OSMANLI TÜRKÇESİ METİNLERİ I - Deneme Sınavı - 6

Arap harfleri ile yazılan yazı türleri, tarih içinde paleografik olarak pek çok değişiklik göstermiş ve bol çeşitliliğe sahip olmuştur. Bunlardan bir kısmı diğerinden türemiş, bazı küçük farklar kazanmış ve yeni bir yazı türü olarak adlandırılmıştır. Osmanlı yazı geleneğinde de bu yazı türlerinden birçoğu kullanılmıştır. Temel olarak bu yazı türleri şöyledir: Sülüs, nesih, dîvânî, ta’lîk, rik’â, siyâkat. Gravür bir yazı türü değildir, bir kalıplama tekniğidir.

Mâbeyn kelimesinin bugünkü anlamı arada demektir. Osmanlı saray ve konaklarında haremlik ve selamlık bölümlerini ayıran daire anlamında da kullanılmaktadır. Arapçada “iki şeyin arası” manasındadır.

Seçeneklerde verilen sözcükler sırasıyla şöyledir: ikrâm – icâbet – inâyet – ihrâc – ikdâm. Dikkat: Seçeneklerdeki Osmanlıca yazımlar bozulmuş yazılımdan dolayı. Soru iptal edilmeli.

A seçeneğinde açıklaması yapılan sözcük re’ydir. B seçeneğinde melâlet sözcüğünün açıklaması yapılmıştır. C seçeneğindeki açıklama izhâr etmek sözcüğüne karşılık gelir. E seçeneğindeki açıklama ahsen-i veçhile kavramını karşılar. D seçeneğindeki açıklama i'tizâr sözcüğünün açıklamasıdır. Verilen metinde bu sözcük geçmemektedir.

Yönelmiş, dönmüş, bir yere doğru yola çıkan, birisine karşı iyi düşünce ve sevgisi olan anlamında müteveccih kelimesidir. Dikkat Osmanlıca yazım bozulmuş. Yazılım eksikliğinden dolayı. Bu soru kullanılamaz.

İbtidâ: başlangıç demektir. B seçeneğindeki ihtiyâr,  C seçeneğindeki âl, D seçeneğindeki izmihlâl, E seçeneğindeki bâkî sözcükleridir. Dikkat bu soruda Osmanlıca yazım bozuk. Yazılım eksikliğinden dolayı kullanılamaz.

Cem’-i mü’ennes, müfredinin şeklini bozmadan sonundaki müennes alâmeti olan (e "t") kaldırılıp yerine (ât) getirilir. Tek olanın çoğaltılması, çoğul hale getirilmesidir. Cem’-i mükesser ise belli bir kural olmadan tekil olanın çoğullaştırılmasıdır, bir başka şekilde kökün kırılmaya uğramasıdır. Mu’avenet, sülasî mezîdünfîh mastarlardandır, yardım etmek anlamındadır.

Büyüklük, kibirlilik ( azamet ) Oturuş, oturma, padişahın tahta oturması ( culûs ) Tutulmuş, yakalanmış ( giriftâr ) Av, avlama, avlanan hayvan, düşmandan ele geçirilen mal, ganimet ( şikâr ) Haller, vaziyetler, durumlar, oluşlar ( ahvâl )

Azîmü’ş-şân Arapça tamlamadır.

Bütün harfleri fiilin orijinal kök harfi olan, yani ilave harf almamış fiillere yalın fiil anlamında mücerred fiil denir. Bir mücerred fiil üç ya da dört harften oluşur. Üç harften oluşan mücerred fiil için sülasi, dört harften oluşanlarına ise rübai adı verilir. Mezidünfih mastarlar ise belli bir kalıp içinde anlam üretirler. Muttali’, öğrenmiş, bilgi edinmiş anlamında bir kavramdır.

Üsküdârî Abdullah B. İbrahim’in Vâkı’ât-ı Rûz-Merre adlı eseri bir günlüktür, bir tarih düşürmedir. Her gün olanları yazmaktadır. Eserin Tebdîl-i müftî (şeyhülislamın değiştirilmesi) bölümünde Allah’a dua edilmektedir. Yukarıya alınan cümlede Osmanlı askerinin düşmanı yenmesi ve düşmanın yok olması istenilmektedir. (Bu soru iptal edilmeli çünkü Osmanlıca yazım yanlış, klavyeden dolayı düzeltme imkanım yok.)

Seçeneklerde verilenler sırasıyla perşembe, cuma, pazar, cumartesi ve pazartesi günlerini karşılamaktadır.

Edirne’de kışlıkta Kırım hanının sağlığında kötüleşme olduğu duyulduğunda sadrazam tarafından saray baştabibi gönderilmiştir.

Şeyhülislamlık makamında olan Tabbağ-zade Mehmed Efendi’nin İstanbul’da bazı hoş olmayan hareket ve davranışları ortaya çıktığından, şeyhülislamlık makamından azledilerek İstanbul’da bulunan evinde oturup istirahatine bakması için ferman çıkarıldı.

Padişahın seferine görevli olarak çağrılmış olan Şam Eyaleti askerinden beş yüz nefer atlı savaşçı yiğitler, Edirne ovasında bulunan ve Solak Çeşmesi diye bilinen yere geldiler. Burada kurulmuş olan ordugâhlarına yerleştiler.

Seçeneklerde yer alan yazımlar sırasıyla sudûr ( sadrazamlar, kazaskerler ), ashâb ( malikler, peygamberi görenler ), şehriyâr ( padişah, hükümdâr ), cengâver ( savaşçı ), bârî ( yaratan, yaratıcı ) şeklindedir. (Bu soru iptal edilmeli çünkü seçeneklerdeki Osmanlıca yazımlar yanlış, klavyeden dolayı düzeltme imkanım yok.)

Meks ü ârâm, bekleme, durma, bir yerde eğlenme, dinlenme anlamındadır. Def’ ü ref’, bir meseleyi uzaklaştırıp ortadan kaldırma demektir. Emr-i ma’rûf, Allah’a ve kullarına göre doğru olanı, iyiliği tavsiye etmek anlamındadır. Nusret-encâm, başarıyla, zaferle sonuçlanan çalışma anlamına gelir. Nehy-i münker, dinin yasak ettiği şeyleri yaptırmama anlamındadır.

Melek İbrahim Paşa, dünya işlerini hoş gören biri olduğundan şeytan ismiyle kendine lakap takılmıştır. Değişik eyaletlerde valilik yapmıştır. Budin kalesini düşman işgalinden kurtarınca, kendisine fermanla melek lakabı verildi. Belgrad’tayken Avusturya ordusuna yenilince Kara İbrahim Paşa tarafından öldürtüldü. Çok sevildiği için halk onu öldürten Kara İbrahim Paşa’ya beddualar etti. Sonuçta düşman Budin Kalesini işgal etti.

İdrâk : Anlayış, akıl erdirme.

İtlâk :  Salıverme, koyuverme.

İhrâk : Yakma, yakılma.

İlhâk :   Katma, dahil etme.

İhzâr :  hazır etme, hazırlama.

Seçeneklerde verilen açıklamalara karşılık gelen kelimeler sırasıyla şöyledir: Mazhar – Mahbûb – Ma’mûr – Medfûn - Mezbûr