OSMANLI TÜRKÇESİ METİNLERİ I - Deneme Sınavı - 13

Tedvîn fiili tef'îl bâbında olup, ism-i mef‛ûlü müdevven şeklindedir. Doğru cevap B'dir.

Nedîm, şerîf, azîm, latîf kelimeleri sıfat-ı müşebbehedir. Doğru cevap A'dır.

Mühimmât; Mühim kelimesi -ât eki ile müennes cem' olmuştur.

Âmed ü reft izâfet hemzesi ile yapılmış Farsça yapılı bir tamlamadır. Doğru cevap D'dir.

Cevânib: Canipler, civar yönler, taraflar

Üniteye alınan ilk metin, müellifi belli olmayan Anonim Tevârîh-i Âl-i Osman’dır. 1688-1704 yılları arasındaki olayları ihtiva eden eser, Abdülkadir Özcan tarafından 2000 yılında transkribe ve tahliliyle neşr edilmiştir. Üslup bakımından çağdaşlarına göre oldukça sadedir.

İkinci metin, Ahmed Resmî Efendi’nin Halîkatü’r-rü’esâ’sıdır. Koca Nişancı Celalzâde Mustafa Çelebi’den başlayarak Ragıb Paşa’ya kadar gelen reisülküttabların biyografilerini ihtivâ etmektedir. Asıl ismi yukarıda verilen olmakla beraber daha çok Sefînetü’r-rü’esâ adıyla şöhret bulmuştur. Üslubu, ünitede yer alan diğer iki metne nisbeten daha ağırdır. Buraya, Süleymaniye Kütüphanesi, Reisülküttâb, nr. 639’da bulunan müellif hattı yazmadan bir kısmı alınmıştır.

İkinci metin, Ahmed Resmî Efendi’nin Halîkatü’r-rü’esâ’sıdır. Koca Nişancı Celalzâde Mustafa Çelebi’den başlayarak Ragıb Paşa’ya kadar gelen reisülküttabların biyografilerini ihtivâ etmektedir. Asıl ismi yukarıda verilen olmakla beraber daha çok Sefînetü’r-rü’esâ adıyla şöhret bulmuştur.

Ünitenin üçüncü metni, onsekizinci asrın son çeyreğinde Anapa Kalesine gönderilen Ferah Ali Paşa’nın kâtibi olan Hâşim Efendi tarafından kaleme alınan ve kütüphane kataloglarına Ahvâl-i Anapa ve Çerkes ismiyle kaydedilen eseridir. 1781-1785 yılları arasını ihtivâ eden eser, Anapa kalesi’nin inşası ve o civardaki kavimlerin bazı hallerinden bahseder. Ünitedeki kısım, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Hazine Kitaplığı nr. 1564’de bulunan nüshadan alınmıştır.

Üniteye alınan ilk metin, müellifi belli olmayan Anonim Tevârîh-i Âl-i Osman’dır. 1688-1704 yılları arasındaki olayları ihtiva eden eser, Abdülkadir Özcan tarafından 2000 yılında transkribe ve tahliliyle neşr edilmiştir. Üslup bakımından çağdaşlarına göre oldukça sadedir.

Ünitenin üçüncü metni, onsekizinci asrın son çeyreğinde Anapa Kalesine gönderilen Ferah Ali Paşa’nın kâtibi olan Hâşim Efendi tarafından kaleme alınan ve kütüphane kataloglarına Ahvâl-i Anapa ve Çerkes ismiyle kaydedilen eseridir.

A‛yân: İleri gelenler
Âbâdî: İpek karışımlı kıymetli kağıt
Ahvâl: Haller, durumlar
Akdem: Önce, ilk
Âkıl: Akıllı

İkbâl: Baht, talih
İkrâm: Hediye vermek; hürmet, saygı göstermek
İktisâb: Kazanma, elde etme
İmtiyaz: Başkalarından ayrılma, farklı olma; ayrıcalık
İn‛âm: Nimet verme, iyilik etme

Ba‛d: Sonra
Ba‛s: Göndermek
Bâlâ: Yukarı
Bârî: Yaratan, yaratıcı
Bârû: Kale duvarı, hisar burcu

Elvâh: Levha’nın cem‛i, levhalar
Elvân: Levn’in cem‛i, renkler; çeşitler
Elzem: Pek lüzumlu, çok gerekli
Enbâz: Şerik, ortak
Encâm: Son, nihâyet, akıbet

"Sultân tarafına müteveccih oldı." cümlesinin eski harfler ile yazımı:

"Çün sultân ol yirden kalkup, tağ tarafına müteveccih olup, gelüp bir tağ içine yetişüp, kondı." Cümlesinin günümüz Türkçesi ile ifadesi: "Sultan oradan kalkıp, dağ tarafına yönelip, gelerek bir dağ içine ulaşıp kondu."

Edirneli Rûhî’nin “Tevârîh-i Âl-i Osmân” adlı eserinden alınan yukarıdaki metnin yazı türü "Nesih"tir.

"Dâyim tağlar başında seyr idüp atasınun firâkında gözlerinden kan yaş döküp ağlardı." cümlesindeki "Firâk" kelimesi ayrılık ve hicrân anlamlarına gelmektedir.