OSMANLI TÜRKÇESİ METİNLERİ I - Deneme Sınavı - 7

 Türkçe latinizesi: "Türkmân’dan Adana tarafından sefer-i hümâyûna me’mûr olan cemâ‛at-i Türkmân’dan beşyüz mıkdârı ceng-âverân"dır.

Latinizesi "Cebeciyân-ı dergâh-ı âlî ocağı taraf-ı Âstâne’den hareket ve sahrâ-yı Edirne’de vâkı‛ çeşme-sâr-ı Solak kurbüne nüzûl eylediler." şeklinde olan cümlenin günümüz Türkçe karşılığı: "İstanbul’dan hareket etmiş olan Dergâh-ı âlî cebecileri ocağına mensup askerler bugün Edirne önlerinde bulunan Solak Çayırı yakınlarına yerleştiler." olmalıdır.

Cümlesinde "divan toplantılarına katılma hakkına sahip olanları yani divan üyeleri"ni kasteden tamlama "ehl-i dîvân"dır.

Metinde tarih olarak "Yevmü’l-hamîs fî 14 şehr-i ramazân sene 1101" yani 1101 senesi Ramazan aynın 14. günü, Perşembe verilmektedir.

Metne göre bahsi geçen Melek İbrahim Paşa'nın "şeytan" lakabıyla anılmasının nedeni "rind-i cihân" yani dünya işlerine düşkün olmasıdır.

 cümlesinin Türkçe latinizesi: "“bre koca kâfir! Çehrin gibi bir toprak palankayı niye almadın?” buyurdılar. “Üzerime Moskov taburı geldi ve mukābili def ‘i mümkün olmayup asker-i İslâm’ı girü çektim” diyesiye kalmadı"dır.

"Yumuşak başlı ve doğru kimse" anlamındaki söz öbeği "halîm ü selîm"dir. Hâk-sar, toza toprağa bulanmış; Emr-i ma‘rûf, iyiliği emretmek; Sebb ü la‘net, sövüp, lanet okumak; Adl ü sahâ ise, adalet ve cömertlik demektir.

Muhasara, barış değil, tam tersine savaş, kuşatma, askeri anlamda çevreleme anlamlarına gelir.

Cümlede geçen "ba‛zı evzâ‛ u etvâr-ı nâ-hemvârı zuhûr etmeğin" ifadesine göre azlin sebebi bazı hoş olmayan hareket ve davranışlarıdır.

Metinde yer alan "palanka" sözcüğü "kaleden küçük müstahkem mevki" demektir.

İlgili metnin Türkçe latinizesi: "ve bunların râhibleri hâlâ Moskov Çarı sâhib-i hurûcdur ve İslambol’a mâlik olacak bu"dur.

Rû-gerdân, روكردان , Fetva ise فتوا şeklinde yazılır. Ayin, ulûfe ve merkûm sözcülerinin yazılışlarıysa doğrudur.

Bazı istisnalar dışında padişahın kendi el yazısı ile kaleme aldığı yazı ve emirler hatt-ı hümayun ismiyle anılır. Mühimme, berat ve tezkire farklı türden evrak veya evrak gurubuna ait isimlerdir. Tuğ-ı hümayun ise at kuyruğu bağlanmış, ucuna da altın yaldızlı top geçirilmiş mızrak cinsinden alametin adıdır.

Dört seçenek fu‘ûl veznindeyken, دعوت "davet" fa'let veznindedir.

ارسال , اعالم , اخراج , اثبات ve اعزاز sözcükleri if'âl babıbdadır.

ابن السلطان "İbnü’s-sultân" şemsî, diğerleriyse kamerî tamlamalardır.

Metne göre Petro Azak Denizi'ne 1695 senesinde asker sevk etmiştir.

Latinizesi "Ma‘lûm ola ki Rusya İmparatoru Deli Petro, İsveç Kralı On İkinci Karl üzerine Poltava nâm mahalde gâlib olduğu..." olan cümlenin günümüz Türkçe çevirisi: "Bilinmeli ki Rusya İmparatoru Deli Petro'nun İsveç Kralı On İkinci Karl’a karşı Poltava isimli yerde mağlup olduğu" cümlesidir.

"Bir meselenin iç yüzünü dikkatle araştırma" anlamına gelen sözcük "tefahhus"tur ve doğru yazılışı تفحص şeklindedir.

معلومات cem-i müennes, diğerleriyse cem-i mükesserdir.