OSMANLI TÜRKÇESİ I - Deneme Sınavı - 8

ايتدى "itti" bilinen geçmiş zamanda III. tekil kişi ile, اويوسه ق "okusak" dilek-şart kipinde I. çoğul kişi ile, اﻛلاسه لر "anlasalar" dilek-şart kipinde III. çoğul kişi ile, اﻛلاسه م "anlasam" dilek-şart kipinde I. tekil kişi ile çekimlenmiştir. اويوسه ك "okusan" dilek-şart kipinde II. tekil kişi ile çekimlenmiştir. Doğru cevap A'dır.

Türkçede dilek-şart kipi –sa/–se eklerinden oluşur ve سه şeklinde tek şekilli olarak yazılır. كيرسك   kelimesinde güzel he gösterilmeden yazılmıştır. Doğru cevap B’dir.

Seçeneklerdeki kelimeler ve okunuşları şöyledir: كلسه ك gelsen-gelsek, ﻛلسه كز gelseniz, اﻛلاسه لر anlasalar, ﻛلسه gelse. دونمه سه   “dönmese” kelimesi  dilek-şart kipinde olumsuz olarak çekimlenmiştir. Doğru cevap C’dir.

Seçeneklerdeki kelimeler ve okunuşları şöyledir: دوشورسون düşürsün III. tekil kişi, دوشور düşür II. tekil kişi, دوشوركز düşürünüz II. çoğul kişi, دوشورك düşürün II. çoğul kişi. دوشورسونلر düşürsünler  kelimesi III. çoğul kişi ile çekimlenmiştir. Doğru cevap C’dir.

Seçeneklerdeki kelimeler ve okunuşları şöyledir: كچمليلر geçmeliler III. Çoğul kişi, كچمالی geçmeli III. tekil kişi, كیچمالى سک geçmelisin II. tekil kişi, كیچملى یز geçmeliyiz I. çoğul kişi. كچملى یم geçmeliyim kelimesi gereklilik kipinde I. tekil kişi ile çekimlenmiştir. Doğru cevap D’dir.

Seçeneklerdeki kelimeler ve okunuşları şöyledir: ييقامقدﻩ سكز yıkamaktasınız II. çoğul kişi, ييقامقدﻩ يم yıkamaktayım I. tekil kişi, ييقامقدﻩ يز yıkamaktayız I. çoğul kişi, ييقامقدﻩ yıkamakta III. tekil kişi. ييقامقدﻩ سك yıkamaktasın sözcüğü ise –makta şimdiki zaman ekiyle II. tekil kişi ile çekimlenmiştir. Doğru cevap E’dir.

Seçeneklerdeki kelimelerin okunuşları ve anlamları şöyledir: حالبوكى – hâlbuki, شايد – şayet, مادام كه – mâdâm ki, madem ki, خود – hod (aynı). Fakat, ancak, ama anlamındaki bağlama edatı لكن – lâkin  kelimesidir. Doğru cevap A’dır.

Açık hece bir ünlüden oluşan ya da ünlü ile biten hecedir. Kapalı hece ise ünsüz ile biten hecedir. Ma-sa-y-ı kelimesinde tüm heceler ünlü ile bitmiştir, kapalı hece yoktur.

Seçeneklerdeki kelimeler sırasıyla bıçak, gözlük, evler, sert, geçmek biçimindedir. Yapım eki almış olan türemiş kelime gözlüktür.

Seçeneklerdeki kelimeler sırasıyla; kitaplık, kadehçik,  vücut, karanlık, gönüllü biçimindedir. Kalınlık-incelik uyumunda kelimedeki ünlülerin tümü ya kalın, ya da ince olmak durumu bulunmaktadır. Karanlık kelimesindeki ünlüler tümüyle kalın olduğu için açıklamaya uygundur.

Seçeneklerdeki kelimeler sırasıyla; dişçi, gitmek, Türkçe, akılsız, evdeki biçimindedir. Açıklamaya uygun olan kelime gitmek kelimesidir.

 

A uyusam – 1. Tekil Şahıs      ben

B uyusak – 1. Çoğul Şahıs     biz

C uyusan – II. Tekil Şahıs      sen

D uyusa      III. Tekil Şahıs     o

E uyusalar  III. Çoğul Şahıs  onlar

A   başlamasınlar   III. Çoğul Şahıs (onlar)

B   düşmeyelim        I. Çoğul Şahıs (biz)

C   başlamayayım    I. Tekil Şahıs (ben)

D   düşmeyesin       II. Tekil Şahıs (sen)

E   başlamasın       III. Tekil Şahıs (o)

A   koşmalıyım I. Tekil Şahıs ( ben )

B   koşmalılar III. Çoğul Şahıs (onlar)

C   koşmalıyız I. Çoğul Şahıs (biz)

D   koşmalısınız II. Çoğul Şahıs (siz)

E   koşmalısın II. Tekil Şahıs (se)

A    ötürü

B    ancak

C    bile

D   hâlbuki

E    fakat

Seçeneklerdeki kelimeler sırasıyla ; belki, illâ , eyvah, yine, ile biçimindedir. C seçeneğindeki eyvah kelimesi korku, şaşkınlık bildiren bir ünlemdir, diğerleri edattır.

Çok yaygın olmasa da kimi metinlerde dilek-şart çekiminin ekleri ek ünlüsü gösterilmeden de yazılmaktadır.
اكالمسكز
anlamasanız
اويوسكز
uyusanız
كريسك
girsek
girsen
كلسم
gelsem

Üçüncü şahıslar için bugün kullandığımız -sın, -sin, -sun, -sün ekleri daha önceleri yalnızca yuvarlak ünlülü (-sun, -sün سون (idi. Ünlü uyumunun yerleşmesiyle -sın, -sin سني şeklide yazılmaya
başlandı.
دمیه سون
dimesün
اتورماسون
oturmasun
ويرسون
virsün
كلسون
gelsün

ر – ber (üzerine, üzerinde): دار بر ber-dâr
(asılmış), كمال بر ber-kemâl (mükemmel, kemal
üzere), دوش بر خانه hâne ber-dûş (evi omzunda,
evsiz barksız)
در – der (-da, -de, -içinde): دراغوش der- âgûş
(kucaklama), حال در der-hâl (hemen)
دردست der-dest (elde, elde etme), كنار درderkenâr (kenarda, kenara yazılmış)
براى – berây-ı (için): مصلحت براى berây-ı maslahat (iş için)
تا – tâ (kadar, değin anlamlarında olup be – ب
edatıyla birlikte kullanılır):
تاابد tâ-ebed veya ابد به تا tâ-be-ebed (ebediyete
kadar), مبحشر تا tâ-be-mahşer (mahşere kadar)

ق
gayrı – غريى
içün – ايچون
ماعدا – mâ‘adâ
ötürü – اوتورى
bile – بله
چون , چونكم – çün, çün kim
اكر ,اكركم – eger, eger kim
ile – ايله
gerekse, gerek – كركسه , كرك
kim haçan, haçan – خاچان كم , خاچان
kim kaçan, kaçan – قاچان كم , قاچان
hâlbuki – حالبوكى
kim hemân – مهان كم
هرنه قدر – her ne kadar
imdi – امدى
nitekim, niteki – نته كە , نته كم
sebepten ol – اول سببدن
yine – ينه
اخلصوص على – al