OSMANLI TÜRKÇESİ METİNLERİ I

"hemân-dem" sözcüğü "hemen o anda" demektir.

ni‘met, fu'ûl değil, fi'let vezdindedir.

Arap harfleri ile yazılan yazı türleri, tarih içinde paleografik olarak pek çok değişiklik göstermiş ve bol çeşitliliğe sahip olmuştur. Bunlardan bir kısmı diğerinden türemiş, bazı küçük farklar kazanmış ve yeni bir yazı türü olarak adlandırılmıştır. Osmanlı yazı geleneğinde de bu yazı türlerinden birçoğu kullanılmıştır. Temel olarak bu yazı türleri şöyledir: Sülüs, nesih, dîvânî, ta’lîk, rik’â, siyâkat. Gravür bir yazı türü değildir, bir kalıplama tekniğidir.

Mâbeyn kelimesinin bugünkü anlamı arada demektir. Osmanlı saray ve konaklarında haremlik ve selamlık bölümlerini ayıran daire anlamında da kullanılmaktadır. Arapçada “iki şeyin arası” manasındadır.

Seçeneklerde verilen sözcükler sırasıyla şöyledir: ikrâm – icâbet – inâyet – ihrâc – ikdâm. Dikkat: Seçeneklerdeki Osmanlıca yazımlar bozulmuş yazılımdan dolayı. Soru iptal edilmeli.

A seçeneğinde açıklaması yapılan sözcük re’ydir. B seçeneğinde melâlet sözcüğünün açıklaması yapılmıştır. C seçeneğindeki açıklama izhâr etmek sözcüğüne karşılık gelir. E seçeneğindeki açıklama ahsen-i veçhile kavramını karşılar. D seçeneğindeki açıklama i'tizâr sözcüğünün açıklamasıdır. Verilen metinde bu sözcük geçmemektedir.

Yönelmiş, dönmüş, bir yere doğru yola çıkan, birisine karşı iyi düşünce ve sevgisi olan anlamında müteveccih kelimesidir. Dikkat Osmanlıca yazım bozulmuş. Yazılım eksikliğinden dolayı. Bu soru kullanılamaz.

İbtidâ: başlangıç demektir. B seçeneğindeki ihtiyâr,  C seçeneğindeki âl, D seçeneğindeki izmihlâl, E seçeneğindeki bâkî sözcükleridir. Dikkat bu soruda Osmanlıca yazım bozuk. Yazılım eksikliğinden dolayı kullanılamaz.

Cem’-i mü’ennes, müfredinin şeklini bozmadan sonundaki müennes alâmeti olan (e "t") kaldırılıp yerine (ât) getirilir. Tek olanın çoğaltılması, çoğul hale getirilmesidir. Cem’-i mükesser ise belli bir kural olmadan tekil olanın çoğullaştırılmasıdır, bir başka şekilde kökün kırılmaya uğramasıdır. Mu’avenet, sülasî mezîdünfîh mastarlardandır, yardım etmek anlamındadır.

Büyüklük, kibirlilik ( azamet ) Oturuş, oturma, padişahın tahta oturması ( culûs ) Tutulmuş, yakalanmış ( giriftâr ) Av, avlama, avlanan hayvan, düşmandan ele geçirilen mal, ganimet ( şikâr ) Haller, vaziyetler, durumlar, oluşlar ( ahvâl )

Azîmü’ş-şân Arapça tamlamadır.

Bütün harfleri fiilin orijinal kök harfi olan, yani ilave harf almamış fiillere yalın fiil anlamında mücerred fiil denir. Bir mücerred fiil üç ya da dört harften oluşur. Üç harften oluşan mücerred fiil için sülasi, dört harften oluşanlarına ise rübai adı verilir. Mezidünfih mastarlar ise belli bir kalıp içinde anlam üretirler. Muttali’, öğrenmiş, bilgi edinmiş anlamında bir kavramdır.

Osmanlı yazı geleneğinde yer alan “şeş kalem” veya “aklâm-ı sitte” adı verilen yazı türleri; sülüs, nesih, dîvânî, ta‘lîk, rik‘a ve siyâkat’ tır. Sadâ: seda, ses anlamını taşımaktadır. Doğru cevap C’dir.

Siyâkat; İlhanlılar zamanında mâlî kayıtların tutulduğu yazı türü olup Osmanlılar da da aynı şekilde mâlî kayıtlar bu yazı türüyle kaleme alınırdı. Doğru cevap E’dir.

Yukarıdaki cümle bugünkü dile  “Sonra Timur, şiddetle yemin edip Yıldırım Hanı, eğer sultan gelecek olursa kendisinin ona hiç zararı değmeyecek, onu bağrına basıp kendi kızını vererek damat edinecek ve Yıldırım Han’ı yine memleketine göndereceğine inandırdı.” olarak çevrilmektedir. “gılâz ve şidâdile” kelimelerinin karşılığı “şiddetle” anlamında kullanılmıştır. Doğru cevap E’dir.

Ef‘âl: fiiller, işler, ameller; fi’l-hâl: şimdi, hemen, bu halde; hâsıl: peyda olan, husule gelen, çıkan, meydana gelen; mebâdâ, sakın, olmaya ki anlamında kullanılmaktadır. Kankı :hangi? Anlamında kullanılmaktadır.

Ahsen: en güzel, çok güzel; Hamide: beğenilen, güzel; Cemîl: güzel; Hüsn: güzellik, iyilik anlamına gelmektedir. Handân: gülen, gülücü, mesrur anlamına gelip güzellik kavramı ile ilgili değildir. Doğru cevap C’dir.

A‘zam: en büyük, çok büyük; Âl: sülâle, soy, hanedan; Kethudâ: kâhya; Muttali: haberli, bilen anlamındadır. İs: sahip, malik anlamında kullanılmaktadır. Doğru cevap C’dir.

Vâfir, kâfir, nâdim ve dâhil ism-i fâ’il’dir. İsm-i mef‘ûl olan kelime “meşgul” dur. Doğru cevap C’dir.

Ale’s-sabâh(sabah ile), ba‘de’l-yevm(bu günden sonra), ke’l-evvel(önceki gibi), azîmü’ş-şân (şânı büyük) anlamına gelen Arapça tamlamalardır. Bey‘ ü fürûht (alım satım, alışveriş) bir Farsça tamlamadır. Doğru cevap D’dir.