OSMANLI TÜRKÇESİ II

A seçeneğinde verilen لغتفارسی lügât-ı Fârisî “Farsça sözlüğü” anlamında Farsça isim tamlamasıdır. B ve C seçeneğindekiler ism-i mef ‘ûlle yapılan birleşik sıfat, D ve E seçeneğindekiler ise sıfat tamlaması tersine çevirilerek yapılan birleşik sıfatlardır. Dolayısıyla A doğru seçenektir.

B seçeneğinde verilen  عنايت خدا inâyet-i Hudâ “Allah’ın yardımı” anlamında Farsça bir isim tamlamasıdır. Dolayısıyla B doğru seçenektir.

İzâfet-i teşbihiyye denilen benzetme tamlaması yapımında da isim tamlamaları kullanılabilir. Sarây-ı dil = سرای دل gönül sarayı, deryâ-yı rahmet = دريای رحمت rahmet deryası, deniz gibi rahmet, âteş-i aşk = آتش عشق aşk ateşi, tîğ-i zebân = تيغ زبان dil kılıcı, kılıç gibi keskin dil, deryâ-yı ilm = دريای علم ilim denizi veya deniz gibi ilm, gibi. Diğer seçeneklerdekiler aidiyet, nisbet ve özel durumları açıklamak için kullanılan isim tamlamalarıdır. Görüldüğü gibi D doğru seçenektir.

Tamlanacak kelime (muzâf) elif ile ( / آâ) veya sesli durumunda olan vav ( / و û) ile bitiyorsa o zaman izafet kesresi ye ( ) ىile yapılır. Bu ye’ye izâfet yâsı denir:  اوردوى همايون Ordu-yı hümâyûn, صفای خاطر safâ-yı hâtır, صدای جنك sadâ-yı ceng, آرزوى جدل  ârzû-yı cedel vb. Görüldüğü gibi E doğru seçenektir.

Sıfat tamlamalarında bazen ismin ardına birkaç sıfat peşpeşe getirilerek nitemele yapılabilir. Bunlar yine izafet kesresi dediğimiz –i ile veya zaman zaman aralarına atıf vav’ı denilen ( / و u, ü ) sesleri getirilerek birbirine bağlanır; Hâce-i fâzıl u kâmil خواجۀ فاضل و کامل gibi. Burada hâce-i fâzıl خواجۀ فاضل ve hâce-i kâmil خواجۀ کامل şeklinde her iki sıfatla ayrı ayrı sıfat tamlaması yapmak yerine arada bir atıf vav'ı و ile iki sıfatlı tek tamlama yapılmıştır. Bu durum yalnızca A seçeneğinde bulunmaktadır. Dolayısıyla A doğru seçenektir.

“ ظ” harfinin transkripsiyon (çeviriyazı) alfabesinde karşılığı olarak “ẓ” işareti kullanılır. Dolayısıyla C doğru seçenektir.

E seçeneğinde verilen İbrahim Kafesoğlu'nun hazırladığı sözlük yoktur. Dolayısıyla E doğru seçenektir.

Tamlanan (muzâf) kelimenin sonu –a ve –e seslerini veren ve hâ-i resmiyye denilen he / ه ile veya (ی -î ) ile bitiyorsa izafet kesresini göstermek üzere bu harflerin üzerine hemze ( ء ) işareti konur. Seçeneklerdeki Farsça tamlamalardan yalnızca درجۀ ظلمت / Derece-i zulmet doğru şekilde transkribe edilmiştir. Doğru yanıt “B” şıkkıdır.

Sondaki ( ه , ى,  و ) sessiz harf görevi görüyorsa, o zaman izafet hemzesi veya ye’si getirilmez, harf olduğu gibi okunur. راه سفر / Râh-ı sefer. Doğru yanıt “C” şıkkıdır.

Yine isim tamlamalarında olduğu gibi sıfat tamlamalarında da tamlanan veya tamlayanın Arapça ve Farsça olmaları tamlamanın niteliğini değiştirmez; şiir-i rengîn شعر رنكين = parlak şiir, örneğindeki gibi tamlanan Arapça tamlayan Farsça olabilir. Doğru yanıt “D” şıkkıdır.

Transkripsiyon alfabesinde و harfi v, o,ö,ō,u,ü,ū olmak üzere 7 farklı şekilde gösterilebilmektedir. Doğru yanıt “D” şıkkıdır.

Arapçada kelimeler çoğul (cem) halinde bulunduklarında dişil kabul edildiklerinden çoğul isimler sıfatla tamlandıklarında sıfatlar da dişil halde yazılırlar. Düvel-i muazzama / دول معظمه , vüzerâ-yı izâm / وزرای عظام , ulemâ-yı kirâm / علمای کرام , memâlik-i mahrûse / ممالک محروسه , hıdemât-ı mebrûre / خدمات مبروره vb. gibi. Doğru yanıt “C” şıkkıdır.

huddâm-ı vâlâ-makâm-ı devlet tamlamasında dört kelime varmış gibi görünse de vâlâ-makâm birleşik bir kelimedir. Doğru yanıt “C” şıkkıdır.

Tamlamadaki ilk kelimenin dışındaki kelimelerin üçü de sıfat ise dörtlü tamlama bir sıfat tamlaması haline gelir. Örnek: Padişâh-ı Cem-cah-ı vâlâ-kadr-i kişver-güşây. Aslında burdaki bütün sıfatlar ayrı ayrı padişahı nitelemektedir. Pâdişâh-ı vâlâ-kadr, pâdişâh-ı kişver-güşây, pâdişâh-ı Cem-câh şeklinde ikili tamlamalar haline getirmek de mümkündür. Doğru yanıt “D” şıkkıdır.

Yukarıdaki cümlede izâfet kesresi II ve III numaraların olduğu yerlere getirilmelidir. Bu şekilde ilgili kısım “pâye-i serîr-i salttanata” olacaktır. Doğru yanıt “C” şıkkıdır.

ج harfi “c” خ harfi ise “hı” sesi vermektedir. Dolayısıyla görüntüleri benzese de aralarında bir ses benzerliği bulunmamaktadır. Doğru yanıt “B” şıkkıdır.

Devlet-i âl-i Osman دولت آل عثمان tamlamasının cinsini bulabilmek için önce tamlayan konumunda olan âl-i Osmân tamlamasını incelemek gerekir. Sondan başlayarak öne doğru okuduğumuzda Osman’ın âilesi anlamı taşıyan bir isim tamlaması olduğunu görürüz. Tamlanan konumundaki devlet ile birleştirdiğimizde Osman (ın) âilesinin (hânedânının) devleti şeklinde bir isim tamlaması yapmış oluruz (Biz bunu günümüz diline çevirirken Osmanlı Devleti şeklini tercih ediyoruz). Doğru yanıt “A” şıkkıdır.