OSMANLI TÜRKÇESİ METİNLERİ I - Deneme Sınavı - 4

Edille: deliller; Ulemâ: âlimler, Vüzerâ: vezirler, Vâkıf: bilen, vakfeden anlamına gelmektedir. Osmanlı Devleti’nin resmî tarihçileri “vakanüvis” lerdir. Doğru cevap D'dir.

Beyt: ev; Bürhân: delil, Bünyâd: temel, esas anlamına gelmektedir. Talik de bir yazı türüdür fakat sorulan “Keyfiyet-i Rûsiyye” adlı metin nesih yazı türü ile yazılmıştır. Doğru cevap A'dır.

Bed-fi῾âl: kötü işler yapan; Bî-zâr: bıkmış, usanmış; Müte῾allik: alakalı, Rû-gerdân: yüz çeviren anlamına gelmektedir.  Ayın ortasındaki on gün anlamındaki kelime “Evâsıt” dır. Doğru cevap C'dir.

Şehriyâr: Hükümdar, Şehin-şâh: Şahların şahı, Şevketlü:Ulu olan, Uluvvu’ş-şân: Şanı yüce anlamına gelmektedir. Sorulan “vüsûlleri der-i devlete müyesser oldukda vüzerâ-i ızâm ve ulemâ-i kirâm ve sadr-ı şeyhü’l-islâm sellemehü’s-selâm ve sadreyn ve bi’l-cümle ocaklar huzûr-ı hümâyûnlarına da‘vet…” cümlesinin bugünkü dile çevirisi “gelişi gerçekleşince vezirler, âlimler, şeyhülislam, kazaskerler ve ocaklar padişah huzuruna davet olundular”  dır. Boşluk bırakılan yere “şeyhü’l-islâm”  kelimesi yerleştirilmelidir. Doğru cevap D'dir.

Kesintisiz, sürekli anlamındaki kelime “Lâ-yenkatı” dır. Tefahhus, iyice araştırma anlamına gelmektedir. Doğru cevap E'dir.

Rû-gerdân, Nâ-hemvâr, Bî-zâr, Bi’l-cümle gibi kelimelerde olduğu gibi ön eklere örnek olarak verilebilir. Taht-gâh kelimesinde olduğu gibi “gâh” son eklere örnektir. Doğru cevap D’ dir.

Vech: Yön, yüz, çehre, sebep; Vesâ‘il: Vesileler, sebepler; Vüs‘at: Genişleme, artma; Vekâyi‘ : Olaylar, hadiseler;  Yesîr:  Kolay anlamına gelmektedir. Doğru cevap E’dir.

Esîr-bend: Esir etme, Bi’l-cümle: Hepsi, tamamı, Hafiyyeten: Gizlice, Müte῾allik: Alakalı anlamına gelen kelimelerdir. Şehr-i Kostantiniyye Farsça tamlamanın izâfet kesresine uygundur. Doğru cevap B'dir.

Ahvâl ve Efkâr;  Ef ‘âl veznine, Bekâyâ ve Re‘âyâ; Fa‘âlâ veznine uygundur. Galebe kelimesi fa‘ale veznine uygundur. Doğru cevap A'dır.

Târîh-i mezkûr, Kesb-i vüs‘at, Sevk-i asker, Bahr-i ebyaz Farsça tamlamalara örnek olarak verilebilir. Bi’l-külliyye Arapça kameri tamlamadır. Doğru cevap B'dir.

Osmanlı yazı geleneğinde yer alan “şeş kalem” veya “aklâm-ı sitte” adı verilen yazı türleri; sülüs, nesih, dîvânî, ta‘lîk, rik‘a ve siyâkat’ tır. Sadâ: seda, ses anlamını taşımaktadır. Doğru cevap C’dir.

Siyâkat; İlhanlılar zamanında mâlî kayıtların tutulduğu yazı türü olup Osmanlılar da da aynı şekilde mâlî kayıtlar bu yazı türüyle kaleme alınırdı. Doğru cevap E’dir.

Yukarıdaki cümle bugünkü dile  “Sonra Timur, şiddetle yemin edip Yıldırım Hanı, eğer sultan gelecek olursa kendisinin ona hiç zararı değmeyecek, onu bağrına basıp kendi kızını vererek damat edinecek ve Yıldırım Han’ı yine memleketine göndereceğine inandırdı.” olarak çevrilmektedir. “gılâz ve şidâdile” kelimelerinin karşılığı “şiddetle” anlamında kullanılmıştır. Doğru cevap E’dir.

Ef‘âl: fiiller, işler, ameller; fi’l-hâl: şimdi, hemen, bu halde; hâsıl: peyda olan, husule gelen, çıkan, meydana gelen; mebâdâ, sakın, olmaya ki anlamında kullanılmaktadır. Kankı :hangi? Anlamında kullanılmaktadır.

Ahsen: en güzel, çok güzel; Hamide: beğenilen, güzel; Cemîl: güzel; Hüsn: güzellik, iyilik anlamına gelmektedir. Handân: gülen, gülücü, mesrur anlamına gelip güzellik kavramı ile ilgili değildir. Doğru cevap C’dir.

A‘zam: en büyük, çok büyük; Âl: sülâle, soy, hanedan; Kethudâ: kâhya; Muttali: haberli, bilen anlamındadır. İs: sahip, malik anlamında kullanılmaktadır. Doğru cevap C’dir.

Vâfir, kâfir, nâdim ve dâhil ism-i fâ’il’dir. İsm-i mef‘ûl olan kelime “meşgul” dur. Doğru cevap C’dir.

Ale’s-sabâh(sabah ile), ba‘de’l-yevm(bu günden sonra), ke’l-evvel(önceki gibi), azîmü’ş-şân (şânı büyük) anlamına gelen Arapça tamlamalardır. Bey‘ ü fürûht (alım satım, alışveriş) bir Farsça tamlamadır. Doğru cevap D’dir.

Ta‘zîmât, tekrîmât, vâkı‘ât, müte‘allikāt “cem‘-i mü’ennes” dir.  Sevâhil, “cem‘-i mükesser” dir. Doğru cevap B’dir.

Huşû‘, izzet, tamâmet, hükûmet sülâsî mücerred masdarlardır. İnkıyâd ise mezîdünfih masdarlara örnek olarak verilebilir. Doğru cevap C’dir.