz olan, oynamayan. 2. Uslu, kendi halinde olan, yavaş. 3. Oturan. 4. Teskin olmuş, yatışmış.”  anlamlarında kullanılır.