OSMANLI TÜRKÇESİ METİNLERİ I - Deneme Sınavı - 4

Cevdet Tarihi ismi ile meşhurdur ve XIX. yüzyılın büyük devlet adamlarından Ahmed Cevdet Paşa tarafından yazılmıştır. Paşa’nın dönemin önemli vak‘anüvislerinden biri olarak kaleme aldığı 12 ciltlik bu dev eser, Osmanlı Devleti’nin XVIII. Yüzyılının son çeyreğinde önemli bir dönüm noktası olan 1774 Küçük Kaynarca Anlaşması ile başlar ve 1826 yılında Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılmasına kadar gelen olayları anlatarak sona erer. Cevdet Paşa’nın modern bir tarih anlayışı ile kaleme aldığı bu eser, gerek dilinin döneme göre sadeliği gerekse tenkidî bir bakış açısı ile kaleme alınması ile dikkatleri çekmiş ve çok tutulmuştur. Günümüzde Türk Tarih Kurumu tarafından yeni harflerle neşir çalışmalarına başlanan bu eserin, Osmanlı Dönemi’nde basımı yapılmış nüshasının I. cildinden tarih ilminin faydalarına dair bir bölüm seçilmiştir

İnkıyâd: Boyun eğme, kendini teslim etme

Kezâlik: Bu, bu da öyle

Medîd(e): Uzun, Çok süren

İlm-i Târîhin Lüzûm ve Fâ’idesi Beyânındadır
İlm-i târîh efrâd-ı nâsı vekāyi‛ ve me’âsir-i mâziyeye ve vükelâ vü havâssı hafâyâ ve serâ’ir-i mukteziyyeye muttali‛ idüp, nef‛i âmme-i âleme â’id ve râci‛ olduğundan âmme-i eşhâs mutâla‛asına mecbûl ve beyne’l-havâss makbûl ve mergūb bir fenn-i kesîrü’l-menâfi‛dir.

Tarih İlminin Gerekliliğini ve Faydasını Anlatır
Tarih ilmi, insanların ferdlerini, geçmişteki olaylar ve iftihar edilecek işlerden ve ileri gelenler ve seçkin sınıfı lüzumlu sırlar ve gizemlerden haberdar eden, faydası bütün aleme ait ve yönelik olup herkes incelemeye yaradılıştan meyilli olduğundan mümtaz tabaka arasında kabul gören ve rağbet edilen çok faydalı bir bilimdir.

Netîce: Fa‛îlet

Münferid, münfa‛il (İnfi‛âlin ism-i fâ'ilidir.) veznindedir.

Cem‛ şekillerinden örnekler:
Müzekker cem‛: Müslim-Müslimîn

Farsça birleşik sıfat: Cihân-gîr

Eski harflerle verilen cümlenin doğru okunuşu "Asker mesrûr olup Hüseyin Paşa dahi Kandiye muhâsarasına gitmeğe tedârük üzre idi." şeklinde olmalıdır.

Metnin doğru okunuşu A seçeneğinde verildiği gibi “Zemherî içinde donanma gemileri Girid’e zahire götürüp Hanya’dan zehâyir ihrâc iderken” şeklindedir.

Metinde altı çizilen "Zemherî" kelimesi "Gün dönümünden sonraki şiddetli soğuklar (22 Aralık-31 Ocak Arası)" anlamındadır. Dolayısıyla D doğru seçenektir.

Metinde altı çizilen "zahîre" kelimesi "Gerektiği zaman kullanılmak üzere ambarda tutulan hubûbât, yiyecek." anlamlarındadır. Görüldüğü gibi C doğru seçenektir.

Metnin doğru okunuşu B seçeneğinde olduğu gibi “yirmi üçünde der-i devletden on kıt’a kadırga ile Ahmed Paşa Karadeniz’e gitmiş iken” şeklindedir.

Metinde altı çizili "kadırga" kelimesi "bir tür savaş gemisi"nin adıdır. E, doğru seçenektir.

Metinde altı çizilen "Cumâdelulâ" veya "cemâziyelevvel" olarak okunubilen kelime, Arabî beşinci ayın adıdır.

Metnin doğru okunuş A seçeneğinde verildiği gibi "Hanya’ya varup  Sûde Hisârı’nı muhâsara üzre iken Mehmed Paşa vefât etdi yüz kırk pâre gemi" şeklindedir.

Metinde altı çizilerek işaretlenen "muhâsara" kelimesi "kuşatma, çevreleme" anlamlarındadır.

Metnin doğru okunuşu E seçeneğinde verildiği gibi "zeâmet ve tîmâr tevcîhlerinde olan kānûn-ı mukarreri bildirir" şeklindedir.

Metinde altı çizilen "mukarrer" kelimesi A seçeneğinde verildiği gibi  “kararlaştırılmış, kesinleştirilmiş” anlamındadır.