OSMANLI TÜRKÇESİ I

ikâme , îlâm, ihzâr, ihrâc, isâle sırasıyla yazılışların okunuşlarıdır. Hazırlama anlamındaki ihzâr if’al bâbının ism-i fâ’il şeklindedir.

Seçeneklerde sırasıyla mükrim (ağırlayan), muhzır (hazır eden), muhric (çıkaran),müfrit ( aşırı giden), mücber (zorlanmış) kelimeleri bulunmaktadır.

B seçeneğinde yer alan kelime muhkem (sağlamlaştırılmış) if’âl babının ism-i mef’ûl şeklindedir. Diğerleri ise i’lâlde ism-i fâ’il şeklindedir. Mümzi (imzalayan), mümidd (yardım eden), mûcib ( gerektiren) , müdîr (idare eden)

Okunuşu ilhâm değil ilhâk olacak.

Kelimeler sırasıyla; irfân, cehâlet, vahdet, savab (sevab), ayb ( ayıp )

tebliğ (eriştirilen), te’dîb (terbiye verme ), tekzîb ( yalanlama) tecdîd ( yenileme) geçişsiz olanları geçişli hale getirerek ettirgenlik sağlamışlardır.  Techîl ( cahil görmek ) geçişlidir.

Seçeneklerdekiler sırasıyla; teşbih, teşekkür, tekbir, tevhid, ta’lîm biçimindedir. Teşekkür, Tefa’ül Bâbındadır, diğerleri Tef’îl Bâbındadırlar.

müte’ahhid ( taahhüd eden ), müte’addid ( çoğalan, artan ), mütekebbir (kibirli ), müteveffa (ölmüş, vefat etmiş ), müteredded ( tereddüt edilen )

Mübâdele ( değiştirmek ), mütekâmil ( olgunlaşmış) muhâfaza ( korumak ), mukabele ( karşılamak), muhâbere ( haberleşmek ) Mütekâmil Tefâ’ül bâbının ism-i fâ’ili mütefâ’il biçimindedir. Diğerleri Müfâ’ale bâbındadırlar.

müşâhede – muhâceret – muhâlefet – muhârebe – mu’âvenet

Sülâsî masdarların daha önce gördüğümüz şekilleri mücerred (basit) masdarlar idi. Sülâsîlerin bunlardan başka mezîdünfih (artırılmış) adıyla anılan masdar şekilleri de vardır. Bunlar aynı zamanda “Kıyâsî Masdarlar” adıyla da anılırlar.

Bu bilgi doğrultusunda doğru cevap A şıkkıdır.

Fi‘âlet vezninde mücerred masdar olan kitâbet kelimesinin esas masdar hali ketebe şeklinde olup sadece 3 harfe sahiptir.

Mücerred sülâsî masdarın ilk aslî harfinden önce hemze ve ikinci aslî harfinden sonra elif eklenerek oluşturulur. Arapça’da bu bâbdaki masdarlar birçok mana meydana getirmek üzere kullanılırsa da, Osmanlı Türkçesi’nde çoğunlukla geçişlilik (müte‘addî) manası için kullanılır. Geçişsiz olan (lâzım) masdarlar bu bâba aktarıldıklarında geçişlilik kazanır, ettirgen olurlar.

Mücerred sülâsî masdarın ilk aslî harfinden önce hemze ve ikinci aslî harfinden sonra elif eklenerek oluşturulur. Arapça’da bu bâbdaki masdarlar birçok mana meydana getirmek üzere kullanılırsa da, Osmanlı Türkçesi’nde çoğunlukla geçişlilik (müte‘addî) manası için kullanılır. Geçişsiz olan (lâzım) masdarlar bu bâba aktarıldıklarında geçişlilik kazanır, ettirgen olurlar. Bu bâbda bulunan bazı masdarlar geçişsiz olabilirler. ikdâm (gayretle çalışmak), imkân (mümkün olmak) gibi.

Doğrusu: "Sayıları gösteren masdarlara geçişlilik verir." olmalıdır.

صادم tesâdüm işteş çatıya sahiptir.

Muhârebe (savaşma), Mezidünfih Masdarlardan Müfâ‘ale içinde ele alınabilir.

Son harfi hemze olan köklerde, tef‘îl bâbındaki zâid olan (ى) harfi düşerek hemzeden sonra (ة) gelir ve tef‘i’e veznini alır. Örneğin: ber’ (kurtulmak)'tan tebri’e (kurtarmak), hatâ’dan tahtı’e ( hatalı görmek ) gibi.

nazar (bakmak)'dan tenâzur (bakışmak) iki veya daha fazla kişi arasında işteşlik sağlamaktadır.

Tefâ‘ül bâbının ism-i mef‘ûlü mütefâ‘al şeklindedir. Oldukça az kullanılır. Örneğin: müte‘âref (meşhur, ünlü)