OSMANLI TÜRKÇESİ II - Deneme Sınavı - 7

Fermû-den فرمودن = buyurmak masdarından –den/ دن eki kaldırıldığında fermû فرمو/ yerine fermâ/ فرما veya fermây/ فرمای şekli gelir.

Efzû-den افزودن = artmak masdarından –den/ دن eki kaldırıldığında efzû/ افزو yerine efzâ/ افزا veya efzây/ افزای olur.

Nümû-den نمودن = göstermek masdarından –den/ دن eki kaldırıldığında nümây نمای / veya nümâ/ نما olur.

Fersû-den فرسودن = eskimek masdarından –den/ دن eki kaldırıldığında fersâ/ فرسا veya fersây/ فرسای olur.

Bûsî-den بوسيدن = öpmek masdarındaki –den/ دن eki kalktığında bûsî/ بوسی yerine bûs/ بوس kalır. Nûşî-den نوشيدن = içmek masdarındaki –den/ دن eki kalktığında, nûşî نوشی/ yerine nûş/ نوش kalır. Encâmî-den انجاميدن = bitirmek, encâm/ انجام ; Resî-den رسيدن = yetişmek, varmak, resî/ رسی yerine res/ رس gibi. Kural dışı olanlardan bazıları:

Güzî-den کزيدن = seçmek, güz/ کز yerine güzîn/ کزين ; Âferî-den آفريدن = yaratmak, âfer/ آفر yerine âferîn/ آفرين ; Dî-den ديدن = görmek, bîn / بين gibi.

Hande خنده = gülme, gülüş (isim), handîden خنديدن = gülmek (masdar), hand خند = gül, (emir gövdesi). Pîrâye پيرايه = süsleme, süsleyiş(isim); pîrâsten پيراستن = süslemek (masdar), pîrâ/pîrây پيرا/پيرای = süsle (emir gövdesi); Bûse بوسه = öpme, öpüş (isim) bûsîden بوسيدن = öpmek (masdar), bûs بوس = öp (emir gövdesi).

-e, ه: Bu ek, fiilin geçmiş zaman gövdesine getirilmek suretiyle ism-i mef ‘ûl (edilgen)

anlamlı sıfat-fiiller yapar. Âferîde آفريده = yaratılmış, âferîden/ آفريدن masdarından;

efgende افکنده = yıkılmış, düşürülmüş efgenden/ افکندن masdarından; pesendîde

پسنديده . = beğenilmiş, pesendîden/ پسنديدن masdarından; çeşîde چشيده = tadılmış,

çeşîden/ چشيدن masdarından; keşîde کشيده = çekilmiş keşîden/ کشيدن masdarından;

girifte کرفته = tutulmuş, giriften/ کرفتن masdarından; nüvişte نوشته = yazılmış, nüvişten/

نوشتن masdarından vb.

Masdarlar Fiillerin                       Emir Gövdeleri

آراميدن ârâmîden = dinlenmek           ( آرام ) ârâm = dinlen-

Ser-hadd سرحد = sınır, hudud; ser-kâr سرکار = işin başı; ser-kâtib = سرکاتب

baş kâtib; ser-muharrir سر محرر = baş yazıcı,